Vinnuligur fiskiskapur

2  Uppskot til  lųgtingslóg um broyting ķ lųgtingslóg um vinnuligan fiskiskap

Viš stųši ķ §22 Stk. 1 ķ lógini um vinnuligan fiskiskap hevur Fiskirannsóknarstovan hesa tilrįšing, iš er grundaš viš stųši ķ nišanfyri nevndu skjųlum, iš eru hjįlųgd:

1. Report of the North-Western Working Group 1999. Draft.
2. ACFM summary sheet: North-Western Working Group. Final draft.
3. Reinert, J. 1999. Fundur ķ rįšgevandi nevndini (ACFM) hjį Altjóša Havrannsóknar-rįšnum (ICES) ķ mai 1999.
4. Pope, J. 1999. Report on Aspects of Effort Management used for the Demersal Fish Stocks of the Faroes.

Taš veršur gjųrt vart viš, at ųll hesi skjųl eru sonevnd "draft", t.e. tey eru ikki endaliga lišug enn, og onkur smįvegis villa o.t. kann tķ koma fyri.

1. juni 1996 varš verandi skipan viš fiskidųgum sett ķ gildi grundaš į tilmęli frį Skipanarnevndini. Tal į fiskidųgum fyri hvųnn skipabólk varš roknaš viš stųši ķ:

1. mišal veišitrżsti hjį teimum ymsu skipa- og bįtabólkunum į stovnarnar av toski į Landgrunninum, hżsu og upsa ķ tķšarskeišnum 1985-1994
2. stovnsmetingini hjį J.J. Maguire og Fiskirannsóknarstovuni ķ oktober 1995
3. tilmęlunum frį ICES um mest loyvdu veišu
4. įsetingunum ķ lógini um vinnuligan fiskiskap um lutfallsliga bżtiš av fiskaslųgum millum skipabólkarnar

Ķ įlitinum frį Skipanarnevndini varš sagt, at stovnsrųktarendamįliš viš skipanini er rokkiš, um gżtingarstovnurin er omanfyri eina įvķsa minstustųdd, og veišutrżstiš sķšani er so, at umleiš ein trišingur av stovninum veršur veiddur į hvųrjum įri. Seinni ķ įlitinum veršur sagt, at lķvfrųšiliga minstamarkiš fyri tosk er 52 tśs. tons, fyri hżsu 40 tśs tons og fyri upsa 85 tśs tons; hesi virši stava upprunaliga frį ICES ķ 1993.

Fiskirannsóknarstovan metir, at ķ einum blandašum fiskskapi sum botnfiskiskapurin undir Fųroyum eru fleiri fyrimunir viš eini dagaskipan ķ mun til eina kvotuskipan sum ta, iš roynt varš at seta ķ verk undir Fųroyum ķ 1994. Roknast kann viš, at veišutųlini ķ eini dagaskipan alt annaš lķka eru meira įlķtandi enn undir eini kvotaskipan, og at minni av tilfeinginum fer fyri skeyti av śtblaking ķ mun til eina kvotaskipan. Mųguliga er eisini ein styrkin ķ eini dagaskipan, at viš einum hóskandi dagatali, vil veišutrżstiš į teir einstųku stovnarnar ķ mišal yvir nųkur įr stilla seg sjįlvt į einum hóskandi stųši; hetta orsakaš av, at skipini vilja leggja seg į tann ella teir stovnar, iš geva mest av sęr. Eisini slepst ķ eini vęlvirkandi dagaskipan undan eini neyvari stżring av veišu ella veišutrżsti į hvųrjum įri; tķskil skuldu višurskiftini hjį flotanum veršiš meira stųšug.

Stųrsti vansin viš eini dagaskipan er, at hon eggjar til eykaķlųgur ķ effektivisering av fiskiskapinum śtum taš vanliga (2-5% um įriš, sķ t.d. Pope 1999), og taš er tķ trupult at meta um framtķšar veišutrżstiš śt frį sųguligum tųlum. Neyšugt er tó so ella so at leggja upp fyri hesum, og serliga tį fiskidagarnir eru avmarkandi.

Fiskirannsóknarstovan metir viš stųši ķ stovnsmetingunum undir Fųroyum sķšani 1961, at tey veišutrżstini, iš Skipanarnevndin hevur skotiš upp, eru ķ hęgra lagi. Eisini av tķ, at lķvfrųšin hjį teimum trimum fiskastovnunum er ymisk, og at teir tķ ikki tola lķka stóra roynd, so ber ikki til at įseta sama veišutrżst į hvųnn av teimum. Hetta er ķ trįš viš bęši rįšgevandi nevndina hjį ICES og frįgreišingina hjį John Pope.

Meiri hóskandi veišutrżst eru: Toskur į Landgrunninum eini 27%, hżsa eini 20% og upsi eini 22% av tķ fiskibara stovninum.

Men, sum nevnt ķ upprunaliga tilmęlinum frį Skipanarnevndini ķ 1996, so eiga gżtingarstovnarnir at vera omanfyri lķvfrųšiliga minstamarkiš, fyri at nevndu veišutrżst eru hóskandi. Er ein gżtingarstovnur undir lķvfrųšiliga minstamarkiš, so eigur ein ętlan at verša gjųrd, fyri at loyva gżtingarstovninum at vaksa; hetta gerst viš at minka um veišutrżstiš.

ICES hevur ķ 1999, grundaš į fyrivarnismeginregluna, skotiš upp, at gżtingarstovnarnir eiga at vera omanfyri hesi minstavirši: Toskur į Landgrunninum 40 tśs. tons, hżsa 55 tśs. tons og upsi 85 tśs. tons.

Sum greitt er frį nišanfyri, er upsastovnurin ķ lųtuni minni enn taš lķvfrųšiliga minstamarkiš.

Stutt um teir einstųku stovnarnar

Toskastovnurin į Landgrunninum veršur ķ lųtuni mettur at vera ella um at vera innan fyri lķvfrųšiliga tryggar karmar. Gżtingarstovnurin er oman fyri lķvfrųšiliga minsta markiš, men er ķ minking, tķ at hóast veišutrżstiš ķ 1998 varš mett hóskandi, so var taš alt ov hųgt ķ 1996 og 1997, og hetta saman viš lķtlari tilgongd įrini 1994-96 hevur fingiš stovnin at minka nógv. Sera avgerandi veršur, hvussu įrgangirnir frį 1997 og 1998 fara at roynast. Įbendingar eru um, at teir eru góšir, men hetta fęst ikki at vita viš vissu, fyrr enn teir koma inn ķ fiskiskapin.

Viš stųši ķ verandi stovnsmeting og eini kanning av sambandinum millum daganżtsluna hjį teimum einstųku skipaflotunum og nųgdina av toski, teir hava fiskaš 1985-95, sigur ICES, at um veišutrżstiš ķ 1999/2000 viš 80% sannlķkindi ikki skal verša stųrri enn fyrivarnis veišutrżstiš F_pa, so er neyšugt at minka dagatališ nišur ķ helvt ķ mun til verandi tillutaš dagatal. Hendan meting tekur helst ikki nóg nógv hędd fyri teimum tųknisku reguleringunum, iš eru hendar ķ tķšarskeišnum og er tķ sannlķkt ķ yvirkantinum. Sama roknistykkiš er endurtikiš av John Pope, og hóast śrslitiš av hesum er vęl lęgri enn ICES metingin, so kann verandi dagatal elva til eitt ov hųgt veišutrżst.

Męlt veršur til, at fiskidagatališ hjį ųllum skipa- og bįtabólkum, iš royna eftir toski, veršur įsett so, at veišutrżstiš veršur į hóskandi stųši.

Stovnurin av hżsu er ķ lųtuni mettur at verša innan fyri lķvfrųšiliga tryggar karmar, bęši višvķkjandi gżtingarstovni og veišutrżsti. Gżtingarstovnurin er heilt vęl fyri vegna teir sera góšu įrgangirnir frį 1993 og 1994. Tķverri eru eingir góšir nżggir įrgangir at hóma, og stovnurin vil fara at minka lķšandi nęstu įrini. Tķ veršur męlt til, at fiskidagatališ hjį ųllum skipa- og bįtabólkum, iš royna eftir hżsu, veršur hildiš į verandi stųši.

Stovnurin av upsa er mettur at vera uttan fyri lķvfrųšiliga tryggar karmar bęši višvķkjandi stovnsstųdd og veišutrżsti. Gżtingarstovnurin er taš minsta, vit vita um, eingir nżggir įrgangir av tżdningi eru komnir inn ķ fiskiskapin ķ seinastuni, og veišutrżstiš er vęl hęgri enn lķvfrųšiliga rįšiligt. Fleiri av fręgu upsaleišunum eru uttan fyri ringin. Męlt veršur til, at fiskidagatališ hjį ųllum skipa og bįtabólkum, iš royna eftir upsa, veršur įsett so, at veišutrżstiš veršur minkaš nišur į eitt hóskandi stųši, og at frišingarnar av gżtingarleišunum hjį upsa ķ gżtingartišini verša varšveittar. Męlt veršur eisini til, at skipanin viš ringinum veršur tikin av fyri allan fiskiskap eftir upsa, og onnur tiltųk at minka um veišutrżstiš į upsa eiga at verša sett ķ verk.

Best hevši veriš, um hesar skerjingar ķ veišutrżstinum kundu veršiš settar ķ verk longu ķ komandi fiskiįri. Įsannandi, at skerjingarnar eru sera umfatandi og tķ truplar at gjųgnum-fųra beinanvegin, at toskur, hżsa og upsi ķ ein vissan mun verša fiskaš saman ķ einum blandašum fiskiskapi, og at stovnarnir av toski og hżsu eru ķ hampuliga góšum standi ķ lųtuni, męlir Fiskirannsóknarstovan til, at nevndu skerjingar ķ tali į fiskidųgum verša framdar so lķšandi nęstu 2-3 įrini, men at hinar skerjingarnar av upsafiskiskapinum verša settar ķ verk fyri fiskiįriš 1999-2000.

Hetta er ķ trįš viš tilmęlini frį ICES og John Pope um upsan, har teir męla til, at ein ętlan veršur sett ķ verk fyri at fįa gżtingarstovnin av upsa at koma fyri seg aftur.

Stovnurin av toski į Fųroya Banka , sum fyrst ķ nķtiįrunum var į einum sera lįgum stųši, hevur eftir ųllum at dųma ment seg aftur, og er nś į einum hųgum stųši. Royndirnar hava vķst, at stovnurin er višbrekin ķmóti einum hųgum veišutrżsti, og tķ veršur męlt til, at veišutrżstiš ķ fiskiįrinum 1999-2000 ikki veršur stųrri enn taš įrliga stųšiš ķ 1996-1998.

Veišan av kongafiski undan Fųroyum er minkaš į hvųrjum įri sķšan 1985 (21500 t) og var ķ 1998 einans 6700 t. Taš ber ikki til viš vissu at rokna stųddina av stovnunum av kongafiski, iš verša fiskašir viš Fųroyar, t.e. stóri kongafiskur (Sebastes marinus) og trantkongafiskur (Sebastes mentella). Eingin ivi er tó um, at stovnarnir hava veriš ovveiddir ķ fleiri įr og mett veršur, at gżtingarstovnarnir av bįšum slųgunum eru nęr viš at verša ella eru minni, enn lķvfrųšiliga rįšiligt.

Tį hugsaš veršur bert um kongafisk, veršur męlt til, at veišutrżstiš av stóra kongafiski ķ komandi fiskiįri veršur hildiš į sama stųši sum ķ verandi įri, og at veišutrżstiš į trantkongafisk veršur munandi minkaš, eini 25 % ķ mun til seinasta įr. Av tķ at stóri kongafiskur ķ ein vissan mun veršur fiskašur saman viš upsa, og at upsastovnurin er so illa fyri ķ lųtuni, hevši óivaš veriš ręttast eisini at minka veišutrżstiš į stóra kongafisk.

Višmerkingar

Ein skilagóš regulering av fiskiskapinum krevur forsagnir, iš millum annaš byggja į góša og holla vitan um sųguligu gongdina ķ fiskiskapinum og vķsundaliga grundašar stovnsmetingar.

Stovnsmetingarnar hava ķ fleiri įr veriš darvašar av, at bert partur av neyšuga taltilfarinum var tókt. Ķ įr vóru serligu višurskiftini į arbeišsmarknašinum (verkbann og –fall) ein eyka trupulleiki. Trupult var ķ įr at meta, um tillutaša tališ į fiskidųgum er hóskandi, tķ eingi neyv tųl eru tųk fyri tal į fiskidųgum – ķ hvussu so er ikki sķšani 1995. Skrįsetingin av dųgum er nógv batnaš ķ seinastuni, men neyšugt er at hava neyv tųl fyri tķšarskeišiš, iš dagaskipanin hevur virkaš ķ, ķ kanningini av sambandinum millum dagatal og veišutrżst. Ķ metingini hjį Fiskirannsóknarstovuni (og ICES) innganga tillutašir dagar, men vitan er ikki um, hvussu nógvir dagar veruliga eru nżttir.

Neyšugt er tķ, at meiri orka veršur lųgd av til at fįa hagtalsskipanina at virka eftir ętlan og at fįa neyv tųl fyri nżttar fiskidagar, sķšan fiskidagaskipanin kom ķ lag.

Vegna Fiskirannsóknarstovuna