Mannaręttindi og lķvlęknafrųši

 

15  Uppskot til  samtyktar um góškenning av millumlanda sįttmįla frį 4. aprķl 1997 um mannaręttindi og lķvlęknafrųši

A. Upprunauppskot
B. 1. višgerš
C. Nevndarskjųl
D. Įlit
E. 2. višgerš

Įr 2000, 18. januar, legši Anfinn Kallsberg, lųgmašur, vegna landsstżriš fram soljóšandi

 

Uppskot

til

samtyktar

Lųgtingiš góškennir, at landsstżriš męlir rķkisstjórnini til at seta ķ gildi fyri Fųroyar millumlanda sįttmįla frį 4. aprķl 1997 um vernd av mannaręttindum og menniskjans tign ķ lķvfrųši og lęknavķsindi (sįttmįli um mannaręttindi og lķvlęknafrųši), og at samsvarandi § 36 ķ sįttmįlanum veršur tikiš fyrivarni fyri § 20, stk. 2, nr. 2 og § 10, stk. 2.

Višmerkingar

1. Forsųga

Evroparįšiš hevur ķ longri tķš višgjųrt trupulleikar hjį mannaęttini ķ sambandi viš framstig, iš gjųrd eru innan lęknavķsindi og lķvfrųši. Sķšan 1978 hevur Rįšharranevndin ķ Evroparįšnum samtykt fleiri tilmęli višvķkjandi ymiskum sišfrųšiligum og lųgfrųšiligum spurningum, iš hava vķst seg ķ kjalarvųrrinum av menningini av lķvlęknafrųšiligu vķsindini. Viš hesum ķ huga er avrįtt at gera ein heildarsįttmįla, iš fevnir um meginreglur um at verja menniskju ķ sambandi viš lķvlęknafrųšiliga vķsind.

Fyrsta sįttmįlauppskot var lišugt ķ 1994 og varš sent til ummęlis ķ ymsu limalondunum ķ Evroparįšnum. Viš stųši ķ višmerkingunum frį limalondunum varš sįttmįli gjųrdur. Sįttmįlauppskotiš varš samtykt av Rįšharranevndini ķ Evroparįšnum tann 19. november 1996.

Sįttmįlin varš lagdur til undirritingar ķ Oviedo ķ Spįnia tann 4. aprķl 1997, og varš undirritašur av 21 limalondum ķ Evroparįšnum, Danmark ķroknaš.

Sįttmįlin fer ķ gildi ķ limalondum trķggjar mįnašir eftir, at hann er stašfestur av fimm londum. Av teimum skulu minst fżra lond vera limir ķ Evroparįšnum.

Danskir myndugleikar hava sett seg ķ samband viš myndugleikarnar her į landi viš fyrispurningi, um sįttmįlin skal setast ķ gildi ķ Fųroyum.

Landsstżrismašurin ķ almanna- og heilsumįlum metir, at av tķ at sįttmįlin įsetir reglur um vernd av mannaręttindum og menniskjaligari tign ķ sambandi viš menning og nżtslu av lķvfrųši og lęknavķsindi, fer hann at hava stóran tżdning fyri eitt felags verndarstųši fyri borgarar ķ Fųroyum og Evropa sum heild.

Sįttmįlin fer saman viš "lov om patienters retsstilling" at veita fųroyingum stóran tryggleika, eisini tį iš hugsaš veršur um ivamįl og spurningar, sum hava veriš frammi seinasta įriš višvķkjandi arvagransking.

2. Stašfesting ķ Fųroyum

Sambęrt stżrisskipan Fųroya skal landsstżriš, tį iš taš sendir millumtjóšasįttmįlar til Lųgtingiš, boša frį, hvųrjar lųgtingslógir og hvųrji rķkislógartilmęli eru neyšug, til tess at sįttmįlin kann verša śtinntur.

Fųroyskar ręttarreglur, iš eru viš til at fremja endamįl sįttmįlans, eru:

Višmerkjast skal, at Hųvušsvķsindasišsemisnevndin ķ Danmark hevur samtykt nųkur tilmęli, iš hava til endamįls at verja persónar, sum luttaka ķ royndum. Samtyktirnar seta treytir fyri t.d. kunning og samtykki, sum ųkisnevndirnar, heruppiķ fųroyska sišsemisnevndin, kunnu krevja verša hildnar, įšrenn tęr geva loyvi til at byrja eina granskingarverkętlan.

Fųroysk stašfesting av sįttmįlanum hevur viš sęr, at fųroyskir myndugleikar hava įbyrgd av at skipa fųroyska lóggįvu/sišvenju samsvarandi įsetingum ķ sįttmįlanum, so at sįttmįlin veršur hildin. Um ivamįl verša, skulu fųroyskar ręttarreglur tulkast į slķkan hįtt, at tęr samsvara viš sįttmįlan.

Fyri at hesin millumlanda sįttmįli kann verša śtinntur ķ Fųroyum, er neyšugt at seta "lov om patienters retsstilling" ķ gildi ķ Fųroyum. Landsstżrismašurin ķ almanna- og heilsumįlum fer at leggja hetta rķkislógartilmęli fyri Lųgtingiš ķ tingsetuni.

Mųguliga įtti eisini at veršiš umhugsaš at sett lķkar reglur um brśk av heilsuupplżsingum ķ gildi ķ Fųroyum, sum eru nišurfeldar ķ hesum donsku lógum:

Hetta mįlsųkiš liggur tó undir landsstżrismanninum ķ vinnumįlum.

Kortini er ikki neyšugt at hava fųroyska lóggįvu lidna, įšrenn sįttmįlin veršur settur ķ gildi. Fųroysk lóggįva skal bert verša tilevnaš rķmiliga tķš eftir, at sįttmįlin er settur ķ gildi.

Spurningurin er, um fųroyingar skulu taka fyrivarni fyri įvķsum greinum ķ sįttmįlanum.

Danska heilsumįlarįšiš metir, at taš er neyšugt at taka fyrivarni fyri § 20, stk. 2, nr. 2 ķ sįttmįlanum. Sambęrt hesi grein kann loyvi gevast at flyta endurnżttan vevnaš, t.d. beinmerg, millum aldurs ómyndug systkin. Harafturķmóti er ikki mųguligt at flyta endurnżttan vevnaš frį aldurs ómyndigum barni til foreldur. Henda avmarking er ósambęrlig viš danska sišvenju og sišvenju ķ ųšrum londum, av tķ at tilburšir eru, har donation frį barni til foreldur ikki kann fremjast ķstašin fyri ašrar višgeršarmųguleikar. Ķ slķkum fųrum kann donorurin verša viš til at bjarga lķvinum hjį móttakaranum. Talan er um vevnaš, sum skjótt veršur endurskapašur hjį bųrnum, og er taš ein minni višgerš, iš einans hevur doyving sum avleišing fyri barniš.

Mett veršur ikki, at § 10, stk. 2, ķ sįttmįlanum er fult ķ samsvari viš fųroysku skrįsetingarlógina og fyrisitingarlógina. Sambęrt hesum lógum er mųguleiki fyri at sżta tķ skrįsetta skjalainnlit. Endamįliš viš hesum reglum er m.a. at verja tann einstaka borgaran. Mett veršur, at taš er neyšugt at varšveita hesar fųroysku reglur. Tķ eigur fyrivarni at verša tikiš fyri § 10, stk. 2, ķ sįttmįlanum.

Grundaš į omanfyri standandi metir landsstżrismašurin ķ almanna- og heilsumįlum, at fyrivarni eigur at verša tikiš ķ Fųroyum fyri § 10, stk. 2, og § 20, stk. 2, nr. 2. Fyrivarni kann takast samsvarandi § 36 ķ sįttmįlanum.

Mett veršur ikki, at fķggjarligur kostnašur fer at standast av sįttmįlanum.

3. Innihald

Sįttmįlin er fyrsta alheimssemjan, sum įsetir almennar meginreglur fyri vernd av menniskjum ķ sambandi viš menning av lķvlęknafrųšiligari vķsindi. Hųvušsendamįliš viš sįttmįlanum er at verja taš einstaka menniskja ķmóti misnżtslu, tį iš višgerš og gransking fer fram, og kann tķ sigast at vera taš grundleggjandi stųšiš undir sjśklingaręttindum ķ Evropa.

Viš stųši ķ meginregluni um, at įhugamįlini og trivnašurin hjį tķ einstaka menniskjanum skal hava framķhjįręttindi fram um įhugamįlini hjį samfelagnum og vķsindini annars, fevnir sįttmįlin um reglur so sum:

Sįttmįlin višger sostatt tęr tżdningarmestu grundreglurnar innan ųkiš. Fleiri ašalkrųv og einstakir spurningar verša višgjųrdir ķ eykafrumskjųlum og vegleišingum, sum sķšan verša gjųrdar ķ Evroparįšnum.

4. Ummęli

Uppskotiš hevur veriš til ummęlis hjį landslęknanum, landsapotekaranum, sišsemisnevndini, lęknafelagnum, lęknastjóranum og Vinnumįlastżrinum. Nišanfyri er ein samandrįttur av višmerkingunum frį omanfyri nevndu:

Landslęknin hevur onga višmerking til mįliš.

Landsapotekarin męlir til, at sįttmįlin veršur settur ķ gildi ķ Fųroyum uttan fyrivarni.

Sišsemisnevndin kann višmęla millumlandasįttmįlan, men ikki fyrr enn lógir višvķkjandi gengransking fyrst eru gjųrdar ķ Fųroyum. Nevndin męlir til, at kunnandi frįgreišingin "Explanatory Report" til millumlandasįttmįlan veršur send til kunningar į fųroyskum mįli, eins og eisini sįttmįlin eigur at vera į fųroyskum mįli.

Lęknastjórin męlir til, at sįttmįlin veršur settur ķ gildi ķ Fųroyum, av tķ at hann er greišur og gagnligur og ger greitt mannaręttindi og granskingarkarmarnar ķ teimum londum, sum stašfesta hann. Innihaldiš er sambęrligt viš fųroyska sišvenju. Lęknastjórin metir tó, at fyrivarni mį takast fyri § 20, stk. 2, tķ eftir hesum ber ikki til at flyta beinmerg frį lķtlum barni til foreldur. Danska heilsumįlarįšiš hevur eisini tikiš fyrivarni fyri hesi grein ķ sķni góškenning av sįttmįlanum.

Lęknafelagiš sigur, at taš kann taka undir viš, at sįttmįlin veršur settur ķ gildi ķ Fųroyum. Felagiš hevur ongar serligar višmerkingar til uppskotiš.

Einki ummęli er komiš śr Vinnumįlastżrinum.

Viš hesum veršur mįliš lagt fyri Lųgtingiš til góškenningar.

Skjalayvirlit:

Skjal 1:
Europarådets konvention af 4. aprķl 1997 om beskyttelse af menneskerettigheder og menneskelig vęrdighed i forbindelse med anvendelse af biologi og lęgevidenskab. 

1. višgerš 21. januar 2000. Mįliš beint ķ uttanlandsnevndina, sum tann 7. mars legši fram soljóšandi

Į l i t

Landsstżriš hevur lagt mįliš fram tann 18. januar 2000, og eftir 1. višgerš tann 21. januar 2000 er taš beint uttanlandsnevndini.

Nevndin hevur višgjųrt mįliš į fundum tann 25. januar, 8., 10., 15., 23. og 25. februar 2000.

Undir višgeršini hevur nevndin havt fund viš Helenu Dam į Neystabų, landsstżrismann, og umboš fyri Vķsindasišsemisnevndina.

Nevndin tók stig til fundin orsakaš av tķ ummęli til sįttmįlan, sum landsstżriš hevur fingiš frį sišsemisnevndini. Sišsemisnevndin upplżsti į fundinum, at hon tekur undir viš, at sįttmįlin veršur settur ķ gildi nś, men fyri sišsemisnevndina hevši taš veriš meira umrįšandi at fingiš lóggįvu višvķkjandi gengransking upp į plįss fyrst. Sišsemisnevndin fųlir seg ótrygga viš, at fųroysk lóggįva bert skal verša tilevnaš rķmiliga tķš eftir, at sįttmįlin er settur ķ gildi. Į fundinum fekk nevndin avrit av einum skrivi, sum Vķsindasišsemisnevndin hevur latiš Helenu Dam į Neystabų viš einum tilmęli višvķkjandi gengransking ķ Fųroyum ķ framtķšini.

Frį Skrįsetingareftirlitinum hevur nevndin eftir įheitan fingiš ummęli um fyrivarni mótvegis § 10, stk. 2, ķ sįttmįlanum. Skrįsetingareftirlitiš vįttar, at sum lógirnar eru oršašar, er ikki skeivt at taka fyrivarni uttan so, at broytingar eru ętlašar ķ nęrmastu framtķš, men višmerkir, at landsstżriš hevur ķtųkiligar ętlanir um munandi broytingar ķ skrįsetingarlóggįvuni. Skrįsetingareftirlitiš fųrir fram, at tendensurin ķ dag er at fara burtur frį slķkum formyndarareglum, sum teimum, sum ķ dag eru galdandi, har myndugleikin fęr heimild at avmarka ręttin hjį tķ einstaka til innlit viš teirri grundgeving, at myndugleikin metir, hvat er best fyri viškomandi. Ķ stašin verša gjųrdar neyvari reglur fyri stovnarnar og mįlsvišgeršina, hvussu t.d. sjśkrajournalir skulu skrivast, so hesar viš neyšugari vegleišing kunnu latast viškomandi, sigur Skrįsetingareftirlitiš.

Vinnumįlastżriš hevur ķ skrivi til nevndina upplżst, at verandi lóggįva višvķkjandi upplżsingum um arvatilfariš hjį persónum ķ sambandi viš tryggingaravtalur/eftirlųnaravtalur ella ķ sambandi viš arbeišsavtalur veršur kannaš, um hon veitir einstaklingum nóg góša ręttarvernd. Um neyšugt, fer landsstżrismašurin ķ samstarvi viš partarnar į arbeišsmarknašinum at fyrireika uppskot til lųgtingslóg viš tķ endamįli at avmarka mųguleikarnar fyri, at arvaupplżsingar verša nżttar ķ sambandi viš tryggingaravtalur/eftirlųnaravtalur ella ķ sambandi viš setanarvišurskifti į arbeišsmarknašinum.

Meirilutin ķ nevndini (Hergeir Nielsen, Hešin Mortensen, Jógvan viš Keldu, Edmund Joensen, Jóannes Eidesgaard og Jįkup Sverri Kass) tekur undir viš uppskotinum, men vķsandi til grundgevingarnar hjį Skrįsetingareftirlitinum męlir meirilutin til at broyta uppskotiš soleišis, at taš ikki veršur tikiš fyrivarni fyri § 10, stk. 2, ķ sįttmįlanum.

Harumframt kann meirilutin taka undir viš sjónarmišnum hjį sišsemisnevndini um, at taš er įtrokandi, at fųroysk lóggįva į ųkinum veršur tilevnaš skjótast gjųrligt.

Viš hesum višmerkingum setir meirilutin fram soljóšandi: 

broytingaruppskot

Oršini "og § 10, stk. 2" verša strikaš.

Minnilutin ķ nevndini (Jenis av Rana) tekur ikki undir viš uppskotinum og męlir lųgtinginum frį at samtykkja uppskotiš.

2. višgerš 9. mars 2000. Broytingaruppskot frį meirilutanum ķ uttanlandsnevndini samtykt 31-0-0. Uppskot til samtyktar soleišis broytt samtykt 29-1-1. Mįliš avgreitt.

J.nr. 90-31/99