Frįgreišing um nullhugsjónina

Framlųga
Ašaloršaskifti
Įr 2004, 2. aprķl, legši Bjarni Djurholm, landsstżrismašur, vegna landsstżriš fram soljóšandi

Landsstżrismašurin ķ vinnumįlum leggur viš hesum frįgreišingina Įvegis til Nullhugsjónina, sum Rįšiš fyri Feršslutrygd eftir avtalu viš landsstżrismannin hevur gjųrt, til tingsins višgerš.

Fųroyar hava, sum er, ongan oršašan feršslutrygdarpolitikk. Hetta merkir ikki, at almennir myndugleikar ikki eru įhugašir ķ feršslutrygdini, ella at eingi tiltųk higartil eru gjųrd, feršslutrygdini at frama. Sķšani sķšst ķ 80’unum er tališ į feršsluóhappum viš persónskaša minkaš nišur ķ helvt, og um feršsluóhappini verša sett ķ mun til gongdina ķ feršsluni, er tķttleikin į feršsluóhappum viš persónskaša minkašur uppaftur meira. Almennir myndugleikar hava seinastu įratķggjuni betraš um trygdina į veganetinum, akfųrini eru voršin tryggari, umframt at hugburšurin hjį bilfųrarum kann vera broyttur.

Hóast tališ į óhappum viš persónskaša hevur veriš minkandi seinastu įrini, eru fleiri orsųkir til, at taš kann vera ein fyrimunur, at landiš hevur ein oršašan feršslutrygdarpolitikk. Fyri taš fyrsta er taš umrįšandi, at allir partar, iš virka innan feršslutrygd, hava eitt felags stavnhald at arbeiša fram ķmóti, t.e. at eingin skal doyggja ella verša įlvarsliga skaddur ķ feršsluni.

Fyri taš nęsta krevur ein oršašur feršslupolitikkur, at vit hugsa okkum vęl um og sķšani brśka kreftirnar har tęr gera mest til nyttu. Skulu vit rųkka settu mįlunum, er neyšugt at eyšmerkja serligu trupulleikarnar, sum višvķkja feršslutrygdini, og rašfesta ymisku tiltųkini, sum eru mųgulig, til tess at gera mišvķs įtųk, feršslutrygdini at frama.

Ętlanin viš hesum ašaloršaskifti er at fįa eitt kjak ķ Lųgtinginum um feršslutrygd og feršslutrygdarpolitikk viš stųši ķ tķ frįgreišing og teimum tilmęlum, sum Rįšiš fyri Feršslutrygd ger ķ hjįlųgdu frįgreišing. Grundaš į taš, sum kemur fram ķ oršaskiftinum ķ Lųgtinginum, er so ętlanin at leggja fram eitt uppskot til samtyktar um nullhugsjónina.

Tekur Lųgtingiš undir viš nullhugsjónini sum grundarlag undir feršslutrygdarpolitikkinum ķ Fųroyum, liggur taš į landsstżrinum og ųllum góšum kreftum, iš fįast viš feršslutrygdararbeiši annars, at gera eina mišvķsa ętlan fyri, hvussu settu mįlini kunnu rųkkast.

Um nullhugsjónina
Nullhugsjónin veršur trupul at rųkka. At eingin skal doyggja ella fįa įlvarsligt mein ķ feršsluni er eitt stórt mįl at seta sęr, iš kann tykjast torfųrt at miša ķmóti.

Nullhugsjónin minnir okkum eisini į, at feršslutrygdararbeišiš er framhaldandi. Viš nullhugsjónini sum grundarlagi undir feršslutrygdarpolitikkinum er taš eyšsżnt, at vit eiga at seta okkum alsamt hęgri mįl, og alla tķšina eiga at meta um, hvųrt vit kunnu skipa karmarnar fyri feršsluna ųšrvķsi.

Hóast talan er um eitt trupult mįl, kann hetta gerast ķtųkiligt į tann hįtt, at vit seta okkum realistisk lutmįl fyri gongdina ķ feršsluóhappunum, seta tiltųk ķ verk og so aftan į kanna, um tiltųkini hava fųrt viš sęr, at vit hava rokkiš teimum lutmįlum, iš vit hava sett okkum.

Ętlan landsstżrismansins
Teir karmarnir fyri feršsluni ķ Fųroyum, sum hava tżdning fyri feršslutrygdina, kunnu bżtast ķ:

1. Fysiskar karmar, t.e. serliga undirstųšukervi og biltųkni.
2. Lógarkarmar, t.e. serliga feršslulógin og kunngeršir viš heimild ķ feršslulógini.
3. Undirvķsing, t.e. koyrifrįlęra og annars onnur frįlęra, sum įvirkar vitan og hugburš.
4. Normar, t.e. hvųrjar óskrivašar reglur eru um, hvat veršur góštikiš ķ s.v. feršslu.

Taš ber til at gera įbųtur ķ hesum karmum, men avbjóšingin ķ feršslutrygdararbeišinum er at skipa ymisku tiltųkini so, at tey stušla upp undir hvųrt annaš. Um fokus t.d. veršur sett į ov hųga ferš, kunnu fysiskar broytingar ķ undirstųšukervinum og biltųknini minka um mųguleikarnar at koyra ov skjótt, lógarkarmarnir kunnu minka um hugin at koyra ov skjótt, undirvķsing kann ųkja tilvitanina um avleišingar av ov hųgari ferš, og broyttir normar kunnu gera taš minni "smart" at koyra ov skjótt.

Landsstżrismašurin tekur undir viš, at nullhugsjónin veršur grundarlagiš undir feršslutrygdarpolitkkinum hjį landinum.

Tekur Lųgtingiš eisini undir viš hesum, liggur taš į landsstżrinum og ųllum góšum kreftum, iš fįast viš feršslutrygdararbeiši annars, at gera eina mišvķsa ętlan fyri, hvussu settu mįlini kunnu rųkkast.

Eg haldi taš vera sera umrįšandi, at tey tiltųk, sum verša gjųrd, verša mįlręttaš, so sum mest fęst burturśr tķ peningi og tķ orku annars, sum veršur nżtt til feršslutrygd. Tey avmarkašu hagtųl, sum eru um feršsluóhapp ķ Fųroyum, benda sambęrt hjįlųgdu frįgreišingini hjį Rįšnum fyri Feršlutrygd į, at tveir bólkar hava stųrri sannlķkindi enn onnur at verša skadd ķ feršsluni ķ Fųroyum: Ungir bilfųrarar og bųrn til gongu.

Tey feršslutrygdartiltųkini, sum verša gjųrd, eiga fyrst og fremst at verša mįlręttaš móti hesum bólkum, og eg ętli męr sum landsstżrismašur at gera mķtt til, at taš serliga eru hesir bólkar, sum verša settir ķ fokus ķ feršslutrygdararbeišinum komandi tķšina. Ikki minst tķ taš er serliga syndarligt, tį ung fólk doyggja ella vera įlvarsliga skadd ķ feršsluni.

Hjįlagda frįgreišing hjį Rįšnum fyri Feršslutrygd Įvegis til Nullhugsjónina, nemur viš hesi višurskiftini og eina rųš av ųšrum višurskiftum innan feršslutrygd. Taš er mķn vón, at frįgreišingin kann vera grundarlag undir einum uppbyggjandi oršaskifti į Lųgtingi um feršslutrygd.

Ašaloršaskifti veršur 13. aprķl 2004.