42  Uppskot til  samtyktar um at velja umboš Lųgtingsins til Noršurlandarįšiš

A. Upprunauppskot
B. 1. višgerš
C. Oršaskifti viš 1. višgerš
D. Nevndarskjųl
E. Įlit
F. 2. višgerš
G. Oršaskifti viš 2. višgerš

Įr 2004, 4. mars, legši Hųgni Hoydal, lųgtingsmašur, vegna Tjóšveldisflokkin fram soljóšandi  

Uppskot

til

samtyktar um at velja umboš Lųgtingsins til Noršurlandarįšiš 

Lųgtingiš er samt um at nżta hesa mannagongd, tį umboš Lųgtingsins til Noršurlandarįšiš verša vald:

Višmerkingar

Endamįl
Endamįliš viš hesum uppskoti er at fįa Lųgtingiš at semjast um eina sišvenju, tį umboš Lųgtingsins ķ Noršurlandarįšnum skulu veljast, soleišis at samgonga og andstųša altķš skjóta upp hvųr sķtt umboš til Noršurlandarįšiš.

Hetta eigur at tryggja ųllum flokkum, at tann sišvenjan, sum higartil hevur veriš galdandi, veršur stašfest, har umbošanin hjį Lųgtinginum ķ Noršurlandarįšnum ikki gerst eitt innanhżsis samgongu- og andstųšumįl.

Noršurlandamįl eiga at višgerast ķ fullari semju ķ tinginum, har fųroyskur flokspolitikkur ikki kann elva til tvķdrįtt.

Henda sišvenjan tryggjar eisini, at įsetingin ķ Helsinki-sįttmįlanum um, at umbošini skulu veljast soleišis, at ymsar politiskar įskošanir verša umbošašar ķ Noršurlandarįšnum, veršur hildin.

Ętlanin var upprunaliga at skjóta upp eina broyting ķ lógini um val til sendinevnd Fųroya til Noršurlandarįšiš, so henda sišvenja varš lógarfest.

Men sambęrt stżrisskipanarlógini skulu umboš og nevndir veljast viš lutfalsvali. Flokkar kunnu tķ gera valbólkar, iš geva samgonguflokkum mųguleikan at velja bęši umbošini, hóast sišvenjan hevur veriš ųšrvķsi.

Tķ veršur skotiš upp at semjast um eina sišvenju viš hesum uppskoti til samtyktar.

Helsinki-sįttmįlin
Heimildin hjį Lųgtinginum at velja tvey umboš ķ Noršurlandarįšiš er įsett ķ Helsinki-sįttmįlanum §47:

Artikel 47
"
Rådet består av 87 valda medlemmar, regeringsrepresentanter och representanter för Färöarnas och Grönlands landsstyren och Ålands landskapsstyrelse.

Av medlemmarna väljer Danmarks folketing sexton, Finlands riksdag aderton, Islands allting sju, Norges storting och Sveriges riksdag vardera tjugo samt ett vart av Färöarnas lagting, Grönlands landsting och Ålands lagting två. Dessutom väljer varje församling motsvarande antal suppleanter.

Val av medlemmar och suppleanter förrättas årligen och gäller för tiden till nästa val. Vid val skall olika politiska meningsriktningar ges representation i rådet."

Sambęrt Helsinki-sįttmįlanum er taš sostatt ein grundregla, at tingini velja sķnar limir soleišis, at ymsar politiskar įskošanir eru umbošašar.

Ķ teimum smęrru londunum, sum bert velja tvey umboš, hevur taš serligan tżdning at višgera, hvussu ein breiš umbošan kann tryggjast.

Besti hįttur at tryggja hesa breišu umbošan er, um bęši andstųšu- og samgonguflokkarnir velja hvųr sķtt umboš ķ Noršurlandarįšiš – og at ikki bert teir flokkar, sum eru umbošašir ķ landsstżrinum, velja śt limirnar.

Stjórnunum er longu tryggjaš ein sterk umbošan ķ Noršurlendska samstarvinum, tķ ķ Noršurlendska Rįšharrarįšnum kunnu allir rįšharrar taka lut, og allir rįšharrar hava talurętt į fundum hjį Noršurlandarįšnum.

Sum dųmi kann nevnast, at velja samgonguflokkar ķ Fųroyum eisini bęši Lųgtingsumbošini millum sķnar egnu, so er stųšan tann į komandi įrsfundi Noršurlandrįšsins, at samgonguflokkar hava fingiš 9 umboš (tvey lųgtingsumboš og sjey landsstżrisumboš), mešan andstųšuflokkarnir onki umboš hava fingiš.

Ķ hinum Noršurlondunum er sambęrt teimum upplżsingum, uppskotsstillararnir hava fingiš, ongantķš komiš fyri, at bert umboš fyri stjórnarflokkarnar velja limirnar ķ Noršurlandarįšiš.

Sišvenjan į Lųgtingi
Fųroyar fingu sķna umbošan ķ Noršurlandarįšnum stašfesta ķ Helsinki-sįttmįlanum ķ 1983. Įšrenn taš, hųvdu Fųroyar havt umboš gjųgnum avtalu viš Danmark og donsku sendinevndina.

Įšrenn 1983 er tvęr feršir komiš fyri, at samgonguflokkarnir hava valt bęši umbošini.

Galdandi lóg frį 1973 "um sendinevnd Fųroya til Norųnna Rįšiš" fyriskrivar, at Lųgtingiš velur tvey umboš eftir lutfalsvali.

Sambęrt hesum hevši samgongan manntališ at velja bęši umbošini frį 1975-1980.

Ķ 1976 og ķ 1978 valdu samgonguflokkarnir bįšar limirnar.

Men ķ 1975, 1977, 1979 og 1980 gjųrdu samgonguflokkarnir av at lata andstųšuna velja annaš umbošiš, hóast lutfalsval gav samgonguni mųguleika at velja bęši.

Ķ 1981 hųvdu andstųšuflokkarnir ikki gjųrt valbólk, og tį valdi samgongan ķ fyrsta umfari bęši umbošini. Eftir uppskoti frį Javnašarflokkinum varš kortini oršaskifti og atkvųšugreišsla ķ tinginum, og avgeršin varš broytt soleišis, at andstųšuflokkarnir valdu annaš umbošiš.

Sišvenjan hevur sostatt veriš, at bęši samgonga og andstųša velja hvųr sķtt umboš.

Tvęr feršir eru undantųk gjųrd frį hesi sišvenju, men 5 feršir hevur Lųgtingiš valt at fylgja sišvenjuni, hóast lógin gav samgonguni rętt at velja bęši umbošini.

Sķšani 1983, tį umbošan Fųroya varš stašfest ķ Helsinki-sįttmįlanum, hevur ongin samgonga havt manntališ at velja bęši umbošini, og lųgtingsumbošini hava veriš vald av įvikavist samgongu og andstųšu.

Men ķ 2004 hevur samgongan gjųrt valbólk viš ein tinglim śr andstųšuni og hevur valt sęr bęši umboš Lųgtingsins ķ Noršurlandarįšiš.

Upprit frį skrivstovustjóra Lųgtingsins, dagfest 5. februar 2004, hevur hesa nišurstųšu:

 

"Viš stųši ķ lógini er ongin ivi um, at valbólkurin viš 22 tinglimum aftanfyri seg hevur lógligan rętt at velja bęši umbošini, men hevur sišvenjan veriš, at samgonga og andstųša hava havt hvųr sķtt umboš."

Tķ veršur skotiš upp at įseta hesa sišvenju viš hesum uppskoti til samtyktar, har tryggjaš veršur samgongu- og andstųšuflokkum (og mųguligum uttanflokkatingmonnum) at velja hvųr sķn lim ķ Noršurlandarįšiš.

1. višgerš 18. mars 2004. Mįliš beint ķ uttanlandsnevndina, sum tann 14. aprķl 2004 legši fram soljóšandi

Įlit

Tjóšveldisflokkurin hevur lagt mįliš fram tann 4. mars 2004, og eftir 1. višgerš tann 18. mars 2004 er taš beint uttanlandsnevndini.

Nevndin hevur višgjųrt mįliš į fundi tann 31. mars 2004.

Nevndin hevur skrivliga fingiš upplżst, at ųll hini londini ķ Noršurlandarįšnum velja limir sķnar viš ymiskum lutfalsvalshįttum. Skjųlini eru skrįsett sum nevndarskjųl ķ mįlinum.

Ein meiriluti ķ nevndini (Kaj Leo Johannesen, Óli Breckmann, Anfinn Kallsberg, John Johannessen og Kristian Magnussen) tekur ikki undir viš mįlinum, og męlir Lųgtinginum frį at samtykkja uppskotiš. Meirlilutin vķsir į, at taš vil leggja upp til tvķdrįtt um Lųgtingiš tekur undir viš einum uppskoti til samtyktar, iš ikki er ķ samsvari viš įsetingarnar ķ stżrisskipanarlógini § 20 um, at Lųgtingiš velur limir ķ nevndir og stųrv viš lutfalsvali. Somuleišis vķsir meirilutin į, at vališ, iš jśst er fariš fram av fųroysku limunum ķ Noršurlandarįšiš, livir upp til įsetingina um fjųlbroytni ķ Helsingforssįttmįlanum.

Ein minniluti ķ nevndini (Hergeir Nielsen og Jenis av Rana) tekur undir viš mįlinum og męlir Lųgtinginum til at samtykkja uppskotiš. Minnilutin vķsir į, at vališ, iš just er fariš fram akkurat ikki livir up til įsetingarnar um fjųlbroytni ķ Helsingforssįttmįlanum, tį samgongan velur bįšar limir ķ Noršurlandarįšiš og sostatt frįtekur andstųšuni mųguleikan at velja sķn lim. Minnilutin harmast um, at samgongan į hendan hįtt ķ stašin fyri at sųkja semju viš andstųšuna framhaldandi leggur upp til strķš viš at taka sęr rętt til at avgera, hvųr skal umboša andstųšuna ķ Noršurlandarįšnum. Minnilutin vķsir annars til višmerkingarnar ķ mįlinum.

2. višgerš 16. aprķl 2004. Uppskot til samtyktar fall 7-0-15. Mįliš sostatt falliš. Mįliš avgreitt.