Roknskapur - Landsroknskapir 1995-1998

Skjal: Frágreiðing til landsroknskapirnar

1. Inngangur *

2. Fíggjarmál *

2.1. Fíggjarlógarmannagongd (GL 1999/1 04 1-5) *
2.1.1. Nýggj játtanarskipan *
2.1.2. Fíggjarlógaruppskotið fyri 1996 *
2.1.3. Fíggjarlógaruppskotið fyri 1997 *
2.1.4. Fíggjarlógaruppskotið fyri 1998 *
2.1.5. Ivamál um játtanarskipanina *
2.1.6. Niðurstøða *
2.2. Roknskaparviðurskifti (GL 1996/1 01-2) *
2.2.1. Framløga av landsroknskapinum *
2.2.2. Lønarumsiting á gjaldstovuni (GL 1998/2 03 1-10) *
2.2.3. Edv-trygd á gjaldstovuni (GL 1997/2 03 1-6) *
2.2.4. Vantandi roknskaparreglugerðir (GL 1997/1 01-5) *
2.2.5. Ógreiðar góðkenningarmannagongdir *
2.2.6. Vantandi ognaryvirlit *
2.2.7. Ógreið tryggingarviðurskifti *
2.3. Fíggjarstøða 1995-1998 *
2.3.1. Fíggjarligur útbúnaður (GL 1998/3 01 2-2) *
2.3.2. Áogn (GL 1997/ 3 01 3-2) *
2.3.3. Tøkur peningur (GL/1998/ 3 01 4-2) *
2.3.4. Skuld (GL 1998/ 3 02 0-1) *
2.3.5. Innkrevjing av vinnulánum (GL 1996/ 2 03 1-3) *
2.4. Umsiting av gjaldførislánum (GL 1997/3 01 3-2) *
2.5. Hagstova Føroya (G.L. 1998/2 03 9-8) *

3. Skattamál *

3.1. Roknskapar- og trygdarreglur (GL 1996/2 04 0-2) *
3.2. Kassaeftirlit (GL 1998/2 04 0-5 og 1999/2 04 0-6) *
3.3. Sáttmálaviðurskiftini við P/F Elektron (GL 1996/2 04 1-2) *
3.4. Edv-skráir (GL 1996/2 04 1-2) *
3.5. Brennioljuavgjald og ferðagjald (Gl 1996/2 04 5-1 og 1996/2 04 6-1) *
3.6. Innflutningsgjøld (GL 1996/2 04 0-3) *
3.7. Tollkredittur (GL 1996/2 04 5-2) *
3.8. Skrásetingargjald (GL 1996/2 04 5-3) *

4. LØGMANSFYRISITINGIN *

4.1. Landsfólkayvirlitið (G.L. 1998/2 02 9-3) *
4.2. Viðskiftastovan í Keypmannahavn (GL 1998/2 02 3-3) *

5. ALMANNA- OG HEILSUMÁL *

5.1. Pensiónsútreiðslur (GL 1998/2 07 2-1 og –2) *
5.1.1. Lógargrundarlag *
5.1.2. Játtanar- og roknskaparviðurskifti *
5.1.3. Innanhýsis eftirlit *
5.1.4. Árliga umrokningin *
5.1.5. Grannskoðan av einstøkum málum *
5.1.6. Samskifti við Almanna- og Heilsumálastýrið *
5.2. Forsorgarútreiðslur (GL 1998/2 07 3-2) *
5.2.1. Játtanar- og roknskaparviðurskifti *
5.2.2. Grannskoðan av einstøkum málum *
5.3. Dagpeningaútreiðslur (GL 1998/2 07 3-1) *
5.3.1. Játtanar og roknskaparviðurskifti *
5.3.2. Grannskoðan av einstøkum málum *
5.4. Heimarøktin (GL 1998/2 07 4-5) *
5.5. Stovnar undir Serstovnadeildini (GL 1997/2 07 4-4) *
5.6. Blákrossheimið (GL 1996/2 08 4 - 1) *
5.7. Heilbrigdið (GL 1996/2 08 4-1) *
5.7.1. Felagið Heilbrigdið *
5.7.2. Viðgerðarheimið Heilbrigdið *
5.7.3. Ognar- og roknskaparviðurskifti *
5.7.4. Játtanar- og roknskaparreglur *
5.8. Sjúkrahúsverk Føroya *
5.8.1. Lógargrundarlag *
5.8.2. Yvirlit yvir rakstrarútreiðslur 1996-1998 *
5.8.3. Íløgur *
5.8.4. Viðmerkingar frá roknskapargrannskoðanini *

6. ÚTBÚGVING OG GRANSKING *

6.1. Miðnáms- og hægri skúlar (G.L. 1998/2 10 3-2, 1998/2 10 4-3, 1998/2 10 4-4) *
6.1.1. Vantandi roknskaparreglugerðir *
6.1.2. Roknskapargóðkenning og onnur viðurskifti *
6.1.3. Lønar- og starvsfólkaviðurskifti *
6.1.4. Yvirlit yvir ognir *
6.1.5. Fiskivinnuskúlin í Vestmanna *
6.1.6. Studentaskúladeildini í Suðuroy *
6.1.7. Studenta- og HF-Skeiðið í Eysturoynni *
6.1.8. Føroya Læraraskúli *
6.1.9. Føroya Sjómansskúli *
6.1.10. Klaksvíkar Sjómansskúli *
6.1.11. Undirvísingarskylda hjá skúlastjórum *
6.2. Fróðskaparsetur Føroya (G.L. 1996/2 10 4-1) *
6.3. Granskingarætlanir og Granskingarráð Føroya (G.L. 1998/2 10 9-2) *
6.3.1. Granskingarráð Føroya *
6.3.2. Granskingarætlanir *
6.4. Undirvísingartilfar *
6.4.1. Skúlabókagrunnurin (G.L. 1997/2 10 6-2) *
6.4.2. Bókamiðsølan *
6.4.3. Landsmiðstøðin fyri Undirvísingaramboð (G.L. 1998/2 10 6- ) *
6.4.4. Rationaliseringar og sparingar. *
6.5. Stuðulsstovnurin (G.L. 1997 / 2 10 1-1) *
6.6. Føroya Læruráð (G.L. 1998 / 2 10 3-2) *

7. MENTANAR- OG KIRKJUMÁL *

7.1. Mentanarstovnar *
7.1.1. Vantandi roknskaparreglugerðir *
7.1.2. Roknskapargóðkenning og onnur viðurskifti *
7.1.3. Lønar- og starvsfólkaviðurskifti *
7.1.4. Yvirlit yvir ognir *
7.1.5. Føroya Náttúrugripasavn (GL 1998/2 11 2-2) *
7.1.6. Jarðfrøðissavnið *
7.1.7. Føroya Fornminnissavn (GL 1998/2 11 2-4) *
7.1.8. Føroya Landsbókasavn (GL 1998/2 11 2-3) *
7.1.9. Mentunargrunnur Føroya Løgtings (G.L. 1998/2 11 9-2) *
7.2. Kirkjugrunnurin og kirkjukassar (J.nr.:GL 1998/2 11 6-2) *
7.2.1. Lógargrundarlag *
7.2.2. Kirkjugrunnurin *
7.2.3. Kirkjukassar *
7.2.4. Samskifti við Undirvísingar- og Mentamálastýrið *

8. LANDBÚNAÐARMÁL *

8.1. Almennar royndir og ráðgeving (GL 1996/2 13 2-1) *
8.2. Búnaðardepilin í Kollafirði (GL 1996/2 13 2-1) *
8.3. Skógrøkt Landsins (GL 1996/2 13 2-3) *
8.4. Landsdjóralæknin, Djóralækna- og Fiskasjúkutænastan (GL 1997/2 13 2-4) *

9. FISKIVINNUMÁL *

9.1. Lønjavningarstovan, stuðulsskipanir (GL 1999/2 14 4-5) *
9.1.1. Lønjavningarstovan *
9.1.2. Inntøkutrygd hjá fiskimonnum *
9.1.3. Minstaløn/dagstudningur *
9.1.4. Mánaðarligur minstaforvinningur *
9.1.5. Sjúkratrygd *
9.1.6. Flutningsstuðul *
9.1.7. Telefonstuðul *
9.2. Forskotsgrunnur Fiskiflotans (J. nr. Gl 2000 / 2 14 9-1) *
9.3. Fiskivinnumenning á landi ( J.nr.: GL 1999 / 2 14 4-6) *
9.3.1. Kilostuðul til virking av vørum úr innfluttum fiski (kapittul 1) *
9.3.2. Stuðul til vørumenning o.a. á fiskavirkjum (Kapittul 2 og 2a) *
9.4. Størri verkætlanir (GL 1998/2 14 4-4) *
9.5. Fiskiveiðieftirlitið, Vaktar- og Bjargingartænastan (J. nr. G.L. 1997 / 2 14 2 - 1) *
9.6. Keyp og umbygging av "Nólsoyar Páll" (LGR 1997/159-1) *
9.6.1. Játtan og kostnaðarmeting *
9.6.2. Kostnaður og meirnýtsla *
9.6.3. Orsøkin til meirnýtsluna *
9.7. Fiskirannsóknarstovan (J.nr. GL 1997/2 14 3-1) *
9.8. Magnus Heinason (J.nr. GL 1996 / 2 14 3 - 5) *
9.9. Sjóvinnufyrisitingin og Skráseting Føroya (GL. 1997/2 14 2-1) *

10. VINNUMÁL *

10.1. Grunnurin til Ídnaðarfremjandi endamál (J.nr. GL 1996 / 2 15 3-1) *
10.2. Grunnur Ferðavinnunnar (GL 1996/2 15 9-2) *
10.3. Rúsdrekkasøla Landsins (GL 1997 / 2 03 9 - 6) *
10.4. Endurgjaldsgrunnur alivinnunnar (GL 1998/ 2 15 3-2) *
10.5. Ábyrgdargrunnurin (J.nr. GL 1998 / 2 15 9-4) *
10.6. Matrikulstovan (GL 1997/2 05 9-1) *
10.7. Bileftirlit Føroya (GL 1999/2 16 9-4) *

11. Landsroknskapurin 1998 *

11.1. Viðgerð av fíggjarlóg og eykajáttanarlógum *
11.2. Frávik ímillum játtan og roknskap *
11.2.1. § 2 Løgmansfyrisitingin *
11.2.2. § 3 Fíggjarmál o.a. *
11.2.3. § 4 Mentan og samskifti o.a. *
11.2.4. § 5 Fiskivinna *
11.2.5. § 6 Vinnumál o.a. *
11.2.6. § 7 Útbúgving og gransking o.a. *
11.2.7. § 8 Heilsumál og Almannamál o.a. *
11.2.8. § 20 Inntøkur *
11.2.9. § 25 Gjaldføri *

12. Landsroknskapurin 1997 *

12.1. Viðgerð av fíggjarlóg og eykajáttanarlógum *
12.2. Frávik ímillum játtan og roknskap *
12.2.1. § 1 Løgtingið *
12.2.2. § 2 Løgmaður *
12.2.3. § 3 Fíggjarmál v.m. *
12.2.4. § 4 Mentan og samskifti o.a. *
12.2.5. § 5 Fiskivinna *
12.2.6. § 6 Vinnumál o.a. *
12.2.7. § 7 Útbúgving og gransking o.a. *
12.2.8. § 8 Heilsumál og Almannamál o.a. *
12.2.9. § 20 Inntøkur *

13. Landsroknskapurin 1996 *

13.1. Viðgerð av fíggjarlóg og eykajáttanarlógum *
13.2. Frávik ímillum játtan og nýtslu *
13.2.1. § 1 Løgtingið *
13.2.2. § 2 Meginfyrisiting *
13.2.3. § 4 Lógarmál *
13.2.4. § 5 Fíggjarmál *
13.2.5. § 6 Almannamál *
13.2.6. § 7 Íbúðarmál *
13.2.7. § 8 Heilsumál *
13.2.8. § 9 Útbúgving og gransking *
13.2.9. § 10 Mentan *
13.2.10. § 11 Umhvørvi og orka *
13.2.11. § 13 Fiski-, ali- og sjóvinna *
13.2.12. § 16 Samferðsla og samskifti *
13.2.13. § 17 Arbeiðsmarknaður *
13.2.14. § 30 Rentur *
13.2.15. § 35 Skattur og avgjøld *

14. Landsroknskapurin 1995 *

14.1. Viðgerð av fíggjarlóg og eykajáttanarlógum *
14.2. Frávik ímillum játtan og roknskap *
14.2.1. § 11 Landsfyrisiting *
14.2.2. § 12 Heilsumál *
14.2.3. § 13 Samferðsla og samskifti *
14.2.4. § 14 Útbúgving og gransking *
14.2.5. § 16 Fiskivinna, sigling o.t. *
14.2.6. § 18 Vinnulív og arbeiðsmarknaður annars *
14.2.7. § 19 Almannamál *
14.2.8. § 22 Rentuútreiðslur *
14.2.9. Gjaldførisætlan *
14.2.10. § 1 Inntøkuskattur *
14.2.11. § 2 Toll-, nýtslu- og framleiðslugjøld *
14.2.12. § 3 Onnur gjøld *
14.2.13. Inntøkur frá spæli *
14.2.14. § 5 Rentuinntøkur *
14.2.15. § 6 Landsfyritøkur *
14.2.16. § 9 Ymsar inntøkur *

1.  Inngangur

Henda frágreiðing verður latin løgtingsgrannskoðarunum vísandi til § 12 í løgtingslóg nr. 25 frá 21. apríl 1999 um grannskoðan av landsroknskapinum v.m. Í lógini er ásett, at áðrenn frágreiðingin verður latin løgtingsgrannskoðarunum, skal hon leggjast fyri landsstýrismannin til viðmerkingar, uttan so at brævaskifti áður hevur verið um tey mál, sum umrødd eru í frágreiðingini. Møguligar viðmerkingar og fráboðanir frá landsstýrismanninum um tiltøk og ætlanir, sum frágreiðingin hevur elvt til, skulu takast við í frágreiðingina.

Nýggja lógin ásetir annars reglur um arbeiðsøki og heimildir hjá roknskapargrannskoðanini og løgtingsgrannskoðarunum í sambandi við grannskoðan og løgtingsins góðkenning av almennum roknskapum. Arbeiðið hjá løgtingsgrannskoðarunum, skal kunna grunda seg á eina roknskapargrannskoðan, sum verður útinnt av landsgrannskoðanini, løggildum ella skrásettum grannskoðarum, og í lógini eru ásettar nærri reglur. Eftir tilmæli frá løgtingsgrannskoðarunum ger Formansskapur løgtingsins av, um roknskapargrannskoðanin skal útinnast av landsgrannskoðanini ella privatum grannskoðarum. Í lógini er eisini ásett, at landsgrannskoðarin skal vera skrivari hjá løgtingsgrannskoðarunum.

Sambært lógini er endamálið við grannskoðnini av landsroknskapinum at ansa eftir, at:

• allar inntøkur landsins eru settar í roknskapin,
• ongin útreiðslan er goldin uttan heimild í fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg,
• roknskapurin er rættur, og at tær avgerðir, roknskapurin fevnir um, eru samsvarandi veittum játtanum, verandi avtalum og vanligum siði,
• tað er hóskandi atborið fíggjarliga í sambandi við umsiting av ognum og viðvíkjandi rakstri av teim stovnum og tí virksemi, roknskapurin fevnir um, og
• harumframt skal roknskapargrannskoðanin regluliga gjøgnumganga roknskapar- og eftirlitsskipanir fyri at kanna, um tær eru tryggar.

Grannskoðanin er løgd soleiðis til rættis, at ymisk øki og stovnar verða grannskoðað við ávísum millumbili. Farið verður út á stovnar/deildir at kanna t.d. roknskapar- og lønarviðurskifti og mannagongdir viðvíkjandi umsiting av lóggávu og játtanum. Aðrar meira tvørgangandi uppgávur eru t.d. játtanareftirlit, lønargrannskoðan, edv-grannskoðan og gjøgnumgongd av statuspostum, avstemmingum v.m.

- - - - -

Fyrst í frágreiðingini verður greitt frá um játtanar- og roknskaparviðurskifti. Reglurnar hava ikki verið nóg greiðar, og greitt verður frá trupulleikum og broytingunum á hesum øki.

Síðani verður tikið samanum úrslitið av grannskoðanini av fíggjarstøðuni og av ymsum stovnum, grunnum og skipanum á teim einstøku málsøkjunum. Í hesum sambandi verður eisini kunnað um samskifti, ið verið hevur við viðkomandi landsstýrismann, og vit hava tikið við møguligar viðmerkingar og fráboðanir um tiltøk og ætlanir, sum frágreiðingin hevur elvt til. Seinasta frágreiðing, ið latin varð løgtingsgrannskoðarunum, er frá desember 1997, og frágreiðingin vísir eisini á, í hvønn mun viðurskifti, ið tá vórðu umrødd, síðani eru komin í rættlag.

Í sambandi við at løgtingsgrannskoðararnir skulu leggja landsroknskapirnar fyri fíggjarárini 1995-1998 fyri løgtingið til góðkenningar, verður at enda fyri hvørt av hesum fíggjarárum greitt frá viðgerð av fíggjarlóg og eykajáttanarlógum og frá frávikum ímillum játtan og nýtlsu.

Nevnast kann, at frá og við fíggjarárinum 1999 er í grannskoðanarlógini álagt viðkomandi landsstýrismanni at lata løgtingsgrannskoðarunum og landsgrannskoðanini eina frágreiðing um frávik ímillum játanar- og roknskapartøl í seinasta lagi 6 mánaðir eftir fíggjarárslok.

Tórshavn, tann 8. mars 2000

Leivur Harryson

2.  Fíggjarmál

Síðani 1995 eru royndir gjørdar fyri at bøta um fíggjarlógarmannagongdina, men tað hevur ikki gingið sum ætlað, og nógv ivamál, sum hava stungið seg upp, eru ikki loyst so hvørt. Tað er álagt umsitingini hjá Løgtinginum at gjøgnumganga øll lógaruppskot, m.a. fyri at tryggja, at tey lúka ásett krøv, eru í tráð við stýrisskipanarlógina v.m. Ein trupulleiki í sambandi við fíggjarlógaruppskot er, at tey sum oftast verða gjørd liðug og prentað í síðstu løtu, og umsitingin hevur sostatt ongan reellan møguleika kritiskt at gjøgnumganga fíggjarlógaruppskotið, áðrenn tað verður lagt fyri tingið.

Á heysti 1999 var nógv samskifti millum landsgrannskoðanina, umsitingina hjá Løgtinginum og Fíggjarmálastýrið um fleiri grundleggjandi ivamál við verandi játtanarskipan. Semja var um, at tað var bráðneyðugt at broyta verandi játtanarskipan á ávísum økjum, soleiðis at endurskoðaðar reglur kundu koma í gildi frá ársbyrjan 2000. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum handaði síðani fíggjarnevndini bráðfeingis endurskoðaðu reglurnar til viðgerðar. Fíggjarnevndin tók undir við reglunum, og tók tær við í álitið, og tær verða eisini tiknar við í "dagførdu" løgtingsfíggjarlógini, sum vanliga verður prentað fyrst í árinum. Vit hava mælt Fíggjarmálastýrinum til miðvíst at fara undir at loysa allar teir mongu ivaspurningarnar, so fíggjarlógarmannagongdin framyvir kemur í eina trygga legu.

Niðanfyri er gongdin lýst í broytingunum í játtanarskipanini síðani 1995, tá gjørt varð av at fara yvir til nýggja skipan. Eisini verður víst á samskifti um ivamál við verandi skipan, sum landsgrannskoðanin og løgtingsgrannskoðararnir hava gjørt vart við.

2.1.1.  Nýggj játtanarskipan

Tann 5. mai 1995 gjørdu Grannskoðanardeild Landskassans, Føroya Gjaldstova og Fíggjar- og Búskapardeildin eitt felags tilmæli um broytingar í játtanarskipanini, og á fundi tann 10. mai 1995 tóku landsstýrið og fíggjarnevndin undir við, at arbeiðið við at broyta fíggjarlógarmannagongdina skuldi halda fram við støði í hesum tilmæli.

Í tilmælinum varð nomið við nakrar av høvuðstrupulleikunum í táverandi skipan, at:

• fíggjarlógaruppsetingin ikki gav eitt nóg greitt yvirlit yvir tað almenna virksemið, og ikki gav eina fullfíggjaða mynd av útreiðslum og inntøkum landskassans
• virksemið hjá fleiri almennum stovnum ikki var við á fíggjarlógini
• innihald og endamál við teimum einstøku játtanunum ikki var nóg væl lýst
• politisk og umsitingarlig ábyrgd ikki í nóg stóran mun kundi staðfestast, av tí av formellar reglur vantaðu í umsitingini av fíggjarjáttanum

Skotið varð upp at royna meginreglurnar í tí skipan, ið verður nýtt í Danmark á hesum øki.

Høvuðstættirnir í hesi skipan eru, at:

• játtanir innan hvørja grein verða bólkaðar eftir endamáli, soleiðis at fíggjarlógin gevur eina greiðari og meira skipaða mynd av almenna virkseminum
• útgreiningin av teimum einstøku játtanum verður standardiserað
• játtanirnar verða býttar upp í ymisk játtanarsløg, og at reglur fyri ábyrgd og skyldum hjá umsitingini, fyri hvørt játtanarslagið, verða ásettar í eini budgetvegleiðing
• talan verður um eina bruttoskipan, har inntøkur og útreiðslur verða játtaðar hvør sær

Mælt varð til beinanvegin at gera uppskot til endamálsuppbýti á fíggjarlógini, og leggja uppskotið fyri figgjarnevndina til góðkenningar. Uppskotið skuldi gerast við støði í fíggjarlógini fyri 1995. Somuleiðis skuldi ein budgetvegleiðing leggjast fyri fíggjarnevndina at góðkenna.

Arbeiðsbólkurin metti, at ein avgerandi treyt fyri at fáa skipanina at virka var, at ein umsitingarlig eind varð skipað undir Fíggjar- og Búskapardeildini við 3-4 royndum fólkum. Henda eind skuldi burturav taka sær av at senda út og savna saman tilfar frá stovnum o.ø. til fíggjarlógar- og eykafíggjarlógaruppskot, edv-viðgera og kritiskt gjøgnumganga tilfarið, hava umsjón við, at reglurnar í budgetvegleiðingum o.l. vórðu hildnar, fyrireika og orða umsóknir um eykajáttanir til fíggjarnevndina, ráðgeva og vegleiða stovnar o.o., og greiða ivaspurningar í sambandi við, at farið verður yvir til nýggjar skipanir og reglur.

2.1.2  Fíggjarlógaruppskotið fyri 1996

Í september 1995, áðrenn fíggjarlógaruppskotið fyri 1996 varð lagt fyri tingið, gjørdi grannskoðanardeildin vart við, at nógvir feilir og nógvar misskiljingar vóru í nýggju uppsetingini av fíggjarlógaruppskotinum í mun til tær reglur, ætlanin var at nýta, og vit mæltu tí til heldur at nýta gomlu uppsetingina. Vit hildu tað vera óheppið, at fíggjarnevndin ikki hevði havt høvi at góðkenna broyttu uppsetingina og nýggja uppbýtið í játtanarsløg v.m., og eisini hildu vit tað vera óheppið, at ongar góðkendar vegleiðingar e.t. vóru gjørdar, sum lýstu nýggju mannagongdirnar og hvørjar reglur vóru galdandi fyri tey ymisku játtanarsløgini. Talan var um eitt lógaruppskot, har týðandi partar av innihaldinum vóru ógreiðir/ódefineraðir.

Fíggjarlógaruppskotið varð tó lagt fyri tingið, sum tað var, og hóast landsstýrið kom við "Ískoyti til uppskot til fíggjarlóg 1996 (rættingar til viðmerkingar)", vóru framvegis fleiri feilir og misskiljingar í uppskotinum í mun til ta skipan, fíggjarnevndin og landsstýrið høvdu tikið undir við. T.d. vóru almennir stovnar, sum framvegis ikki vóru á fíggjarlógini, spurnartekin kundi setast við játtanarsløg, nøkur vóru eyðsæð skeiv, skipanin við bruttotølum var ikki konsekvent, feilir/misskiljingar vóru í sundurgreiningunum av játtanum, í summum førum var ikki samband ímillum játtan og játtanarsundurgreining o.s.fr.

2.1.3.  Fíggjarlógaruppskotið fyri 1997

Eftir áheitan frá landsstýrismanninum í fíggjarmálum gjørdi grannskoðanardeildin í november 1996 viðmerkingar til fíggjarlógaruppskotið fyri 1997, og víst varð á nógvar ivaspurningar, sum støða átti at verða tikin til. Avrit av hesum skrivi varð sent fíggjarnevndini og viðgjørt á fundi har. Í sambandi við fíggjarlógarviðgerðina vísti landsstýrið á, at stundir ikki vóru at viðgera allar ivaspurningarnar.

2.1.4.  Fíggjarlógaruppskotið fyri 1998

Longu í januar 1997 vendi Fíggjar- og Búskapardeildin sær til grannskoðanardeildina fyri at fáa greiði á ivaspurningunum, og fyri at ein budgetvegleiðing kundi gerast í góðari tíð, áðrenn fíggjarlógaruppskotið fyri 1998 skuldi gerast. Í februar 1997 sendi grannskoðanardeildin Fíggjar- og Búskapardeildini eitt notat til viðmerkingar, men fekk einki svar. Í apríl 1997 spurdu vit aftur, hvat hent var í málinum, men fingu heldur einki svar.

2.1.5.  Ivamál um játtanarskipanina

Hvørjir stovnar, grunnar v.m. mangla á fíggjarlógini/í landsroknskapinum

Sambært § 45, stk. 2, í stýrisskipanarlógini er álagt løgtingsgrannskoðarunum at

"ansa eftir, at allar inntøkur eru settar í roknskapin og at ongin útreiðsla er hildin uttan heimild í fíggjarlógini ella aðrari játtanarlóg".

Løgtingsgrannskoðararnir hava fleiri ferðir sett spurnartekin við, um tað er í tráð við stýrisskipanarlógina, at virksemið hjá fleiri almennum stovnum/grunnum ikki er tikið við á fíggjarlógina.

Í mars 1994 samtykti løgtingið fyri fyrstu ferð eina lóg um roknskaparviðurskifti landsins. Í § 1, stk. 1, er ásett, at landsstýrið skal leggja fyri tingið ein samlaðan landsroknskap, sum skal fevna um allar inntøkur og útreiðslur umframt aktiv og passiv landsins. Í § 1, stk. 2, er ásett, at landsroknskapurin í uppsetingini skal fylgja fíggjar- og eykajáttanarlógum fyri árið.

Sostatt kann sigast, at við nýggju roknskaparlógini og nýggju stýrisskipanarlógini er ásett, at alt virksemið hjá "landsstýrinum" og hjá øllum landsstovnum skal játtast á fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, og at gerast skal ein samlaður landsroknskapur, sum fevnir um allar inntøkur og útreiðslur umframt aktiv og passiv landsins.

Í § 45, stk. 1, í stýrisskipanarlógini er álagt løgtingsgrannskoðarunum at fara ígjøgnum árliga landskassaroknskapin, og sambært stk. 4 eisini "roknskapir hjá almennum stovnum, sum hava sjálvstøðugan roknskap". Ongin greið lýsing er av, hvørjir hesir almennu stovnar eru. Í viðmerkingunum í stýrisskipanarálitinum stendur einans: "Í stk. 4 er ásett, at reglurnar eisini eru galdandi fyri landsstovnar, sum hava sjálvstøðugan roknskap, t.d. telefonverkið, apotekið og rúsdrekkasølan".

Ein orsøk til roknskaparorðingarnar í § 45 í stýrisskipanarlógini kann vera, at nakað líknandi orðingar vóru í Ll. nr. 16/1965 um grannskoðing av landsins almennu roknskapum. Sambært § 2, stk. 2, og § 6 í hesi lóg skuldu landskassans roknskapir og "aðrir roknskapir hjá stovnum landsins" sendast løgtingsgrannskoðarunum til gjøgnumgongd.

Roknskaparhugtøkini, ið verða nýtt í § 45: "landskassaroknskapurin" og "roknskapir hjá almennum stovnum, sum hava sjálvstøðugan roknskap", samsvara ikki við tey hugtøk, sum nýtt verða í Ll. nr. 33/1994 um landsins almenna roknskaparhald v.m., sum varð lýst 23. mars 1994, t.v.s. áðrenn nýggja stýrisskipanarlógin varð samtykt. Sambært § 1 í løgtingslóg um landsins almenna roknskaparhald skal landsstýrið, leggja fyri tingið "samlaða landsroknskapin", sum í uppsetingini skal fylgja fíggjar- og eykajáttanarlógum fyri árið og skal fevna um allar inntøkur og útreiðslur landsins.

Sum dømi kann nevnast, at higartil eru hvørki umsitingarútreiðslurnar ella útlánsvirksemið hjá Húsalánsgrunninum, Menningargrunninum, Ídnaðargrunninum, Íleggingargrunninum ella Jarðargrunninum játtað á árligu fíggjarlógini, og er tí heldur ikki tikið við í játtanarroknskapin. Eginogn/ogn og skuld hjá hesum landsstovnum/landsgrunnum er heldur ikki skrásett í fíggjarstøðuni í landsroknskapinum.

Í løgtingslóg nr. 33/1992, um avtøku av landskassagrunnum, vórðu nakrir grunnar umskipaðir til sokallaðar eksternar grunnar, t.d. Grunnurin til Ídnaðarfremjandi Endamál og Grunnur Ferðavinnunnar. Um/tá stuðul til hesar grunnar er játtaður á fíggjarlógini, verður peningurin settur á bankabók hjá grunnunum. Ætlaða nýtslan í einum fíggjarári verður ikki játtað á fíggjarlógini.

Nú stýrisskipanarlógin og roknskaparlógin eru samtyktar, og farið er yvir til nýggja játtanarskipan, er tørvur á at endurskoða og broyta skipanina viðvíkjandi omanfyri nevndu grunnum og framyvir at játta umsitingarútreiðslur og ætlað stuðuls-/útlánsvirksemi í einum fíggjarári beinleiðis á fíggjarlógini.

Í ávísum førum er í lóg ásett, at virksemið ikki skal við á fíggjarlóg. Í Ll. nr. 63/1966 um Føroya Lívstrygging er ásett, at hvørki rakstrarútreiðslur ella virksemið annars skal blandast við landskassan. Eitt annað dømi er Fíggingargrunnurin frá 1992, sum varð stovnaður og skipaður sambært avtalu millum donsku stjórnina og Føroya Landsstýri undir heilt serligum umstøðum. Talan er her um ein "landsgrunn", sum gevur vinningsbýti, men sum verður rikin sum ein vinnurekandi grunnur, leysur av árligu fíggjarlógini. Eginognin hjá grunninum verður nú tikin við í landsroknskapinum.

Niðurstøðan má vera, at sambært stýrisskipanarlógini skulu umsitingarútreiðslur og virksemið annars hjá øllum landsstovnum/landsgrunnum játtast á árligu fíggjarlógini og takast við í játtanarroknskapin, um ikki heilt serligar umstøður gera seg galdandi, og tað t.d. sum undantak við lóg er ásett frávik frá hesum. Undir øllum umstøðum eigur fíggjarstøðan í landsroknskapinum at fevna um eginogn/ogn og skuld hjá øllum landsstovnum/landsgrunnum, líkamikið um virksemið er undantikið í játtanarroknskapinum.

Gjaldstovan, lønardeildin og flest øll aðalstýri hava víst á, at tað er av alstórum týdningi, sum skjótast, at fáa fulla greiði á ognarrætti og tilknýti til fíggjarlóg og landsroknskap annars, bæði viðvíkjandi umsitingarútreiðslum og fíggjarligum virksemi hjá fleiri stovnum/grunnum so sum ALS, Landsbankanum, Arbeiðsmarknaðareftirlønargrunninum, Frítíðargrunninum, Jarðargrunninum, Trygdargrunninum fyri Avreiðingar og Lønir, Íleggingargrunninum, Føroya Realkreditstovni, Húsalánsgrunninum, Ídnaðargrunninum, Endurgjaldsgrunni Alivinnunnar, Forskotsgrunni Fiskiflotans o.s.fr.

Løgmaður hevur upplýst, at hann áður hevur vent sær til formansskap løgtingsins og til løgtingsgrannskoðararnar um spurningin, hvørjir roknskapir talan er um í § 45, stk. 4, í stýrisskipanarlógini, fyri at fáa hesi viðurskifti uppá pláss. Løgmaður hevur upplýst, at hann fór at taka stig til at seta ein arbeiðsbólk at gjøgnumganga viðurskiftini hjá hesum stovnum/grunnum, til tess at meta um:

• ognarrætt, hvør eigur stovnin/grunnin, herundir hvør eigur ognirnar, um stovnurin/grunnurin verður tikin av
• tilknýtið til fíggjarlóg, hvat skal við og á hvønn hátt
• tilknýtið til landsroknskap, landsbókhald og landsgjaldføri

Niðurstøðan av hesi kanning er eisini avgerandi fyri, hvussu umrøddu stovnar/grunnar verða fevndir av lógini um grannskoðan av landsroknskapinum v.m.

Uppá fyrispurning frá løgtingsgrannskoðarunum hevur løgmaður í skrivi dagfest 31. mai 1999 boðað frá, at hann við skrivi dagfest 8. mars 1999 hevur heitt á landsstýrismannin í fíggjarmálum um at seta ein arbeiðsbólk at gera eitt álit um omanfyri nevndu viðurskifti, og at hetta álit skal verða liðugt í hesum árinum.

Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum hevur í skrivi 2. februar 2000 boðað frá, at tað ikki eydnaðist at manna bólkin við fólki við neyðugari vitan. Tí hevur landsstýrismaðurin í samráð við løgmann ístaðin sett tveir persónar at gera útgreiningararbeiðið við ráðgeving frá umboðum fyri fleiri aðalstýri.

Játtanarreglurnar í fíggjarlógaruppskotinum fyri 1998 vóru at kalla tær somu sum í 1997, m.a. varð ásett, at:

• "Nýggjar og broyttar atgerðir í fíggjarárinum" og
• væntað meirnýtsla av lógarbundnum útreiðslum

skuldu takast við á eykafíggjarlóg. Henda áseting stavar óivað frá líknandi reglum í donsku játtanarskipanini, har slíkar meirútreiðslur "kan afholdes med efterfølgende optagelse på tillægsbevillingslov." Í dagførdu fíggjarlógarbókini fyri 1998 vórðu hesar ásetingar í játtanarreglunum strikaðar.

Í mai 1998 bað grannskoðanardeildin Fíggjarmálastýrið um skjótast gjørligt at greiða frá, hvør hevði gjørt av at broyta játtanarreglurnar, hví tær vóru broyttar, og nær løgtingið varð kunnað um/hevði góðkent broytingarnar.

Eftir fleiri rykkjaraskriv svaraði Fíggjarmálastýrið í juli 1999, at tað var Fíggjarmálastýrið, sum hevði tikið stig til at broyta játtanarreglurnar. Víst varð á, at landsstýrismaðurin í fíggjarmálum hevur ábyrgdina av, at játtanarreglurnar eru nøktandi. Reglurnar vórðu broyttar, tí ynski var frammi um, at eykafíggjarlógin bert skuldi vera ein uppsamling av fíggjarnevndarskjølum. Upplýst varð, at fíggjarnevndin varð kunnað um broytingarnar.

At "eykafíggjarlógin" fevnir um eykajáttanir, sum fíggjarnevndin hevur veitt ígjøgnum árið, er ásett í § 43, stk.3 í stýrisskipanarlógini. Talan hevur tí óivað verið um málsliga misskiljing, tá orðið "tillægsbevillingslov" varð umsett til "eykafíggjarlóg" í staðin fyri "eykajáttanarlóg". Tá so verður gjørt vart við hetta, strikar Fíggjarmálastýrið orðið "eykafíggjarlóg" uttan at seta orðið "eykajáttanarlóg" í staðin. Landsgrannskoðanin metir talan vera um eitt mistak, tí soleiðis sum umrøddu játtanarreglurnar nú eru orðaðar, eru tær neyvan í tráð við stýrisskipanarlógina.

Løgtingsgrannskoðararnir hava eisini viðgjørt spurningin um játtanarligu viðgerðina av lógarbundnum útreiðslum, og hava víst á, at teir ikki eru samdir við landsstýrismanninum í undirvísingar- og mentamálum í tí, hann førdi fram undir viðgerðini av nýggju lógini um útbúgvingarstuðul, og teir eru heldur ikki samdir í tí, landsstýrismaðurin í fíggjarmálum førdi fram, tá hann svaraði fyrispurningi (Lm. 1998/100-32) frá Jóannes Eidesgaard, løgtingsmanni. Løgtingsgrannskoðararnir eru samdir við spyrjaran og meta, at um lógarbundnar útreiðslur vísa seg at verða hægri enn mett á fíggjarlógini, so skal landsstýrismaðurin biðja løgtingið um eykajáttan.

Fíggjarnevndin tók eisini henda spurning til viðgerðar í álitinum til fíggjarlógaruppskotið fyri 2000, og vísti m.a. á, at ásetingin í § 43, stk. 2, um at ongin útreiðsla má verða goldin uttan heimild í fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, skal skiljast soleiðis, at ein vanlig løgtingslóg ikki er nóg góð heimild fyri at brúka pening, og at landsstýrismaður, eisini viðvíkjandi lógarbundnum útreiðslum, hevur rættarliga skyldu at leggja uppskot um eykajáttanarlóg fyri tingið, um játtanin á fíggjarlógini ikki er nóg stór.

Útvarp Føroya, Sjónvarp Føroya, Strandferðslan, Postverkið og Telefonverkið vórðu tikin við á fíggjarlógina fyri 1997 sum "Landsfyritøka". Játtanin skuldi í viðmerkingunum, eftir upprunaligu ætlanini, útgreinast á heilt serligan hátt í eitt nettotal og eitt rakstrarnettotal; men bæði í fíggjarlógaruppskotinum fyri 1996 og 1997 var talan um stórar hugtaksfløkjur. Av tí at ov nógvir tøkniligir trupulleikar eru við landsfyritøkum á fíggjarlógaruppskotinum fyri 1997, heitti landsstýrið á fíggjarnevndina um at seta hesar viðmerkingar undir øllum verandi viðmerkingum:

Arbeitt verður við at loysa umrøddu ógreiðu játtanar- og roknskaparviðurskiftini. Roknskapurin hjá Rúsdrekkasøluni og Strandferðsluni eru við í landsroknskapinum fyri 1998. Roknskapurin hjá Sjónvarpi Føroya eru tikin við í landsroknskapin fyri 1999, og Útvarp Føroya hevur fingið boð um, at roknskapurin skal við í 1999.

Landsgrannskoðanin, løgtingsgrannskoðararnir og umsiting Løgtingsins hava víst á, at tørvur var á eini kritiskari gjøgnumgongd av øllum C-átekningum á fíggjarlógini. Fleiri av teimum eru síðani strikaðar í sambandi við viðgerðina av fíggjarlógaruppskotinum fyri 2000.

Landsgrannskoðanin hevur fingið fleiri fyrispurningar um lønarkarmar, m.a. hvussu farast skal fram, tá ynski eru um at broyta lønarkarmar. Okkurt stýri hevur ført fram, at lønarkarmurin, sum er ásettur í viðmerkingunum til fíggjarlógina, als ikki er eitt mál millum landsstýrið og løgtingið, men bert ein fyrisitingarlig áseting millum landsstýrismannin og stovnsleiðaran, sum hevur dagligu ábyrgdina av játtanini. Stórur tørvur hevur tí verið á, at greiða henda spurning, og er hetta gjørt í nýggju játtanarskipanini, sum fíggjarnevndin tók við í álitinum til fíggjarlógaruppskotið fyri 2000. Nú er ásett, at landsstýrismanninum er ikki loyvt at fara uppum ásetta lønarkarmin (standardkonto 11).

Fleiri sjálvsognarstovnar fáa stuðulin sum "Rakstrarjáttan", t.d. Føroya Handilsskúli og teknisku skúlarnir. Longu í 1995 spurdi grannskoðanardeildin Fíggjar- og Búskapardeildina, um tað var rætt at nýta hetta játtanarslag, hvør hevði avgjørt hetta, og hvør grundgevingin var. Spurningarnir vórðu aftur viðgjørdir í skrivi frá grannskoðanardeildini dagfest 18. november 1997 til Undirvísingar- og Mentamálastýrið viðv. áliti um yrkisskúlaskipan, har gjaldstovan í fylgiskrivi 3 vísir á fleiri ógreidleikar við at nýta hetta játtanarslag til sjálvsognarstovnar. Gjaldstovan vísir á, at jú longri bíðað verður at loysa spurningin, jú meira "rótut" verða viðurskiftini. Vit fingu ongantíð nakað svar, og tað er helst ivasamt, um teir spurningar, sum gjaldstovan setti, eru greiddir.

Aðrir sjálvsognarstovnar, sum landið fíggjar so at siga 100%, verða ikki tiknir við á fíggjarlógina sum "Rakstrarjáttan", t.d. Heilbrigdið og Blákrosheimið.

Við løgtingslóg nr. 114 frá 18. juni 1997, Eykajáttanarlóg fyri mars 1997, varð játtanarheitið á høvuðskonto "Føroya fólkaháskúli", "Húsarhaldsskúlar" og "Ráðið fyri ferðslutrygd" broytt frá rakstrarjáttan til onnur játtan. Ongar viðmerkingar eru til hesa broyting, og við skrivi til Fíggjarmálastýrið dagfest 11. november 1997 bað grannskoðanardeildin um eina grundgeving fyri, hví játtanarheitini vóru broytt. Fíggjarmálastýrið svaraði, at grundgevingarnar vóru, at:

• tað eru stuttar útbúgvingar
• útbúgvingarnar geva ikki førleika til ávís størv ella víðari útbúgving
• játtanirnar eru smáar
• landskassin rindar bert lutvíst útreiðslurnar
• landsstýrismaðurin í fíggjarmálum og viðkomandi landsstýrismaður vóru ikki sinnaðir fyri, at stovnarnir koma inn undir reglurnar í roknskaparkunngerðini

Vit meta, at greiðar reglur áttu at verið fyri, nær sjálvsognarstovnar skulu takast við á fíggjarlógina sum "Rakstrarjáttan", og hvat tað merkir játtanarliga, og vit hava mælt Fíggjarmálastýrinum til at áseta neyvari reglur.

2.1.6.  Niðurstøða

Roknskaparliga eru stór framstig hend í fíggjarlógararbeiðinum, og í mun til 1995 eru viðmerkingarnar til fíggjarlógaruppskotið nú meira einsháttaðar og upplýsandi.

Tó má sigast, at endamálið við at fara yvir til eina nýggja játtanarskipan ikki á øllum økjum er rokkið. Summi av ivamálunum í gomlu skipanini eru ikki loyst, og onnur eru komin afturat. Høvuðsorsøkin er óivað, at mannagongdin í sambandi við at broyta fíggjarlógararbeiðið, sum breið politisk semja var um í mai 1995, ikki varð fylgd frá byrjanini.

Tá fyrsta fíggjarlógaruppskotið eftir nýggju skipanini, fíggjarlógaruppskotið fyri 1996, varð tilevnað, varð so at siga farið fram eftir fummum, og løgtingið og fíggjarnevndin hava ongantíð veruliga havt høvi at taka støðu til broyttu fíggjarlógaruppsetingina og til meginreglurnar í nýggju skipanini. Arbeiðið við at gera eina fullfíggjaða budgetvegleiðing varð heldur ongantíð fullført.

Ein onnur avgerandi fyritreyt fyri at fáa skipanina at virka til fulnar var, at fíggjarlógararbeiðið skuldi samskipast í Fíggjarmálastýrinum av royndum fólki, sum burturav skuldu taka sær hesum, kritiskt gjøgnumganga fíggjarlógartilfarið, hava umsjón við at reglurnar í budgetvegleiðingum o.l. vórðu hildnar, veita ráðgeving og vegleiðing til stovnar o.o. og greiða ivaspurningar í sambandi við, at farið varð yvir til nýggjar skipanir og reglur. Henda fyritreyt helt heldur ikki.

Eisini kann nevnast, at síðani arbeiðið byrjaði, er nýggja stýrisskipanarlógin komin í gildi, og øll meginfyrisitingin er umskipað bygnaðarliga. Í nýggju stýrisskipanarlógini eru ásetanirnar um eykajáttan og eykafíggjarlóg broyttar, og tær víkja munandi frá donsku játtanarskipanini, sum upprunaliga varð nýtt sum fyrimynd.

Sum nevnt, hevur landsgrannskoðanin fleiri ferðir mælt Fíggjarmálastýrinum til at bøta um játtanarreglurnar. Eftir øllum at døma hevur orka ikki verið til tess, og stóra starvsfólkaútskiftingin hevur heldur ikki gjørt støðuna betri. Niðanfyri verður víst á, nakrar av umrøddu ivaspurningunum:

• Gera eina budgetvegleiðing, sum fíggjarnevndin/løgtingið fær høvi at taka støðu til, sum m.a. lýsir fíggjarlógaruppseting, játtanarsløg, viðmerkingar, játtanarásetingar v.m., so greitt er, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd umsitingin fær við játtanunum, ella við øðrum orðum hvussu stórt "frælsi" løgtingið "gevur" umsitingini
• Revurdera brutto-/nettojáttanir og játta inntøkur fyri seg hjá ávísum stovnum
• Revurdera, um hóskandi játtanarsløg verða nýtt
• Greiðari ásetingar viðvíkjandi lønarkarmum og starvsfólkayvirlitum
• Greiðari ásetingar viðvíkjandi "viðlíkahaldsjáttanum"
• Greiðari ásetingar viðvíkjandi játtanarslagnum "landsfyritøkur"
• Greiðari ásetingar fyri játtanarsløgini "onnur játtan" og "lógarbundin játtan"
• Taka støðu til, hvørjir stovnar nú mangla á fíggjarlógini
• Upplýsing um lógarheimild til gjøld, og útgreina inntøkur á teimum ymisku rakstrarstøðunum
• Ymisk játtanarlig viðgerð av eftirlønum
• Stuðulsjáttanir ikki nóg væl útgreinaðar
• Lánsjáttanir ikki nóg væl útgreinaðar

Landsstýrismaðurin hevur í skrivi dagfest 14. januar 2000 víst á, at við broytingini av játtanarskipanini í desember 1999 vórðu nakrir spurningar loystir, og í 2000 ætlar Fíggjarmálastýrið aftur at ganga ígjøgnum játtanarskipanina. Fíggjarmálastýrið vil gera sítt til at semja fæst um eina loysn á teim játtanarligu ivaspurningunum, sum landsgrannskoðanin og umsiting Løgtingsins hava reist.

2.2.  Roknskaparviðurskifti (GL 1996/1 01-2)

Sambært stýrisskipanarlógini og løgtingslóg um landsins almenna roknskaparhald skal landsstýrið, innan juni mánaður er liðin, leggja fyri løgtingið tann samlaða landsroknskapin fyri undanfarna fíggjarár. Vegna byrjanartrupulleikar við nýggju roknskaparskipanini, sum varð tikin í nýtslu 1. januar 1997, vórðu landsroknskapirnir fyri fíggjarárini 1995-1997 ikki lagdir fyri løgtingið innan ásettu freistina.

Síðani er eitt stórt arbeiði gjørt, fyri at halda tíðarfreistina, og landsroknskapurin fyri fíggjarárið 1998 varð lagdur fyri tingið 9. juni 1999.

2.2.2.  Lønarumsiting á gjaldstovuni (GL 1998/2 03 1-10)

Lønarbókhaldið á gjaldstovuni umsitur og rindar út lønir hjá nógvum landsstovnum. Í grannskoðanarfrágreiðingini frá desember 1997 varð mælt til at endurskoða og í reglugerð skrivliga útgreina tann leiklut, gjaldstovan hevur í sambandi við mannagongdir og eftirlit, tá lønir verða avgreiddar. Síðani eru skrivligar reglur gjørdar fyri mannagongdir í lønarbókhaldinum, og yvirlit er gjørt yvir ábyrgdar- og heimildarbýtið á deildini.

Í seinastu frágreiðing varð víst á, at í nógvum førum vóru skjølini, sum vóru grundarlag undir leysum lønarútgjaldingum, ófullfíggjað. Gjaldstovan hevur gjørt nýggj lønarávísingarskjøl, og sent út rundskriv um ávísing av lønum, samsýningum, veitingum o.ø. dagfest 5. mai 1998. Í rundskrivinum verður m.a. gjørt vart við, at bert góðkend oyðubløð skulu nýtast, og at skeivt útfylt oyðubløð verða send aftur.

Í mars mánaði í 1998 og 1999 sendi gjaldstovan stovnunum, ið avgreiða lønir um lønarskipanina á gjaldstovuni, lønargrundarkort fyri øll starvsfólk í føstum starvi til góðkenningar. Flest allir stovnar hava góðkent kortini, og sent tey aftur við møguligum rættingum.

Í sambandi við lønargrannskoðanina, sum vit hava gjørt á teimum ymisku stovnunum, hava vit eisini kannað, um útgoldnu lønirnar eru rættar og eru samsvarandi galdandi sáttmála, flokking, stig o.a. Einki var at finnast at.

2.2.3.  Edv-trygd á gjaldstovuni (GL 1997/2 03 1-6)

Edv-trygd er ein týðandi partur í fíggjarstýringarskipanini, og í 1997 fóru grannskoðanardeildin og gjaldstovan, saman við serkønari grannskoðarahjálp, undir at gjøgnumganga edv-trygdina, við støði í krøvum og grannskoðanarvegleiðingum á hesum øki. Í juli 1998 var frágreiðingin um "Gennemgang af generelle edb-kontroller" liðug og latin gjaldstovuni.

Í frágreiðingini varð víst á, at edv-trygdin á fleiri týðandi økjum var ikki nøktandi, og mælt varð til skjótast gjørligt at seta í verk ávís tiltøk fyri at bøta um edv-trygdina. Mælt varð eisini til at seta í verk ein skjalprógvaðan trygdarpolitik, sum skuldi útgreinast og skipast við nágreiniligum trygdarreglugerðum.

Á fíggjarlógini fyri 1999 fekk gjaldstovan eina markaða játtan uppá 250.000 kr. til at arbeiða við edv-trygdarspurninginum. Gjaldstovan hevur síðani loyst teir mest átrokandi vandarnar, sum nevndir eru í frágreiðingini. Komið er ikki á mál við at seta í verk ein skjalprógvaðan trygdarpolitik í tann mun, frágreiðingin mælti til. Leiðslan á gjaldstovuni metir, at trygdin á telduøkinum er á høgum støði, og upplýsir, at uppgávan verður raðfest høgt innan teir fíggjarligu karmar, stovnurin hevur.

2.2.4.  Vantandi roknskaparreglugerðir (GL 1997/1 01-5)

Við heimild í § 3 í Ll. nr. 33 frá 23. mars 1994, um landsins almenna roknskaparhald v.m., ásetti landsstýrið nærri reglur um roknskaparhald landsins í kunngerð nr. 114 frá 22. august 1996. Kunngerðin kom í gildi 1. januar 1997.

Í roknskaparkunngerðini eru ásett roknskaparkrøv fyri almennar stovnar v.m. Harumframt er ásett í kunngerðini, hvørjar uppgávur, skyldur og heimildir landsstýrisdeildir, gjaldstovan og stovnsleiðarar hava í sambandi við fyriskipan av roknskaparhaldinum, roknskaparframløgu, roknskapargóðkenning v.m. Í grannskoðanarfrágreiðingini frá desember 1997 varð víst á, at nú umsitingin í landsstýrinum er umskipað, er neyðugt at dagføra/broyta kunngerðina, og í hesum sambandi áttu ávísar ásetingar at verið endurskoðaðar. Kunngerðin er ikki broytt.

Í § 5 í Ll nr. 33/1994 um landsins almenna roknskaparhald v.m., og í § 4, stk. 2, í kunngerð nr. 114/1996, um roknskaparverk landsins o.a. er álagt landsumsitingini og landsstovnum at gera eina reglugerð fyri roknskaparhaldið hjá sær, herundir ábyrgdar- og heimildarreglur. Í kunngerðini er ásett, at Fíggjar- og Búskapardeildin sendir út eitt rundskriv við vegleiðing um, hvussu slíkar reglur skulu gerast.

Vit hava fleiri ferðir víst á, at hóast lóg um landsins almenna roknskaparhald kom í gildi 1. januar 1995, eru tær í § 5 umrøddu reglur ikki enn ásettar av landsstýrinum. Á heysti 1996 varð ein arbeiðsbólkur settur at stuðla landsstýrinum í hesum arbeiði. Arbeiðsbólkurin fór til verka í oktober 1997 og við skrivi dagfest 7. apríl 1998 sendi Fíggjarmálastýrið fleiri stovnum uppskot til rundskriv, sum arbeiðsbólkurin hevði tilevnað.

Arbeiðið hjá arbeiðsbólkinum er síðani steðgað upp, og í desember 1998 heitti Fíggjarmálastýrið á gjaldstovuna um at gera arbeiðið við rundskrivinum liðugt, og í hesum sambandi eisini at endurskoða roknskaparkunngerðina.

Í dagligu grannskoðanini á stovnum og fyrisitingum mega vit framhaldandi staðfesta, at so at siga ongin stovnur enn hevur gjørt hesa reglugerð, hóast hetta er eitt lógarkrav. Aðalstýri og stovnar vísa á, at tað er sera torført at gera reglur fyri mannagongdir á roknskaparøkinum, so leingi Fíggjarmálastýrið ikki hevur gjørt tær í lógini ásettu vegleiðandi reglurnar.

Fíggjarmálastýrið upplýsir, at nógv arbeiði er lagt í at gera rundskrivið liðugt, og fleiri stovnar hava roynt eitt fyribils uppskot til rundskriv. Væntandi verður eitt fulfíggjað rundskriv liðugt í næstum.

2.2.5.  Ógreiðar góðkenningarmannagongdir

Sambært § 9 í roknskaparkunngerðini skal roknskapurin á einum stovni góðkennast av stovnsleiðaranum. Landsstýrisdeildirnar og aðrir javnsettir myndugleikar skulu síðani góðkenna roknskapin mótvegis Fíggjarmálastýrinum. Í seinastu frágreiðing varð víst á, at hesar ásetingar verða ikki fylgdar, men nøkur stýri eru síðani farin í holt við góðkenningarmannagongdir, og hava heitt á stovnarnar undir stýrinum um at senda stýrinum avrit av játtanarroknskapinum við átekning leiðslunnar um, at roknskapurin er í samsvari við bókingarskjøl.

Í sambandi við at landsroknskapurin fyri 1999 verður gjørdur liðugur, hevur gjaldstovan, í samráð við aðalstýrini, ásett greiðari reglur fyri avstemman og góðkenning av roknskapunum hjá teimum einstøku stovnunum.

2.2.6.  Vantandi ognaryvirlit

Sambært § 20 í roknskaparkunngerðini skal á stovninum vera eitt yvirlit yvir ognir og útbúnað. Bert fáir av landsins stovnum hava dagførd yvirlit. Í seinastu frágreiðing varð víst á, at tað hevði verið ein fyrimunur, um ein vegleiðing varð gjørd um, hvat skal skrásetast, og á hvønn hátt hetta skal gerast. Okkum kunnugt, er einki gjørt við hesi viðurskifti.

2.2.7.  Ógreið tryggingarviðurskifti

Í seinastu frágreiðing varð víst á, at tryggingarviðurskiftini hjá almennum stovnum eru ógreið, og at tað er sera ymiskt, hvat verður tryggjað, hvat tryggjað verður ímóti, tryggingarupphæddir o.t., og landið kundi óivað spart pening á hesum øki. Vísandi til at landsstýrið ikki hevur ásett nakrar reglur, mæla vit tí vanliga til, at tryggingarviðurskiftini regluliga verða gjøgnumgingin saman við serkønum.

Í 1992 heittu vit á landsstýrið um at upplýsa, hvørjar tryggingarreglur vóru ásettar fyri stovnar landsins, tað verið seg viðvíkjandi føstum ognum, innbúgvi, maskinum, akførum, starvsfólki o.ø. Landsstýrið hevði ikki ásett nakrar reglur, og fyri at kunna seg um støðuna sendi landsstýrið út spurnarblað til allar almennar stovnar um tryggingarviðurskifti, við svarfreist 1. desember 1992. Vit hava síðani fleiri ferðir spurt landsstýrið um, hvat er hent í málinum.

Í juli 1999 boðaði landsstýrismaðurin frá, at hann er samdur í, at tryggingarviðurskiftini hjá almennum stovnum eru ógreið og møguliga ov kostnaðarmikil, og at ítøkiligar ætlanir eru um at loysa henda trupulleika. Landsstýrismaðurin ivast í, um tað almenna eigur at tryggja allar sínar ognir, men ngin avgerð er tó enn tikin um henda spurning.

2.3.  Fíggjarstøða 1995-1998

Gjaldstovan hevur ásett reglur um goymslu av partabrøvum í leiðbeining til útgjaldingarskjal. Sambært hesi leiðbeining skulu øll partabrøv handast gjaldstovuni, tá tey eru keypt. Ber tað ikki til, so skal gjaldstovan hava útskrift av partabrævabókini við tilsøgn um, at partabrøvini verða send gjaldstovuni uttan drál, tá viðurskiftini eru komin í rættlag. Sama er galdandi fyri onnur virðisbrøv.

Sambært landsroknskapinum átti landsstýrið ultimo 1998 175 t.kr. í partabrøvum í P/F Fiskaaling. Sambært roknskapinum hjá P/F Fiskaaling eigur landsstýrið 60 partabrøv á 5 t.kr ella í alt 300 t.kr. í felagnum.

Talan er m.a. um veðhaldsútlegg, lán til lesandi, likviditetslán sum verða umsitin av Realinum, lán til Húsalánsgrunnin, ymisk lán innan vinnumál, serlán, kurslán og stuðulslán. Økingin frá 1996 til 1997 stavar í høvuðsheitum frá, at veðhald til fiskivinnuna fyri uml. 778 mió.kr. er flutt frá roknskaparpostinum "Tænastu-, vøru- og aðrir skuldarar".

Avsetingarnar móti tapi viðvíkjandi útlánum eru gjørdar við støði í einum notati "Virðismeting av skuldarum landskassans", sum upprunaliga varð gjørt fyri roknskaparárið 1991. Virðismetingin varð grundað á eina gjøgnumgongd av hvørjum skuldara sær. Árini 1995 og 1996 eru avsetingarnar tær somu, tó er øll rentutilskrivingin avsett. Árini 1997 og 1998 eru avsetingarnar lækkaðar, eftir at lánini vóru kannað av nýggjum, og vísti tað seg, at avsetingarnar í roknskapinum fyri 1996 vóru alt ov høgar.

Stuðulslán til lesandi samsvara ikki við sundurgreiningina á Stuðulsstovninum. Talan er um ein mun upp á uml. 3,5 mió.kr. Munurin er ikki støðugur, og er øktur munandi í 1998. Stuðulsstovnurin hevur formligu ábyrgdina av at stemma lánssaldoina í landsroknskapinum av. Stovnurin er ikki liðugur við at stemma saldoina fyri 1998 av, og hevur tað tí ikki verið møguligt at greina munin. Upplýst er, at henda avstemman væntandi verður liðug seint í vár.

Goymslur

Talan er um vørugoymsluna hjá Rúsdrekkasølu Landsins, og í 1998 eisini um vørugoymsluna hjá Strandfaraskipum Landsins upp á uml. 700 t.kr.

Skatta-, toll- o.t. skuldarar

Stórstu broytingingarnar frá 1997 til 1998 eru lækkingar í eftirstøðum av felagsskatti við uml. 65 mió.kr. og av vanligum skatti við 29 mió.kr. Tollavgjøld eru hækkað við uml. 17 mió.kr.

Í landsroknskapinum fyri 1997 og 1998 eru rættingar uppá uml. 18 mió.kr. gjørdar viðvíkjandi skattaeftirstøðum, sum viðvíkja gomlum árum. Orsøkin er rentuendurgjald, sum verður rindað í sambandi við avlopsskatt hjá partafeløgum og samrunin millum maskinellu og manuellu viðgerðina av avrokningini av partafelagsskatti til kommunur.

Avstemman av partafelagsskatti

Samsvar er ikki ímillum skattaeftirstøðurnar sambært skattaskipanini/juraskránni og bókaðu eftirstøðurnar í landsroknskapinum. Vit hava gjøgnumgingið avstemmingarnar á gjaldstovuni Hesar vísa, at talan er um ein mun, sum ikki er konstantur. Munurin liggur um 1 mió.kr. Hóast eitt stórt arbeiði er gjørt á hesum øki, kann gjaldstovan ikki einsamøll koma longur, men mett verður, at við einum skipaðum samstarvi við Toll- og Skattstovu Føroya ber til at koma á mál

Avstemman av persónsskatti

Samsvar er ikki ímillum skattaeftirstøðurnar sambært persónsskattaskránni og bókaðu eftirstøðurnar í landsroknskapinum. Í sambandi við avstemman av fíggjarstøðuni, hava vit í november 1999 gjøgnumgingið avstemmingarnar á gjaldstovuni. Talan er framvegis um munir, sum broytast, og tað tykist ikki sum nakað mynstur er í hesum. Høvuðstrupulleikin tykist verða, at teir listar, ið higartil eru nýttir at stemma bókaðu eftirstøðurnar av við, ikki eru nóg neyvt og haldgott grundarlag, og avstemmingararbeiðið liggur nú stilt. Toll- og Skattstova Føroya hevur sett fólk burturav at stemma persóns-partsskattaskráirnar av sínámillum. Tá hetta arbeiði er liðugt, verður mett, at við einum væl skipaðum samstarvi millum gjaldstovuna og Toll- og Skattstovu Føroya ber til at koma á mál á hesum øki, men tað krevur, at Fíggjarmálastýrið raðfestir hesa uppgávu hægri.

Gamal skattur

Munur er framvegis ímillum høvuðsbókhaldið og gamla skattabókhaldið. Munurin, sum stavar frá einaferð í 80-unum, er umleið 9 mió.kr. Í 1999 er arbeitt nógv við at "rudda upp" á hesum øki, og gjaldstovan roknar við at koma á mál í hesum árinum.

Í sambandi við avstemman av toll-, meirvirðis- og líknandi avgjøldum, varð komið fram á ein mun í fíggjarognaravgjaldinum upp á uml. 2,9 mió.kr. Upphæddin er skrásett sum skuld, men talan er um eina inntøku. Feilurin er rættaður í landsroknskapinum fyri 1999.

Tænastu-, vøru- og aðrir skuldarar

Broytingin frá 1996 til 1997 stavar í høvuðsheitum frá, at veðhald til fiskivinnuna fyri uml. 778 mió.kr. er flutt til roknskaparpostin útlán. Áogn hjá kommununum fyri uml. 55 mió.kr. er løgd saman við skuldini til kommunur í roknskaparpostinum "onnur skuld", og alimentatión uppá uml. 36 mió.kr. er bókað yvir útjavningarkontoina, ymsar broytingar.

Tænastu- og vøruskuldarar eru serliga skuldarar hjá Landsverkfrøðinginum, Strandferðsluni, sjúkrahúsum og stovnum, sum veita tænastur, gjaldast skal fyri, ella skulu hava endurgjald fyri hildnar útreiðslur. Aðrir skuldarar eru m.a. renta av innistandandi í Landsbankanum, avlop frá danska tjóðbankanum, endalig uppgerð av ríkisstuðli umframt aðrar inntøkur ella endurgjøld, sum vanliga verða tíðaravmarkað, fyri at ogn og skuld skal geva eina so rættað mynd sum gjørligt.

Í 1997 og 1998 er einki avsett ímóti tapi. Mannagongdin er broytt, soleiðis at meginparturin av søluni er kontant, og alt verður nú fakturerað um debitorskipanina á gjaldstovuni. Umrøddu broytingar hava ført við sær munandi minni tap.

Talan er um fleiri smærri og størri feilir, sum flest allir eru rættaðir í 1999, t.d. at:

• vøru- og tænastuskuldarar hjá Strandferðsluni eru uml. 9 mió.kr. ov stórir. Munurin er rættaður í 1999. Rættingin hevur onga ávirkan raksturin í 1998
• meirnýtslan í sambandi við løgujáttan hjá SVF er skrásett við uml. 1,2 mió. kr
• vøru- og tænastuskuld hjá Almannastovuni uppá uml. 1 mió.kr. er virðisleys og
• ein ivasom millumrokning uppá uml. 1,4 mió.kr. er við Tekniska Skúla í Tórshavn

Stórir avstemmingartrupulleikar, sum stava frá 1997, hava verið, serliga viðvíkjandi debitorum. Stór orka er løgd í at fáa hesi viðurskifti í rættlag. Teir gomlu munirnir, ið eftir eru, eru skildir frá, og fólk er sett burturav at greiða hesar. Roknað verður við, at komið er á mál innan árslok. Sum heild má sigast, at avstemmingararbeiðið, sum fer fram í dag, er miðvíst og væl skipað, og tað verður raðfest høgt av leiðsluni.

2.3.3.  Tøkur peningur (GL/1998/ 3 01 4-2)

Skrásettu upphæddirnar í landsroknskapinum samsvara við upplýsingar frá landsbankanum. Sambært § 6 í Ll. nr. 57/1978 v.s.b. er Landsbanki Føroya bankasamband landskassans. Landsstovnar kunnu eisini nýta bankan sum bankasamband. Sambært § 1 í Ll. nr. 48/1992 um innlán/lán úr Landsbankanum verður álagt landsstýrinum, landsskassans vegna, at hava innlán í Landsbankanum, sum í minsta lagi svarar til 15% av bruttotjóðarúrtøkuni í undanfarna ári.

Í seinastu frágreiðing varð víst á, at útrokningin av bruttotjóðarúrtøkuni bygdi á eitt leyst grundarlag, og at hugtøkini "landskassin" og "landsstovnar" ikki eru nóg greitt lýst, hvørki í lógunum ella í viðmerkingunum. Umleið 600 mió.kr. hjá teimum størru "landsstovnunum"/"landsgrunnunum" stóðu í 1994 ikki í Landsbankanum.

Landsstýrismaðurin er samdur í, at orðingarnar í lógunum eru veikar og ógreiðar, og hevur víst á, at ein loysn er at broyta landsbankalógina, um tað er politiskt møguligt, ella í øðrum lagi broyta lógir og kunngerðir hjá stovnum og grunnum. Okkum kunnugt, hevur landsstýrismaðurin ikki tikið nøkur ítøkilig stig hesum viðvíkjandi.

Nógv tann størsti parturin av innistandandi, er peningur sum gjaldstovan sjálv umsitur. Nógvir landsstovnar hava egnar banka- og girokontoir. Síðani roknskaparkunngerðin kom í gildi, er talið av banka- og girokontoum, sum liggja uttanfyri bókhaldið, nógv minkað. Saldoir í landsroknskapinum eru stemmaðar av við ekstern kontoavrit.

Hesin roknskaparpostur vísir ikki, hvussu nógv "landið" hevur standandi inni á banka- og girokontoum. Talan er um tær kontoir, sum eru skrásettar í bókhaldinum á gjaldstovuni. Fleiri landsstovnar/-grunnar, ofta við leysari tilknýti til fíggjarlóg og/ella landsbókhaldið, hava fleiri hundrað milliónir krónur standandi inni á banka- og girokontoum, sum ikki eru við í landsroknskapinum.

1. Skuld (GL 1998/ 3 02 0-1)

Innanlandsskuld, langfreistað

Ár (kr.)	1998	1997	1996	1995
Sambært roknskap	704.483.727	748.605.478	769.703.242	1.122.199.263

Størstu upphæddirnar í 1998 eru brævalán uppá íalt nom. 570 mió.kr., lán úr Íleggingargrunninum uppá 99 mió.kr. Harumframt er talan um íløgugrunnar og bundna uppsparing. Landsbanki Føroyar umsitur lániskuld landskassans og ger á hvørjum ári upp tíðaravmarkaðu rentuna.

Vit hava stemma bókhaldið av við lánsavtalur og onnur uttanhýsis skjøl. Talan er um ymsar munir. Tíðaravmarkað renta upp á uml. 1,6 mió.kr., er inntøkuførd í staðin fyri at verða útreiðsluførd, viðhangandi renta upp á uml. 4,1 mió.kr. er ikki inntøkuførd, tíðaravmarkaða rentan upp á uml. 4,9 mió. kr av láninum frá Íleggingargrunninum er útreiðsluførd í landsroknskapinum 1995 og 1996. Gjaldstovan er kunnað um hesar feilir, sum verða rættaðir í landsroknskapinum fyri 1999.

Landsroknskapurin er ikki ein samandráttur av øllum stovnum og grunnum hjá landinum, og roknskaparposturin gevur tí ikki eina fullfíggjaða mynd av allari landsins innanlandsskuld.

Uttanlandsskuld, langfreistað

Ár (kr.)	1998	1997	1996	1995
Sambært roknskap	4.646.204.237	5.800.453.686	5.783.047.199	5.786.805.218

Partur av langfreistaðu skuldini, ið fellur til gjaldingar innanfyri komandi árið:

Ár (kr.)	1998	1997	1996	1995
Sambært roknskap	691.682.000	470.000.000	821.418.724	1.258.652.258

Í 1998 er talan um 2 lán, sum bæði eru tikin í sambandi við avtaluna ímillum donsku stjórnina og landsstýrið frá 10. juni 1998, lánini eru ávikavist upp á 500 mió.kr. og 4.135 mió.kr. Í sambandi við avtaluna avskrivaði danska stjórnin 900 mió.kr.

Skrásettu upphæddirnar í landsroknskapinum samsvara við lánsavtalur og onnur uttanhýsis skjøl. Tó skal viðmerkjast, at roknskaparposturin "langfreistað skuld, ið fellur til gjaldingar innanfyri komandi ár", við neyvari útrokning hevði verið uml. 10 mió.kr. hægri.

Stuttfreistað skuld (onnur skuld)

Ár (kr.)	1998	1997	1996	1995
Sambært roknskap	258.673.691	245.710.540	377.620.569	370.171.721

Talan er í høvuðsheitum um vanligar kreditorar, millumrokningar við kommunur og tíðaravmarkingar. Skrásettu upphæddirnar í landsroknskapinum samsvara við undirliggjandi sundurgreiningar, tó er ein munur ímillum landsroknskapin og Strandferðsluna upp á uml. 7,3 mió.kr. Vegna broyttar roknskaparmeginreglur í 1997 eru tølini ikki sambærlig.

Útjavningarkonto

Ár	1998	1997	1996	1995
Saldo 1. januar	-3.922.034.448	-4.335.816.304	-5.272.388.702	-5.313.548.154
RLÚ-úrslit	1.371.499.909	177.753.634	79.496.631	8.108.662
Ymsar broytingar	198.342.999	236.028.223	39.037.450	33.050.790
Saldo 31. desember	-2.352.191.540	-3.922.034.448	-5.153.854.621	-5.272.388.702

Endamálið við útjavningarkontoini er sera ólíkt "Konto fyri eginpening" í einum privatum virki. Aktivini í landsroknskapinum verða t.d. virðismett øðrvísi, og materiell støðisogn, t.d. bygningar, skip, vegir o.t., verða ikki virðismett í roknskapinum. Javnvágarkontoin hevur tí so at siga bert eitt tøkniligt endamál.

"Ymsar broytingar" fevna um broytingar á fíggjarstøðuni, sum ikki verða førdar yvir raksturin. Talan er m.a. um, tøkniligar munir, sum standast av broytingum í roknskaparmeginreglum, rættingar av skeivum bókingum sum viðvíkja undanfarnum árum, avtøka av grunnum, úrslit hjá internum grunnum, broytingar í avsetingum, mótbókingar til útlánsroknskap og mótbókingar til kapitalinnskot. Í sambandi við grannskoðanina av fíggjarstøðuni, hava vit gjøgnumgingið grundarlagið undir bókingunum.

Munurin ímillum ársenda 1996 og ársbyrjan 1997 er 818 mió.kr. Talan er um ein tøkniligar mun, sum stavar frá, at Fíggingargrunnurin frá 1992 varð tikin við í landsroknskapin við 670 mió.kr. og frá broytingum í roknskaparmeginreglum.

2. Innkrevjing av vinnulánum (GL 1996/ 2 03 1-3)

Skrásetingin av vinnulánum hevur verið ófullfíggjað, og talan hevur verið um eina tilvildarliga og sera ymiska viðgerð av borgarum á hesum øki. Í 1997 var ábyrgdin av innkrevjingini av vinnulánum flutt frá Fíggjar- og Búskapardeildini til gjaldstovuna, og er nú flutt til Toll- og Skattstovu Føroya. Í juli 1999 boðaði landsstýrismaðurin frá, at Toll- og Skattstova Føroya var í gongd við eina gjølla gjøgnumgongd av vinnulánum við tí endamáli at krevja tað inn, sum tilber.

1. Umsiting av gjaldførislánum (GL 1997/3 01 3-2)

Sambært § 1 í Ll. nr. 76 frá 5. november 1998, um umsiting av gjaldførislánum, skal avtala gerast millum landsstýrismannin og Føroya Realkredittstovn um "framhaldandi umsiting av gjaldførislánum, sum eru veitt ella játtað sambært Ll. nr. 24 frá 1. juni 1978 um endurnýggjan av fiskiskipaflotanum, sum m.a. broytt við Ll. nr. 35 frá 3. mai 1984". Í § 2 er ásett, at í tann mun likviditetslán verða goldin aftur, fær landsstýrismaðurin heimild at avtala við Føroya Realkredittstovn, at "frígjørda" lánsupphæddin kann lænast útaftur.

Við skrivi dagfest 20. apríl 1999 bóðu vit Fíggjarmálastýrið um at greiða frá, hvussu ætlaða útlánsvirksemið skuldi takast við á fíggjarlógina fyri 1999, og biðið varð eisini um avrit av avtaluni við Realin. Vit víst eisini á, at talan var um fleiri misskiljingar í viðmerkingunum til høvuðskonto 5.34.5.01. Fíggjarmálastýrið hevur síðani upplýst, at miðað varð ímóti at gera neyðugu rættingarnar til fíggjarlógaruppskotið 2000. Á fíggjarlógaruppskotinum fyri 2000 er henda høvuðskonto burtur, og vit hava aftur heitt á Fíggjarmálastýrið um at upplýsa, hvussu ætlaða útlánsvirksemið sambært Ll. nr. 76/1998 verður tikið við á fíggjarlógina, men vit hava einki svar fingið.

Við skrivi dagfest 8. juli 1999 boðaði landsstýrismaðurin í fíggjarmálum frá, at aftaná at nýggj avtala var gjørd við Føroya Realkreditstovn, var Fíggjarmálastýrið varugt við, at tey ikki vóru nøgd við avtaluna, og hon skuldi tí rættast. Upplýst varð, at arbeitt varð við hesum, men orsakað av summarfrítíðini, bar ikki til at fáa tað í rættlag fyrr enn einaferð eftir miðjan august. Vit hava síðani biðið um avrit av broyttu avtaluni, men hava einki svar fingið.

Okkum kunnugt, hevur Realurin ikki avroknað uml. 40 mió.kr. til landskassan, sum stava frá likviditetslánum. Talan er um likviditetslán, sum landskassin hevur veitt, og sum eru afturgoldin í 1999. Realurin hevur ístaðin fyri sett peningin í obligatiónir. Landsgrannskoðanin undrast á hesa mannagongd, og hevur biðið um eina frágreiðing. Fíggjarmálastýrið hevur upplýst, at arbeitt verður við at finna eina loysn á spurninginum.

2. Hagstova Føroya (G.L. 1998/2 03 9-8)

Vit hava grannskoðað roknskaparviðurskiftini á Hagstovu Føroya og hava í hesum sambandi verið á ófráboðaðari vitjan á stovninum í mars 1999. Endamálið við stovninum er ásett í Ll. nr. 33/1991.

Ongin reglugerð er gjørd fyri roknskaparhaldið, soleiðis sum ásett í § 5 í Ll. nr. 33/1994 um landsins almenna roknskaparhald v.m., men leiðslan hevur upplýst, at so skjótt Fíggjarmálastýrið hevur gjørt rundskriv um, hvussu roknskaparreglur skulu gerast, verður hon gjørd samsvarandi hesum. Mælt er stovninum til at gera eitt yvirlit yvir ognarlutir vísandi til § 20 í roknskaparkunngerðini.

Sambært Ll. nr. 33/1991 kann stjórin á Føroya Hagstovu áseta avgreiðslugjøld fyri veittar tænastur. Inntøkurnar hjá Hagstovuni stava m.a. frá sølu av Hagtíðindum, sum bæði verður selt í leysasølu og til haldarar. Í 1998 vóru inntøkurnar 26 t.kr. í mun til 52 t.kr. í 1997. Í 1994 vóru inntøkurnar 115 t.kr. Um orsøkina til minkandi inntøkurnar seinnu árini hevur leiðslan greitt frá, at hetta í høvuðsheitum kemur av, at vegna umleggingar á Hagstovuni, hevur ikki borið til at geva Hagtíðindi út eins regluliga, sum árini frammanundan. Leiðslan hevur eisini upplýst, at arbeitt verður við at broyta útgávumynstrið og at hækka prísirnar.

Við støði í lønútgjaldingini í desember 1998, vórðu 5 starvsfólk vald út til nærri eftirlit. Kannað varð m.a., um lønin var sambært lønartalvum, og um setanarskriv, prógv og onnur skjalprógv vóru í málinum. Einki var finnast at.

Starvsfólkini skráseta sjálvi í eini serligari edv-skrá hvussu nógvar tímar tey hava verið til arbeiðis. Talan er ikki um eina "klokkuskipan", og skrásett verður ikki, hvat arbeiðstíðin verður nýtt til. Mælt er til at finna eina hóskandi mannagongd, soleiðis at arbeiðstíðin, sum verður skrásett, framyvir verður góðkend av stjóranum.

Nøkur skjøl vórðu vald út til nærri grannskoðan, og kannað varð m.a., um kontering, upphædd, veitingarslag, ávísing og skráseting var í lagi, og um útreiðslurnar um ársskiftið 1998/99 vóru farnar á rætt fíggjarár. Einki var at finnast at.

1. Skattamál
1. Roknskapar- og trygdarreglur (GL 1996/2 04 0-2)

Í 1993 ásetti Stýrið fyri Toll- og Skattstovu Føroya nakrar yvirordnaðar trygdarreglur, harundir krøv til hvussu økis- og deildarstjórar skulu leggja umsitingina m.a. á roknskaparøkinum til rættis. Ein kanning vísti, at fleiri av ásetingunum vórðu ikki fylgdar, m.a. tí reglurnar ikki vóru nóg greiðar, og tørvur var á at endurskoða reglurnar á fleiri økjum.

Síðani hava Stýrið og økisstjórarnir lagt nógv arbeiði í at endurskoða og bøta um trygdarreglurnar. Økisstjórarnir gjørdu síðani uppskot til nýggjar reglugerðir við ábyrgdar- og heimildarreglum viðvíkjandi edv- trygd og roknskaparligu mannagongdini, sum í juni/juli 1997 vórðu send Stýrinum. 1. november 1998 góðkendi Stýrið trygdarreglugerðirnar fyri Norðoya-, Eysturoyar-, Vága- og Suðuroyar Øki.

Ásetingarnar í reglugerðunum eru sum heild tær somu, men tey einstøku økini hava tillagað ymiskt. Trygdarreglugerðirnar eru uml. 50 blaðsíður, og fevna um flest øll viðurskifti, økini umsita.

Vit hava vitjað økini og tosað við økisleiðararnar fyri at kanna, hvussu trygdarreglurnar rigga. Økini hava lagt seg eftir at fylgja reglugerðini, og hava m.a. umskipað arbeiðið soleiðis, at skilnaður er millum kassa og bókhald. Samanumtikið er okkara niðurstøða at:

1. Reglurnar kundu verið betri skipaðar
1. Almennar og serligar reglur standa hvørt um annað
2. Økini skilja ikki í øllum førum trygdarreglugerðina eins
3. Nøkur hugtøk eru ógreið. Somu orð verða nýtt um ymisk hugtøk, og sama hugtak verður lýst við ymiskum orðum
4. Eftirlitslistarnir, sum skulu skrivast út, verða ikki allir útskrivaðir. Tað er ikki í øllum førum greitt, hvørjir teir eru
5. Edv atgongd og ábyrgd er ikki nóg væl skipað
6. Fleiri arbeiðsøki eru ikki nóg væl lýst

Vit hava á fundum við stjórnina fyri Toll- og Skattstovu Føroya greitt nærri frá okkara niðurstøðu. Stjórnin er fyri tað mesta samd við okkum, og hevur sett eitt fólk burturav at arbeiða við at bøta um trygdarreglugerðina. Ætlanin er at endurskoða reglugerðirnar innan árslok 2000. Eftir okkara tykki eigur henda uppgáva at raðfestast høgt, og eigur eisini at fevna um Sandoyar-, Streymoyar Øki og Stýrið sjálvt.

1. Kassaeftirlit (GL 1998/2 04 0-5 og 1999/2 04 0-6)

Eins og árini frammanundan hava vit verið á ófráboðaðum kassaeftirliti á øllum økjunum á Toll- og Skattstovu Føroya í 1998 og 1999. Eisini varð kannað, um samsvar var ímillum peningastovnskontoir í bókhaldinum og kontoavrit frá peningastovninum eftirlitsdagin. Samanumtikið var einki at finnast at. Peningastovnskontoirnar verða avstemmaðar minst eina ferð um mánaðan, tó kann tað í summarfrítíðini vera longri ímillum á onkrum øki.

2. Sáttmálaviðurskiftini við P/F Elektron (GL 1996/2 04 1-2)

Í seinastu frágreiðing varð víst á, at sáttmálaviðurskiftini ímillum Toll- og Skattstovu Føroya og P/F Elektron vóru ógreið m.a. viðvíkjandi edv-trygd, og mælt varð til at endurskoða øll sáttmálaviðurskifti. Landsstýrismaðurin hevur síðani upplýst, at hesi viðurskifti eru komin í rættlag, og at nýggjur sáttmáli er undirskrivaður.

3. Edv-skráir (GL 1996/2 04 1-2)

Til fyrst í 1995 vórðu allar skráirnar hjá Toll- og Skattstovu Føroya góðkendar av Skrásetingareftirlitinum. Síðani hevur Toll- og Skattstova Føroya sent nýggjar skráir til Skrásetingareftirlitið til góðkenningar, men hevur einki svar fingið. Skráir eru sostatt tiknar í nýtslu í hesum tíðarskeiðinum, uttan formliga góðkenning. Toll- og Skattstova Føroya hevur upplýst, at teir í 1996 skrivaðu til Skrásetingareftirlitið, og mæltu til eina samlaða góðkenning av øllum dagførdum skráum hjá Toll- og Skattstovu Føroya, men fingu einki svar. Toll- og Skattstova Føroya upplýsti á fundi í mars 1997, at teir skuldu gera eitt nýtt yvirlit yvir allar skráir, sum skulu góðkennast. Hetta yvirlit er sent Skrásetingareftirlitinum til góðkenningar tann 30. november 1999, tilsamans níggju skráir. Toll- og Skattstova Føroya hevur ikki frætt aftur frá Skrásetingareftirlitinum.

4. Brennioljuavgjald og ferðagjald (Gl 1996/2 04 5-1 og 1996/2 04 6-1)

Í seinastu grannskoðanarfrágreiðing var víst á, at tað í Ll. nr. 179/1992 um serligt avgjald á brenniolju og í Ll. nr. 37/1988 um ferðagjald ikki er nøkur lógarheimild til at krevja at fáa alt roknskapartilfar útflýggjað í sambandi við roknskapareftirlit. Hesi viðurskifti eru komin í rættlag við ávikavist Ll. nr. 97 og 98 frá 29. desember 1998.

5. Innflutningsgjøld (GL 1996/2 04 0-3)

Umframt við stakroyndum hava vit eisini gjørt miðvísar teldukanningar av tollskrásetingum, sum vit av royndum vita, viðhvørt eru skeivar. Feilirnir á hesum økjum eru minkaðir nógv, men framvegis er neyðugt at gera hesar kanningar.

6. Tollkredittur (GL 1996/2 04 5-2)

Sambært § 13, stk. 2, í tolllógini hevur tollvaldið heimild til at geva innflytarum undantaksloyvi frá høvuðsregluni um kontantgjald av tolli, áðrenn vøran verður útflýggjað. Nærri reglur um hetta vóru ásettar í K. nr. 67/1991 um "veitan av undantaksloyvi at fáa tollskyldugar vørur útflýggjaðar áðrenn gjaldið er goldið".

Vit hava í áravís víst á, at fleiri reglur í kunngerðini ikki vórðu hildnar, m.a. um at:

1. lata skjøl inn innan 14 dagar aftaná at vøran er uppskipað
1. vøran ikki má pakkast út, fyrr enn skjølini eru latin inn.

Hetta er komið í rættlag við at krøvini til innflytaran eru linkað í nýggjari tollkredittkunngerð, K. nr. 68 frá 14. juli 1999. Í nýggju kunngerðini stendur, at Toll- og Skattstovan kann taka aftur undantaksloyvið, um vøruinnflytarin brýtur reglurnar. Eftir gomlu kunngerðini skuldi innflytarin missa rættin til undantaksloyvi.

Út frá ásetingunum í §§ 1 og 2 í kunngerðini er kredittíðin framvegis upp til 2-3 mánaðir, meðan trygdin svarar til avgjøldini av móttiknum toll- og avgjaldsskyldugum vørum í einum meðal mánaði seinasta 12 mánaða tíðarskeið, tó í minsta lagi kr. 100.000. Vit hava áður víst á, at hetta merkir, at landskasssin missir pening, tá "stórir" vøruinnflytarar koma í fíggjarligar trupulleikar.

1. Skrásetingargjald (GL 1996/2 04 5-3)

Í sambandi við grannskoðanina av skrásetingargjaldi hava vit áður víst á, at samsvar ikki er ímillum § 6 í kunngerð nr. 23/1993 um skráseting av motorakførum sum hýru- ella skúlavognur og vegleiðingarskriv frá Líkningarráð Føroya viðvíkjandi minstamark fyri eginnýtslu av bili hjá hýruvognsførarum. Við kunngerð nr. 67 frá 14. juli 1999 eru hesi viðurskifti komin í rættlag.

1. LØGMANSFYRISITINGIN
1. Landsfólkayvirlitið (G.L. 1998/2 02 9-3)

Játtanin til Landsfólkayvirlitið hevur higartil ligið undir § 2 "Løgmansfyrisitingin" undir málsøki 14 "Lógarmál". Á fíggjarlógini fyri 1999 er rakstrarjáttanin flutt til § 10 "Sjálvstýrismál", saman við hinum játtanunum undir málsøki 14.

Vit hava grannskoðað roknskaparviðurskiftini á Landsfólkayvirlitinum, og hava í hesum sambandi verið á ófráboðaðari vitjan á stovninum í 1998. Landsfólkayvirlitið var tá afturút við at skráseta inntøkur og útreiðslur, og at stemma mánaðarroknskapir av. Hesi viðurskifti eru síðani komin í rættlag.

Sambært § 1, stk. 2, og § 2, stk. 2, í Ll. nr. 86 frá 1. juni 1982 um fólkayvirlit skal landsstýrið áseta gjøllari reglur fyri m.a. gjøld til kommunalu fólkayvirlitini og til Landsfólkayvirlitið fyri tænastur og upplýsingar. Í § 15 í kunngerð nr. 95 frá 13. juli 1982 er ásett, at áðrenn Landsfólkayvirlitið letur frá sær upplýsingar til einstaklingar og virkir v.m., verður kravd samsýning, sum landsstýrið ásetir.

Gjøldini eru sostatt hvørki ásett í lóg ella í kunngerð, men í skrivi til Landssfólkayvirlitið dagfest 24. oktober 1983 ásetti landsstýrið, at gjaldið fyri upplýsingar til privatfólk og virkir skuldi vera 15 kr. fyri hvørja upplýsing. Sambært sama skrivi kann Landsfólkayvirlitið uttan góðkenning frá landsstýrinum so við og við hækka gjaldið upp í 25 kr. í mun til dýrtíðar- og lønarhækkingar.

Landsfólkayvirlitið tók 15 kr. fyri hvørja upplýsing fram til 1. januar 1999. Tá varð prísurin broyttur til 25 kr. Fyri vallistar, sum Landsfólkayvirlitið sendir kommunum, verður goldið fyri hvørja linju. Gjaldið er tað sama, sum Landsfólkayvirlitið skal gjalda Elektron fyri somu tænastu.

Vísandi til omanfyristandandi hava vit mælt landsstýrinum til at endurskoða galdandi reglur og siðvenju viðvíkjandi gjøldum. Upplýst er, at arbeitt verður við at áseta gjøldini í kunngerð.

2. Viðskiftastovan í Keypmannahavn (GL 1998/2 02 3-3)

Reglugerðin fyri Føroysku Viðskiftastovuna í Keypmannahavn er lýst í kunngerð nr. 63 frá 2. august 1979. Sambært henni er endamál og starvsøki sera breitt orðað, og ásett er eisini, at landsstýrið altíð kann broyta starvsøkið hjá stovuni, tá tørvur er á tí. Sambært leiðaranum verða ongar ítøkiligar ætlanir lagdar fyri virkseminum, og ongin skipað skráseting fer fram av virkseminum hjá viðskiftastovuni. Løgmansskrivstovan hevur í oktober 1998 upplýst, at arbeitt verður við at endurskoða reglugerð og virksemi.

Hvønn mánað setir gjaldstovan eitt fast krónutal inn á peningastovnskonto hjá Viðskiftastovuni. Hesin peningur er ætlaður øllum øðrum útreiðslum enn teimum føstu lønunum.

Í 1998 og 1999 hava vit gjørt ófráboðað eftirlit á Føroysku Viðskiftastovuni í Keypmannahavn.

Í sambandi við grannskoðanina í august 1998 varð staðfest, at:

1. kassauppgerðin ikki bleiv send inn hvønn mánað
1. løgmansskrivstovan ikki regluliga sendi mánaðarroknskapirnar frá gjaldstovuni til Viðskiftastovuna
2. mánaðarroknskapirnir ikki blivu eftirkannaðir
3. tað var trupult at stemma peningastovnskontoina av

Í sambandi við vitjan á stovninum í apríl 1999 varð staðfest, at flest øll viðurskifti vóru komin í rættlag.

1. ALMANNA- OG HEILSUMÁL
1. Pensiónsútreiðslur (GL 1998/2 07 2-1 og –2)
1. Lógargrundarlag

Grannskoðanin er farin fram við støði í "Lov for Færøerne om folkepension" smb. lógarkunngerð nr. 103 frá 2. mars 1988, seinast broytt við Ll. nr. 36 frá 23. apríl 1999, og "Lov for Færøerne om invalidepension m.v." smb. lógarkunngerð nr. 101 frá 2. mars 1988 seinast broytt við lóg nr. 1131 frá 21. desember 1994.

2. Játtanar- og roknskaparviðurskifti

Fólkapensión

Játtanin til fólkapensión er undir § 8, á høvuðskonto 8.21.8.01, á fíggjarlógini fyri 1997 og 1998. Sambært Ll. nr. 125 frá 21. mai 1993 um býtið av almannaútreiðslum v.m., rindar landskassin 93,25%, meðan kommunurnar rinda 6,75% av útreiðslunum.

Játtanin til viðbót til ávísar pensiónistar er undir § 8, á høvuðskonto 8.21.8.13, á fíggjarlógini fyri 1997 og 1998.

Høvuðstøl seinastu árini

(1000 kr.)	Játtan 1998	Roknskapur 1998	Játtan 1997	Roknskapur 1997	Roknskapur 1996
Fólkapensión	264.517	270.199	265.960	264.376	266.773
- kommunupartur	-17.855	-18.238	-17.952	-17.846	-18.008
Viðbót til ávísir pensiónistar	12.200	12.226	11.500	11.652	11.263
Útreiðslujáttan	276.717	282.425	277.460	276.028	278.036
Inntøkujáttan	-17.855	-18.238	-17.952	-17.846	-18.008

Avlamispensión

Játtanin til avlamispensión er undir § 8, høvuðskonto 8.21.8.04, á fíggjarlógini fyri 1997 og 1998. Sambært Ll nr. 125/93 um býtið av almannaútreiðslum rindar landskassin 93,25%, og kommunurnar rinda 6,75% av útreiðslunum.

Høvuðstøl seinastu árini

(1000 kr.)	Játtan 1998	Roknskapur 1998	Játtan 1997	Roknskapur 1997	Roknskapur 1996
Vanlig avlamis pensión	128.979	125.278	126.450	125.919	125.708
- kommunupartur	-8.706	-8.456	-8.535	-8.501	-8.485
Avlamisveiting	1.522	1.655	1.425	1.528	1.410
- kommunupartur	-103	-112	-96	-103	-95
Persónligt ískoyti	3.274	6.133	3.700	3.171	3.734
- kommunupartur	-221	-414	-250	-215	-252
Útreiðslujáttan	133.775	133.067	131.575	130.619	130.852
Inntøkujáttan	-9.030	-8.982	-8.881	-8.819	-8.832

Útreiðslan í 1998 til persónligt ískoyti var uppá 6,133 mió kr.

Hóast ongin lønarkarmur er játtaður undir persónligum ískoyti/avlamispensión, er í 1998 talan um lønarútreiðslur uppá uml. 3,5 mió.kr. Sama er galdandi fyri lønarútreiðslur undir barnaforsorg 2,5 mió.kr. og undir forsorg §17/meirútreiðslur brekað barn 6,5 mió.kr., í alt lønarútreiðslur uppá uml. 12,5 mió.kr. Talan er m.a. um stuðulspedagogar, sum eru settir í starv, og í ávísum førum er talan um stovnslíknandi tiltøk. Landsgrannskoðanin metir tað vera sera misvísandi, tá løgtingið í viðmerkingunum til fíggjarlógina fær at vita, at talan er um "tilskot til einstaklingar", tá talan er um lønarútreiðslur. Henda mannagongd ger eisini, at tørvurin á stovnum ikki verður sjónligur.

3. Innanhýsis eftirlit

Málsviðgerð

Í sambandi við grannskoðan av lógarbundnum veitingum, hava vit áður víst á, at ongar føroyskar reglur eru fyri, hvørji umsitingarlig krøv skulu setast til málsviðgerð, eftirlit og roknskaparhald. Tí hevur grannskoðanin vegleiðandi tikið støði í teimum krøvum, sum eru í donsku kunngerðini "om Kommunernes regnskabsaflæggelse og statsrefusion m.v. på visse dele af det sociale område". Á Almannastovuni eru ávísir karmar fyri málsviðgerð, skráseting, útrokning og eftirliti, t.d. hvussu umsóknarbløð, útrokningarørk, oyðubløð, fastar skermmyndir og áminningarkotur o.l. skulu nýtast. Harumframt eru gjørdar innanhýsis leiðbeiningar um edv-viðgerð, málsviðgerð, skjalprógv, lógartulkingar v.m.

Men ongar samanskrivaðar reglur ella starvslýsingar eru, sum nágreiniliga og á ein skipaðan hátt lýsa málsviðgerðina, hvørji innanhýsis eftirlit og hvørjar avstemmingar skulu gerast frá tí ein umsókn kemur inn, til veitingin verður goldin út og bókað, hvør hevur ábyrgdina og heimildirnar, og á hvønn hátt tað skal skjalprógvast. Vit hava áður mælt landsstýrinum til at taka støðu til, hvørji umsitingarlig krøv skulu setast, og hava eisini mælt til samstundis at viðgera teir fíggjarligu karmarnar. Vit hava spurt landsstýrismannin, hvørji stig hann hevur tikið á hesum øki, men hava einki svar fingið enn.

Roknskapargóðkenning

Hvønn mánað sendir Gjaldstovan ein mánaðarroknskap fyri hvørja høvuðskonto á fíggjarlógini, sum Almannastovan umsitur. Sambært § 9 í roknskaparkunngerðini, og skrivi frá Fíggjarmálastýrinum/Gjaldstovuni, skal stovnsleiðarin kanna, um bókingarnar eru rættar. At hetta er gjørt skal váttast mótvegis hægri myndugleika, t.v.s. í hesum førinum Almanna- og Heilsumálastýrinum.

Ein skipað gjøgnumgongd/góðkenning av mánaðarroknskapum verður bert gjørd á ávísum kontoum. Fyri meginpartin verða umrøddu reglur ikki fylgdar. Hesin trupulleiki varð á fyrsta sinni umrøddur í grannskoðanarfrágreiðingini fyri 1990, men okkum kunnugt er hann ikki loystur, og landsstýrismaðurin er biðin um at upplýsa hvørji tiltøk ætlanin er at seta verk, fyri at fáa viðurskiftini í rættlag.

Rættindi í edv-skipanini

Hvørt starvsfólk verður skrásett í starvsfólkaskipanini við einum brúkaranavni (username) og einari heimild, sum verður lýst við kotunum 00 til 09.

Rættindini vórðu umsitin av starvsfólkadeildini í Almanna- og Heilsumálastýrinum. Fleiri starvsfólk enn neyðugt høvdu atgongd til skipanina, kundu broyta hana og geva heimildir til útgjaldingar í henni. Vanliga mannagongdin er, at deildarleiðari gevur starvsfólkadeildini boð um, at persónur er settur í starv. Síðani verður persónurin upprættaður í starvsfólkaskipanini. Ongin skrivlig reglugerð ásetir arbeiðsuppgávurnar. Einki pappírsyvirlit vísir, hvat t.d. starvsfólkadeildin hevur gjørt, ella hvør hevur biðið um at stovna brúkarar. Vit hava mælt til, at hesi viðurskifti verða formaliserað.

8 starvsfólk á Almannastovuni/Almanna- og Heilsumálastýrinum vóru skrásett við kotu, ið gav rættindi til uttan kontrasignering at ávísa meira enn kr. 100.000 á øllum rakstrarstøðum. Hetta er ikki neyðugt, og kann av trygdarávum vera óheppið. Vit hava mælt til, at ávísingarheimildir og heimildir í, og atgongd til, edv-skipanini, verða tiknar upp til viðgerðar fyri at tryggja, at skilnaður er ímillum skrásetingina og útgjaldingina.

Edv-deildin vísti á, at allar ávístar upphæddir koma út á dagslistan, og tað hevði beinanvegin staðið í andsøgn til mannagongdirnar á Almannastovuni, høvdu summi av fólkunum við omanfyri nevndu kotu ávíst. Edv-deildin tekur annars undir við tilmælinum frá Landsgrannskoðanini um at gera skilna millum skráseting og útgjald. Í nýggju skipanini skulu útgjøld kontrasignerast.

Atlát

Tað er ikki gjørligt at rita seg inn á telduna uttan brúkaranavn og atlát. Øll brúkaranøvn og atlát eru persónlig uttan "Manager", sum fleiri brúkarar eru felags um. Atlátið skal í minsta lagi vera 6 og í mesta lagi 8 alfanumerisk tekn, har tað fyrsta skal vera ein bókstavur. Atlátið skal skiftast út 3. hvønn mánað, tó so at brúkarin fær loyvi at logga á einaferð aftaná 3 mánaðir, og næstu ferð at broyta atlátið. Tað vil siga, at brúkari kann vera aktivur í óendaliga langa tíð. Endurnýtsla av sama atláti er ikki loyvd, tó ber til at brúka sama atlát aðru hvørja ferð. Vit hava mælt til, at hetta verður broytt. Edv-deildin upplýsir, at í nýggju skipanini verður tað broytt.

Dagslistar

Grannskoðanin hevur áður mælt til eina meira skipaða nýtslu av dagslistunum, so tað t.d. sæst, hvør hevur kannað hvat og nær, at øll vita, hvussu listarnir skulu nýtast, og at nakrir listar verða gjørdir til ávís eftirlit. Í hesum sambandi er umrøtt, at summi fyribrigdi altíð áttu at verið kannað, og at stakroyndir áttu at verið tiknar hjá teimum ymsu málsviðgerunum til tess at tryggja at málsviðgerðin er einsháttað.

Edv-deildin á Almannastovuni hevur boðað frá, at í nýggju skipanini verða dagslistar raðtalsfestir. Eisini verður ein meira umfatandi transaktiónsloggur settur í verk.

Avstemman av útgjøldum

Tá ið Almannastovan ger koyringarnar í FIP-skipanini (edv skipanin á Almannastovuni, sum roknar pensiónir út), verður fíla við útroknaðu pensiónunum latin Postverkinum, sum skal gjalda pensiónirnar og veitingarnar út. Saman við hesari fílu sendir edv-deildin postverkinum eitt yvirlit, sum vísir raðtal av koyringini, dagfesting, skattskylduga upphædd, skattafría upphædd, frádráttir og tal av recordum. Hetta er eitt yvirlit, sum Postverkið skal stemma av, vátta og senda Almannastovuni aftur, og er hetta váttan Postverksins fyri móttøku av útgjaldingar-áheitanum.

Upplýst er, at áheitanin um at gjalda pensiónina út verður ikki váttað, áðrenn hon verður send, men Postverkið sendir eitt fax til edv-deildina um, hvat teir hava móttikið. Vit hava mælt til, at samskiftið við Postverkið um útgjaldingar verður formaliserað og dokumenterað.

Ein serstøk millumrokningarkonto hevur til endamáls at tryggja, at samsvar er millum ávísingar frá Almannastovuni og útgjaldingar, sum fara yvir postgirostovuna. Ongin endalig avstemman finst eftir 1. januar 1998, og kontoin er ikki liðugt stemmað av fyri 1998. Vit hava mælt er til at stemma kontoina av mánaðarliga.

Í sambandi við arbeiðssteðgin í mars 1999 skrásetti Gjaldstovan koyringar frá Almannastovuni og útgjaldingar frá girostovuni á serstaka konto. Henda konto stendur framvegis við einari saldo, og mælt er til at greina og rætta munin.

Avstemman av inngjøldum

Ein millumrokningarkonto verður brúkt til at skráseta afturvístar áheitanir um útgjøld frá Almannastovuni og at skráseta inngjøld, sum ikki frammanundan eru skrásett í FSL-skipanini, men sum gjaldstovan metir hava samband við Almannastovuna.

1. Talan er um áheitanir um útgjøld, sum girostovan og/ella skattaskipanin afturvísir, og sum gjaldstovan síðani krediterar á hesa konto.
1. Inngjøldini, sum ikki frammanundan eru skrásett í FSL-skipanini, eru fyri krøv, sum Almannastovan hevur sent út, uttan at tey eru skrásett í debitorskipanini á gjaldstovuni.

Kontoin verður ikki stemmað av, men Almannastovan kannar bókingarnar, og sendir síðani eina bókingaráheitan, sum útlíknar tað, sum gjaldstovan frammanundan hevur skrásett. Henda mannagongd krevur sera nógva orku av roknskaparfólkunum á Almannastovuni, og vit hava fleiri ferðir mælt til at skráseta øll krøv í debitorskipanini á gjaldstovuni, áðrenn tey verða send út.

Saldoin á kontoini ultimo august 1999 var kr. 711.449,26 í kredit. Talan er um eina nettoupphædd. Ein nettomunur uppá kr. 233.687,- , sum stavar frá einari feilkoyring tann 29. oktober 1997, er ikki útlíknaður.

1. Árliga umrokningin

Upplýsingar frá T&S

Eina ferð um árið fær Almannastovan (via Elektron) upplýsingar frá Toll- og Skattstovu Føroya um inntøkuna hjá øllum pensiónistum. Í sambandi við maskinellu broytingarnar av skrásettu inntøkunum í FIP-skipanini, verða teir ymisku teigarnir frá sjálvuppgávuni lagdir saman og skrásettir í 6 ymiskum teigum í FIP-skipanini, men teigurin rentuinntøka verður ikki broyttur, tí upplýsingar um rentuinntøkur/-útreiðslur eru ikki við í árligu umrokningini.

Edv-deildin upplýsir, at í sambandi við nýggju telduskipanina er ætlanin, at Almannastovan skal gera nágreiniligar mannagongdir, sum lýsa, hvussu og nær inntøkukanningar skulu fara fram.

Upphæddirnar, sum eru skrásettar í teimum 6 inntøkuteigunum í FIP-skipanini standa nú á útgjaldsfráboðanini til pensiónistarnar, fyri at kunna teir um inntøkugrundarlagið. Síðani tær eru settar á fráboðanina, hava nógvir pensiónistar vent sær til Almannastovuna, fyri at fáa inntøkugrundarlagið broytt.

A-inntøka

Sambært ávikavist §§ 24 og 27 í fólka- og avlamispensiónslógini, skal pensiónin roknast um, tá talan er um varandi broytingar í inntøkuni. Árliga umrokningin aftaná flytingina/saman-koyringina frá T&S tekur støði í inntøkuni sambært sjálvuppgávuni hjá pensiónistinum, sjálvt um inntøkan er tíðarbundin ella bara fyribils.

Hetta kann hava við sær, at pensiónin verður skeiv. Tá ið broytingarnar í inntøkuni eru størri enn kr. 3.000, roynir Pensiónsdeildin eisini at meta, um talan er um stakinntøkur. Útskriftir frá T&S, sum vísa mánaðarligu útgjøldini verða kannaðar, tí tær kunnu geva eina ábending um, at fólk t.d. eru byrjað at arbeiða. Hvør málsviðgeri gjøgnumgongur "síni" mál. Eftirsum talan er um nærum 3000 mál, er ógjørligt at gjøgnumganga øll mál nágreiniliga.

Pensiónsdeildin vísir eisini á, at ofta er torført at taka støðu til, um inntøka í verandi ári skal føra til, at pensiónin skal minkast ella falla burtur í verandi ella í komandi ári.

Aftaná at kærunevndin hevur gjørt av, at ein inntøka í minni enn 3 mánaðir er at meta sum fyribilsinntøka, hevur Pensiónsdeildin havt ta mannagongd, at henda inntøka ikki ávirkar verandi ár, men komandi.

Um ein inntøka ikki ávirkar eitt ár, tí hon er at meta sum fyribils, halda vit ikki tað kann vera rætt, at sama inntøka ger, at ein veiting minkar ella fellur burtur árið eftir.

Pensiónsdeildin hevur víst á, at stórur saknur er á nágreiniligum reglum til at greiða omanfyri umrøddu ivamál.

Vinningsbýti

Einki lógarkrav er til feløg um at upplýsa, hvør fær vinningsbýti. Eitt partafelag avroknar avgjald av vinningsbýti til gjaldstovuna, men upplýsir ikki, hvør fær vinningsbýtið. Í ávísum førum tekur Almannastovan vinningsbýti við í inntøkugrundarlagið. Vinningsbýtið verður skrásett sum "onnur inntøka", eftir teimum upplýsingum, Almannastovan fær frá pensiónistinum.

Rentuinntøkur/útreiðslur og inntøkur av ogn

Sambært ávikavist §§ 5 og 6 í fólka- og avlamispensiónslógini skulu inntøkur, sum stava frá ogn, eisini við í inntøkugrundarlagið, sum pensiónin verður roknað út eftir.

Tær inntøkur, sum verða skrásettar í FIP-skipanini sum "rentuinntøka", stava upprunaliga frá upplýsingum á umsóknarblaðnum og ognaruppgerð. Í nýggjari málum verður brúkt faktisk renta, har hon er upplýst. Upplýsingar um rentuinntøkur/-útreiðslur verða eisini tiknar frá ognaruppgerðum frá árinum fyri, ella tiknar úr skipanini hjá T&S, sum Almannastovan hevur atgongd til.

Almannastovan ger ongar regluligar ella sjálvvirkandi kanningar, um pensiónisturin hevur rentu- ella aðrar fíggjarognarinntøkur, ella um hesar inntøkur eru broyttar. Hetta verður bert kannað, um pensiónistur sjálvur ger vart við tað, ella um málið er frammi í øðrum sambandi. Pensiónsdeildin upplýsir, at orka als ikki er til eina manuella gjøgnumgongd av øllum málum.

Sambært innanhýsis leiðbeining hjá Almannastovuni, frá 29. desember 1994, um útrokning av rentuinntøku, sum grundarlag fyri pensiónsásetanini, verður faktiska rentuinntøkan roknað sum: Bruttorentuinntøka minus bruttorentuútreiðsla. Rentuskattur verður ikki drigin frá inntøkuni, og rentustuðul verður ikki drigin frá útreiðslunum.

Tá ið gjald verður ásett fyri varandi uppihald á ellisheimi og røktarheimi, verður annar rokniháttur nýttur. Í leiðbeiningini frá Almannastovuni (P-28-1) um áseting av gjaldi í sambandi við varandi uppihald á ellisheimi og røktarheimi, dagfest 21. apríl 1998, stendur, at frá ognarinntøkuni skulu rentuskattur og (fram til og við 1996) fíggjarognaravgjald dragast frá. Rentuútreiðslur, sambært ognaruppgerðini, skulu dragast frá, og til og við 1996 skal møguligur rentufrádráttur, sambært skattauppgerðini, leggjast afturat. Frá 1997 skal rentustuðul roknast uppí ognarinntøkuna.

Uppá fyrispurning, hví munur er á vegleiðingarskrivunum, hevur Pensiónsdeildin víst á, at ásetingin av gjaldi fyri uppihald á ellis- og røktarheimi byggir á eina serliga kunngerð frá 1993. Fyrstu vegleiðandi reglurnar vórðu gjørdar í 1995. Ein kærunevndaravgerð í 1997 førdi við sær, at reglurnar vórðu broyttar í 1998, og útrokningarnar verða nú gjørdar í einum serligum rokniarki. Kunngerðin hevur ført við sær, at nú eru bert fá sum gjalda, og tey rinda lutfalsliga lítið í mun til tað, sum var galdandi áðrenn kunngerðin kom.

Sambært einum fylgiskjali til umrøddu leiðbeining P-28-1, vórðu roknaðu rentusatsirnir, ásettir samsvarandi rentusatsunum fyri innistandandi í Føroya Sparikassa.

Renta, svarandi til rentu av innistandandi á vanligari konto, verður roknað av teimum fyrstu kr. 20.000, og renta, svarandi til rentu av innistandandi á 12 mánaðar uppsøgn, verður roknað av restini.

Av leiðbeining P-28-1 frá 21. apríl 1998 gongur eisini fram, at um avkast av virðisbrøvum, sum pensiónisturin eigur, ikki gongur inn sum vanlig inntøka sambært sjálvuppgávuna, verður tað ásett samsvarandi roknaðu rentusatsunum, sum eitt "teoretiskt" vinningsbýti. Almannastovan roknar upphæddina sum pening á konto í peningastovni, ístaðin fyri í partabrøvum. Pensiónsdeildin metir heimildina fyri hesari mannagongd vera heldur ivasama, og vísir á, at praksis hevur verið svingandi, men undanfarni stjóri metti, at hetta skuldi gerast. Vit meta ikki, at heimild er fyri hesi mannagongd.

Frádráttir í inntøkuni

Í §§ 5 og 6 í fólka- og avlamispensiónslógini er ásett: "Ved opgørelsen af indtægten fradrages driftsomkostninger, dvs. udgifter, som er anvendt til at erhverve, sikre og vedligeholde indkomsten".

Í sambandi við árligu flytingina/samankoyringina frá T&S verður inntøkusíðan flutt yvir, men frádráttir í inntøkuni verða ikki drignir frá. (Í 1997 duttu fleiri av hesum frádráttum burtur, tá farið varð yvir til stuðulskipanir í staðin).

Pensiónsdeildin vísir á, at undirskot av vinnuvirki, avskrivingar, framflutt hall og frádráttur fyri kautiónstap hava ført serlig ivamál við sær, men Kærunevndin hevur í fleiri málum staðfest, at inntøkan eigur at verða gjørd upp samsvarandi reglunum í skattalógini.

Pensiónsdeildin hevur fleiri ferðir reist spurningin yvir fyri leiðsluni, seinast í januar 1998 í sambandi við umrokningina. Leiðslan vendi sær tá til formannin í kærunevndini og boðaði frá, at hon ikki var samd við nevndina, og vísti til siðvenju á Almannastovuni. Formaðurin í kærunevndini helt fast við, at teirra avgerð var røtt; men hann vildi leggja málið fyri nevndina av nýggjum, um Almannastovan skrivliga kom við argumentum fyri, hvat hon helt vera rætt. Einki meira er hent í málinum, og Almannastovan hevur ikki broytt praksis.

Dagføring av inntøkuupplýsingum

Í sambandi við dagføring av inntøkuuplýsingum kann tað koma fyri, at ein pensiónistur hevur staðið skrásettur við ov lágari inntøku, og tí hevur fingið ov nógv útgoldið í pensión. Mannagongdin er, at um pensiónistur hevur tikið ímóti pensiónina "í góðari trúgv", skal hann ikki gjalda hana aftur. Fleiri avgerðir frá Kærunevndini vísa eisini, at Almannastovan ikki kann krevja tað afturgoldið, sum hon átti at verið varug við, í teimum regluligu eftirlitunum.

Leiðslan á Pensiónsdeildini hevur víst á, at fleiri av teimum seinastu kærunevndaravgerðunum hava sátt iva um áður nýttan praksis á fleiri økjum, eisini tá talan er um ov lítið útgoldna pensión. Tey eru ofta í iva um, nær tey kunnu/skulu senda krøv út um t.d. ov nógv útgoldnar veitingar. Tað er torført at meta, um ein pensiónistur ikki skal rinda pensión aftur, tí hann var í góðari trúgv, ella um hann skal rinda tað ov nógv útgoldna aftur, vísandi til, at hann hevur eina upplýsingarskyldu sambært lógini.

Serlig viðurskifti í sambandi við maskinellar og manuellar broytingar av upplýsingum

Í sambandi við "maskinellu" broytingarnar av inntøkugrundarlagnum, verða tær nýggju inntøkuupplýsingarnar settar í staðin fyri tær gomlu. Síðani fer ein koyring fram, sum roknar pensiónina út eftir teimum nýggju upplýsingunum. Ein málsviðgeri kann til eina og hvørja tíð broyta pensiónsupphæddirnar, uttan at grundarlagið undir pensiónini á nakran hátt er broytt. Somuleiðis kunnu broytingar gerast í útrokningargrundarlagnum, uttan at pensiónsupphæddirnar verða broyttar. Sambært edv-deildini á Almannastovuni, hvørvur hesin veikleiki, tá nýggja edv-skipanin kemur.

Serlig inntøkukanning av avlamispensiónistum smb. § 25

Sambært § 25, stk 1, í avlamispensiónslógini, er "retten til at bevare den tilkendte invalide-pension betinget af, at der ikke er sket en væsentlig forbedring af erhvervsevnen. Ved bedømmelse heraf tages udgangspunkt i, at pensionsretten, når den fysiske eller psykiske invaliditet i det væsentlige er uændret, normalt bevares, så længe invalidens personlige arbejdsindtægt ikke vedvarende overstiger det dobbelte af grundbeløbet for enlige."

Tá ið broytingar eru í inntøkuni, ger Almannastovan ein lista yvir teir avlamispensiónistar, sum hava eina inntøku, sum er størri enn tað dupulta av grundarupphæddini fyri ein einligan pensiónist, tvs. størri enn 95.500 kr. um árið. Í januar 1998 var talan um 86 persónar. Almannastovan sendir Vanlukkutryggingarráðnum skriv, hvørjar persónar talan er um. Síðani viðger Vanlukkutryggingarráðið tey einstøku málini, og gevur Almannastovuni boð um, hvørja avgerð teir hava tikið. Pensiónsdeildin heldur, at Vanlukkutryggingarráðið er afturút við málsviðgerðini á hesum øki.

Inntøkugrundarlagið fyri pensiónsútgjaldingar

Sambært ávikavist §§ 5 og 6 í fólka- og avlamispensiónslógini, skulu pensiónirnar roknast við støði í inntøkuni seinasta kalendaraár. Maskinútroknaðu pensiónirnar, sum eru goldnar út í 1997, eru útroknaðar við grundarlagi í inntøkubroytingini í oktober 1996. Henda broyting er gjørd við støði í endaligu álíkningini fyri 1995.

Inntøkugrundarlagið fyri útrokningarnar í 1997, er sostatt ikki í tráð við lógina um fólka- og avlamispensión. Orsøkin er, at Almannastovan í 1998 fór yvir aftur til at umrokna 1. februar, við støði í árinum fyri. Tí varð árið 1996 "lopið um". Almannastovan metti hetta "lógarbrot" vera so mikið lítið í mun til stóra umsitingarliga vinningin, og Almanna- og Heilsumálastýrið góðkendi hesa umlegging.

Seinnu árini eru umrokningarnar gjørdar soleiðis:

1. 1. februar 1993 (A-inntøkur/árið fyri+fyribils B-inntøkur)
1. 1. februar 1994 (A-inntøkur/árið fyri+fyribils B-inntøkur)
2. 1. desember 1995 (sjálvuppgávan 1994)
3. 1. desember 1996 (sjálvuppgávan 1995)
4. 1. februar 1998 (A-inntøkur/árið fyri)
5. 1. juli 1998, B-inntøkur
6. 1. november 1998, B-inntøkur

187 pensiónistar høvdu ikki latið inn sjálvuppgávu 1. november 1998, sjálvt um seinasta freist fyri tey, sum hava roknskaparskyldu, var í august.

"Maskinútroknaðu" pensiónirnar, útgoldnar í 1998, eru roknaðar út við grundarlagi í inntøkubroyting, sum er gjørd í februar 1998, við støði í inntøkum, sum eru skrásettar í fyribilsskattaskránni fyri skattaárið 1997.

1. Grannskoðan av einstøkum málum

Fólkapensión

Í sambandi við grannskoðanina av fólkapensiónum, hava vit kannað 49 mál, har veitingar eru goldnar út í 1997. Málini eru vald eftir einum lista úr FIP-skipanini hjá Almannastovuni yvir fólkapensiónir.

Dagføring av inntøkuupplýsingum

Gjøgnumgongdin vísir, at teir satsir, sum liggja í FIP-skipanini, eru rættir, og at pensiónirnar verða rætt roknaðar út í edv-skipanini eftir edv-skrásettu inntøkuupplýsingunum.

Sambært § 5 í fólkapensiónslógini skulu pensiónirnar roknast út við støði í inntøkuni "det foregående kalenderår." Í 1997 er ongin inntøka broytt maskinelt, og bert í summum málum er inntøkan broytt manuelt. Meginparturin av málunum eru broytt maskinelt í oktober 1996. Hetta ber í sær, at pensiónirnar í 1997, eru goldnar út við støði í inntøkunum í 1995. Sum áður umrøtt, er hetta ikki í tráð við lógina.

Har rentuinntøkan er tikin við í inntøkugrundarlagnum, er hon sum oftast ikki dagførd í fleiri ár, og í fleiri førum ikki síðani 1992 ella 1993. Rentu- og ognarinntøkurnar eru í nógvum málum framvegis "roknaðar" í staðin fyri faktiskar, og brutto ístaðin fyri netto, og nógv útgjøld eru tískil skeiv. Hetta hevur í ávísum førum ført við sær at:

1. ov lítið ella ov nógv er goldið út í pensiónsviðbót í fleiri ár
1. viðbót til ávísar pensiónistar ikki er goldin, ella er goldin út av órættum

Persónligt ískoyti við afturgjaldsskyldu

Í § 14, stk. 1, í fólkapensiónslógini er ásett, at um viðurskiftini hjá pensiónistinum eru "særlig vanskelige", kann persónligt ískoyti veitast, og í kunngerð nr. 43/1993 eru nærri reglur um afturgjaldsskyldu viðvíkjandi útreiðslum til egnan bústað.

Í § 3 í kunngerðini er ásett, at afturgjaldsskyldigur stuðul til egnan bústað verður veittur sum lán, til ognin skiftur eigara. Sambært § 7 ásetir Almannastovan nærri reglur um, hvussu lánið verður goldið aftur, umframt heilt ella lutvíst rentu/avdráttarfrælsi. Í § 9 er ásett, at afturgjaldsskyldigar veitingar til egnan bústað skulu tryggjast við tinglýsing.

Í ávísum málum varð staðfest, at:

2. Váttan um afturgjaldsskyldu var undirskrivað, men veitingin var ikki tinglýst í ognini og var heldur ikki skrásett á Føroya Gjaldstovu. Pensiónsdeildin upplýsir, at hetta nú verður gjørt.
3. Almannastovan í 1997 rindaði útreiðslur til miðstøðuhita. Afturgjaldsváttan er undirskrivað, men veitingin er hvørki tinglýst í ognini ella skrásett á Føroya Gjaldstovu. Pensiónsdeildin upplýsir, at hetta nú verður gjørt.

Barnaviðbót

Sambært § 13 í Fólkapensiónslógini "udbetales børnetillæg til pensionister, der oppebærer pension efter § 3, stk. 1, og som har forsørgelses- eller bidragspligt over for børn under 18 år".

Í einum máli er barnaviðbótin goldin út í p-talinum hjá barninum. Vit hava áður víst á, at her er talan um ein part av pensiónini, sum skal skattast hjá pensiónistinum.

Umrokning av pensiónum við afturvirkandi kraft

Í einum máli er pensiónin játtað í 1994 men varð steðgað frá 1. desember 1995 vísandi til, at pensiónisturin stóð fyribilsskrásettur við eini mettari B-inntøku uppá 125 t.kr. Í februar 1997 læt pensiónisturin Toll- og Skattstovu Føroya vantandi roknskapir fyri fleiri ár, sum vístu, at ongin inntøka hevði verið. Almannastovan viðgjørdi málið av nýggjum, og pensiónsútgjaldið varð tikið uppaftur 1. apríl 1997. Pensiónisturin kærdi, og sambært skrivi dagfest 30. oktober 1997 avgjørdi kærunevndin, at pensiónin skuldi gjaldast við afturvirkandi gildi frá 1. desember 1995. Kærunevndin vísir á, at hon, í førum sum hesum, hevur tikið prinsippavgerð um at fylgja punkt 162 í donsku vegleiðandi reglunum "om social pension": Hvis det nye indtægtsgrundlag som følge af en ændret skatteansættelse hos skattemyndighederne udgør et lavere beløb, skal pensionisten have efterbetalt den for lidt udbetalte pension".

Vísandi til skriv dagfest 16. september 1997 tók kærunevndin eina líknandi avgerð og vísti aftur tí, sum Almannastovan hevði ført fram, "at tað ikki ber til at rokna aftureftir, men bert frá tí degi, Almannastovan fær góðkendan roknskap".

Pensiónsdeildin upplýsir, at omanfyri umrøddu kærunevndaravgerðir frá 1997 ikki hava ført við sær, at praksis hjá Almannastovuni er broytt.

Avlamispensión

Við støði í einum lista fyri 1997 úr FIP-skipanini hjá Almannastovuni yvir avlamispensiónir og avlamisveitingar, vórðu 33 mál vald út at kanna nærri, við tí atliti, at tey skuldu fevna um bæði hægstu, miðal og lægstu avlamispensión, umframt avlamisveiting, og at málini vóru viðgjørd av ymsum málsviðgerum.

Dagføring av inntøkuupplýsingum

Gjøgnumgongdin vísti, at satsirnir, sum liggja í FIP-skipanini, eru rættir, og at pensiónirnar verða rætt roknaðar út í edv-skipanini út frá edv-skrásettu inntøkuupplýsingunum. Sambært § 6 í avlamispensiónslógini skulu pensiónirnar roknast út við støði í inntøkuni "det foregående kalenderår". Ongin inntøka er broytt maskinelt í 1997. Meginparturin av málunum eru maskinbroytt í oktober 1996. Hetta ber í sær, at pensiónirnar, sum eru goldnar út í 1997, eru goldnar við støði í inntøkunum í 1995. Sum áður umrøtt, er hetta ikki í tráð við lógina.

Gjøgnumgongdin vísti eisini, at rentuinntøkan, tá hon er tikin við í inntøkugrundarlagnum, í flestu førum ikki er dagførd í fleiri ár.

Persónligt ískoyti til ymsar útreiðslur

Í § 15, stk. 1, í avlamispensiónslógini er ásett, at um viðurskiftini hjá pensiónistinum eru "særlig vanskelige", kann persónligt ískoyti veitast. Í skrivi frá Føroya Landsstýri dagfest 28. oktober 1992 varð Almannastovan biðin um at strika øll afturgjaldskrøv viðvíkjandi persónligum ískoytum, vísandi til eina niðurstøðu sum "Socialministeriet" gjørdi hesum viðvíkjandi. Tey mál, sum við heimild í nýggjum reglum um persónligt ískoyti til húsaútreiðslur eru ásett aftaná 1. juli 1992, eru tó undantikin.

Í ávísum máli hava vit víst á, at ongin heimild var at krevja, at pensiónisturin skuldi gjalda peningin aftur. Pensiónsdeildin hevur upplýst, at talan var um eitt mistak. Málið verður tikið uppaftur, og pensiónisturin fær peningin afturgoldnan.

Í 1987 hevur Almannastovan goldið SEV 20 t.kr., sum "persónligt ískoyti" til pensiónist. Upphæddin skuldi afturhaldast í pensiónini við kr. 1.000 um mánaðin. Í september 1997 var málið frammi í øðrum sambandi, og tá kom fram, at pensiónisturin framvegis stóð við frádrátti uppá kr. 1.000 um mánaðin. Sambært uppritinum var upphæddin sett at koyra frá 10/87 til 99/99. Almannastovan hevur í skrivi dagfest 28. oktober 1997 boðað pensiónistinum frá, at "Almannastovan harmast um, at hon framhaldandi aftaná 31. juli 1989, tá skuldin veruliga var goldin aftur, av misgáum hevur drigið kr. 1.000 um mánaðin av pensiónini". Pensiónisturin hevði kr. 100.000 tilgóðar pr. 31. oktober 1997, og hesin peningur varð goldin honum. Vit hava mælt Almannastovuni til at kanna, um aðrir líknandi frádráttir eru settir til 99/99.

Í einum øðrum føri varð gjørt av at veita fíggjarligan stuðul - 1.855 kr/mð, svarandi til hjálparviðbót - skattafrítt til arbeiðsgevara fyri at taka persónin í arbeiði. Upphæddin varð konterað sum "persónligt ískoyti" til pensiónistin, og veitingin verður goldin út skattafrítt í p-talinum hjá pensiónistinum (sum forvunnin upphædd). Samstundis heldur pensiónisturin fram við at fáa hægstu avlamispensión og hjálparviðbót.

Vit meta ikki, at hetta mál er rætt viðgjørt út frá einum skattligum sjónarmiði. Pensiónsdeildin er samd í hesum.

Pensión/forsorgarhjálp

Í fleiri førum verða mál løgd fyri læknaráðgevan at meta, um ávísar meirútreiðslur til viðgerð ella røkt eru elvdar av varandi sjúku ella breki. Um so er, skulu tær játtast sambært § 18 í forsorgarlógini. Í summum førum eru tílíkar meirútreiðslur játtaðar avlamispensiónistum, sum frammanundan fáa røktarviðbót. Her duga vit ikki at síggja nakra meting vera gjørda, um talan er um meirútreiðslur, sum røktarviðbótin var ætlað at fevna um.

Læknaráðgevin hevur nógv mál at taka støðu til, og læknaligu avgerðirnar eru tí ofta summariskar, og uttan skrivarahjálp verður ov lítið skrivað niður. Pensiónsdeildin metir tað generelt vera sæð burtur frá, hvørjar útreiðslur røktar- og hjálparviðbøtur upprunaliga vóru ætlaðar at fevna um.

Vit meta tað vera óheppið, at so nógv mál verða viðgjørd bæði sambært avlamispensiónslógini og sambært § 18 í forsorgarlógini, serliga tí at § 18 er so breið og lítið regulerað. Rættast hevði verið, um ein og sama deildin hevði ábyrgdina av øllum veitingum, og at allar almannaveitingar til pensiónistar høvdu heimild í somu lóg.

Barnaviðbót

Sambært § 14 í avlamispensiónslógini "udbetales børnetillæg til pensionister, som har forsørgelses- eller bidragspligt over børn under 18 år". Fulla viðbót fær pensiónistur, sum fær hægstu ella miðal avlamispensión, meðan pensiónistur, sum fær lægstu avlamispensión, fær hálva viðbót. Í 3 málum eru viðbøturnar goldnar út í p-talinum hjá barninum, og ikki hjá pensiónistinum. Vit hava áður víst á, at her er talan um ein part av pensiónini hjá pensiónistinum, sum skal skattast.

1. Samskifti við Almanna- og Heilsumálastýrið

Við skrivi dagfest 26. februar 1999 varð frágreiðingin um grannskoðan av fólka- og avlamispensión send landsstýrismanninum til viðmerkingar. Í einum svarskrivi frá landsstýrismanninum dagfest 7. juni 1999 verður heilt stutt viðmerkt, at stýrið hevur noterað sær frágreiðingina, sum gongur inn í arbeiðið viðvíkjandi edv-umlegging av útgjalding av fólka- og avlamispensión. Eftir okkara tykki hevur samskiftið um hetta mál ikki verið nøktandi

Við skrivi til landsstýrismannin dagfest 21. desember 1999 varð ein frágreiðing um grannskoðan av roknskaparviðurskiftunum á Almannastovuni send til viðmerkingar. Her verður m.a víst á, at fleiri av teim viðurskiftum, sum vórðu umrødd í frágreiðingini frá 26. februar 1999 ikki vóru komin í rættlag. Í frágreiðingini verður gjørt vart við nógvar avstemmingartrupulleikar. Tey fólk, sum dagliga arbeiða við hesum, royna sítt besta, men trupulleikin er, at ongin á Almannastovuni ella í Almanna- & Heilsumálastýrinum hevur eitt samlað yvirlit yvir roknskaparligu avstemmingartrupulleikarnar, ella roynir miðvíst at lýsa og loysa teir. Spurt varð tí, hvørji stig landsstýrismaðurin ætlar at taka á hesum øki. Landsstýrismaðurin hevur ikki svarað hesum skrivi enn.

1. Forsorgarútreiðslur (GL 1998/2 07 3-2)
1. Játtanar- og roknskaparviðurskifti

Frá 1998 er játtanin til forsorg ein samlað lógarbundin játtan á høvuðskonto 8.21.7.01 "Vanlig forsorg". Frammanundan var játtanin til "arbeiðsloysisforsorg" fyri seg. Sambært Ll. nr. 125/93 um býtið av almannaútreiðslunum rindar landskassin 93,25%, meðan kommunurnar rinda 6,75% av útreiðslunum.

Yvirlit yvir forsorgarútreiðslur 1995 - 1998

				mió.kr.
	1998	1997	1996	1995
Fyribilshjálp § 9	12	10	10	8
Arbeiðsloysisforsorg	28	29	26	20
Varandi veiting § 13	1	1	1	2
Stakútreiðslur § 15	2	2	3	3
Meirútreiðslur, brekað barn § 17	16	12	10	7
Endurútbúgving § 18	15	15	14	11
Hjálparamboð, heilivágur v.m. § 18	27	23	21	15
Bruttoútreiðslur	101	92	85	66
- Kommunanna partur	-7	-6	-6	-4
Nettoútreiðslur	94	86	79	62
Játtan, netto	77	66	70	57
Meirnýtsla	17	20	9	5
Meirnýtsla í % av játtan	22%	30%	13%	9%

Feilur í sundurgreiningini í landsroknskapinum fyri 1998

Í landsroknskapinum fyri 1998 eru forsorgarútreiðslurnar útgreinaðar á s. 219 - 220. Henda útgreining er ikki røtt, tí av einum tekniskum mistaki eru tekstur og tøl forskotin. Í omanfyristandandi yvirliti eru røttu tølini víst.

Viðmerkingar til útreiðsluvøksturin

Lutfalsligi størsti vøksturin seinnu árini er á § 17 (meirútreiðslur, brekað barn). Lønarútreiðslur til stuðulsfólk og endurgjald fyri inntøkumiss er ein vaksandi útreiðsla undir § 17. Bókaðar lønarútreiðslur vóru í 1997 og 1998 ávikavist 4 og 6,5 mió.kr.

Ein annar stórur vøkstur eru útreiðslurnar til hjálparamboð, heilivág v.m. á § 18. Ein orsøk er, at konteringin av útreiðslunum til heilivág er broytt. Fyrr var stuðul til heilivág hjá pensiónistum veittur sum persónligt ískoyti, og stuðulin var tí í flestu førum tengdur at inntøku og ogn hjá pensiónistunum. Ein kærunevndaravgerð í 1997 segði, at stuðulin ikki skuldi vera heftur at inntøkuni. Hetta førdi til, at landsstýrið í nýggjari kunngerð broytti skipanina um stuðul til heilivág, og bar tað við sær eina fleirfalding av hesum útreiðslum. Stóri vøksturin í 1998 stavar serliga frá, at í 1998 vórðu rokningar fyri fleiri ár frá Apoteksverkinum og Landssjúkrahúsinum fyri sjúkrarøktartilfar til heimarøktina bókaðar undir § 18.

Almanna- og Heilsumálastýrið upplýsir, at eftirstøður í sambandi við heilivág er eitt gamalt mál millum Apoteksverkið og Almannastovuna. Landsapotekarin legði í oktober 1998 málið fyri Almanna- og Heilsumálastýrið, sum gav Almannastovuni boð um at rinda Apoteksverkinum skuldina. Viðvíkjandi sjúkrarøktartilfarinum segði Almannastovan seg hava ávísir trupulleikar við at sundurgreina rokningar frá Landssjúkrahúsinum millum Heimarøktina, Serforsorgina og Almannastovuna. Málið varð lagt fyri Almanna- og Heilsumálastýrið, ið gav Almannastovuni boð um at broyta mannagongdina og gjalda falnu skuldina. At øll skuldin varð bókað á grein 18 var tí, at tað var ógjørligt hjá Almannastovuni at sundurgreina rokningarnar aftur í tíðina. Tí varð gjørt av at gjalda Apoteksverkinum og Landssjúkrahúsinum skuldina, og síðani fara undir at nýta nýggja mannagongd.

Meirnýtsla

Talan er um eina lutfalsliga stóra meirnýtslu, serliga í 1997 og 1998. Í 1997 var meirnýtslan 20 mió.kr. netto, svarandi til 30 % av samlaðu nettojáttanini. Játtanin til forsorgarútreiðslur var í tveimum "vanlig forsorg" og "arbeiðsloysisforsorg" uppá ávikavist 41 og 25 mió.kr., og meirnýtslan var ávikavist uml. 17,5 og 2,5 mió.kr. Í 1998 var meirnýtslan 17 mió.kr., svarandi til 22% av samlaðu nettojáttanini. Vit hava spurt um orsøkina til hesi stóru frávik, og hví landsstýrismaðurin ikki hevur biðið løgtingið um eykajáttan.

Almanna- og Heilsumálastýrið upplýsir, at ongin greið grundgeving er fyri, hví útreiðslurnar vaksa so, sum tær gera. At landsstýrismaðurin ikki hevur biðið um eykajáttan eru tey boð, sum eru komin úr Fíggjarmálastýrinum, ið umsitur fíggjarlógina. Tað hevur upp til fleiri ferðir hent seg, at Almanna- og Heilsumálastýrið hevur biðið um eykajáttan til lógarbundnar útreiðslur, men er hetta av fíggjarmálastýrinum tikið av, áðrenn eykajáttanin er farin í tingið.

Lógarbundnar útreiðslur

Talan er um "lógarbundna" játtan. Sambært játtanarskipanini er talan um lógarbundnar útreiðslur, t.d.: "tá ið stuðulsmóttakarin sambært lóggávu hevur rættarkrav til eina ávísa stuðulsupphædd, og tá ið stuðulsupphæddin ella útrokningargrundarlagið er ásett í lógini." Mett verður ikki, at allar greinar í forsorgarlógini, sum játtanin fevnir um, lúka hesar treytir, t.d. endurbúgving undir § 18 og lønarútreiðslur til stuðulsfólk undir § 17. Vit hava spurt landsstýrismannin, hvørji hansara sjónarmið eru til hetta.

Landsstýrismaðurin vísir á, at tað eru fleiri staðni í almannalóggávuni, har ein ávís stuðulsupphædd ikki er ásett í sjálvari greinini. Í staðin fyri stendur, at um ein persónur uppfyllir nakrar ávísar treytir, hevur hann rætt til hjálp, peningaliga ella aðra í eitt tíðarskeið. Soleiðis er tað eisini í almannalóggávum í øðrum londum. Tað verður torført at gera eina forsorgarlóg, har ein ávís upphædd stendur fyri hvørja einkulta hjálp, ein persónur kann fáa sambært hesi lóg.

2. Grannskoðan av einstøkum málum

Endamálið við grannskoðanini var m.a. at kanna og meta, um mannagongd og málsviðgerð er hóskandi og trygg, um umsitið verður sambært galdandi játtanum, lógum, kunngerðum og vegleiðingum, um fullfíggjað journaluppritarblað, rætt útfylt umsóknarblað og skjalprógv fyri ognar- og inntøkuviðurskiftunum v.m. eru í málinum, um endurmeting/ráðgeving fer fram, um afturgjaldsskyldugar veitingar verða skrásettar v.m

Við støði í einum lista úr FIP-skipanini hjá Almannastovuni yvir veitingar eftir forsorgarlógini, útgoldnar í 1997, vórðu 31 mál tikin út at kanna nærri. Talan er um í alt góð 600 útgjøld. Bert mál, sum Almannastovan í Tórshavn umsitur, eru kannað. Sosiala deild á Tórshavnar Býráð umsitur 2 av málunum. Tey mál, sum eru tikin út til kanningar, eru tilvildarliga vald. Tó eru málini vald við tí atliti, at tey fevna um ymisk sløg av veitingum, verða umsitin av ymiskum málsviðgerðarum og at nøkur mál eru nýggj. Umframt tilvildarliga vald mál, vórðu stór mál/upphæddir vald út, og mál, sum tyktust víkja frá vanligu upphæddunum.

Almannastovan

Útrokning av veitingum

Tað er ofta torført, út frá uppritarbløðum, útrokningum og skjalprógvum í málum, at kanna, hvussu ymsu veitingarnar eru roknaðar út. Í nógvum førum helt landsgrannskoðanin í fyrstani, at talan var um útrokningarfeilir. Leiðslan á forsorgardeildini hevur lagt stóra orku í at gjøgnumganga hesi mál, tosað við málsviðgerðararnar og síðani bæði skrivliga og á fundum fingið eina nøktandi frágreiðing til flestu ivamálini. Í hesum sambandi hevur leiðslan víst á, at ein stórur trupulleiki er, at starvsfólkini ikki hava nóg góðar stundir at skriva niður, og tí er ikki gjørligt hjá øðrum at skilja útrokningarnar. Eisini gera vantandi vegleiðingar fyri kontering o.a., at avgreiðslurnar ikki eru konsekventar.

Aftaná at leiðslan hevur gjøgnumgingið og greitt nærri frá útrokningunum er niðurstøðan, at talan er um ymisk sløg av feilum so sum samanteljingar-/útrokningarfeilir, upphædd útgoldin 2 ferðir, ófullfíggjað skjalprógv og manglandi skráseting av afturgjaldsskyldu. Talan er um lutfalsliga fáar og smáar upphæddir í mun til tær mongu upphæddirnar, sum eru kannaðar.

Leiðslan hevur upplýst, at arbeiðsgongdirnar nú eru broyttar. Málini eru greiðari og feilkeldurnar færri. Allar útrokningar eru á rokniarki, og tey starvsfólk, sum rokna veitingarnar út, hava mestsum hesa uppgávu burturav. Starvsfólkini, sum rokna veitingarnar út, áseta ikki veitingarstøðið, og allar broytingar og nýggjar veitingar verða eftirkannaðar.

Kontering av veitingum

Konteringin er framvegis ikki nøktandi, og í fleiri førum er víst á, at hon ofta er tilvildarlig. Nakrar av orsøkunum eru, at kontoskipanin ikki er nøktandi, og at ongin leiðbeining er fyri kontering.

Almannastovan er greið yvir trupulleikan við konteringunum, og er samd í, at vantandi leiðbeiningar eru ein av orsøkunum. Ein onnur orsøk er, at tað heldur ikki er arbeiðs-/starvsfólkaorka at gera nóg nógv við innanhýsis upplæring o.a. Almannastovan metir, at ein leiðbeining fyri kontering má gerast í samráð við Almanna- og Heilsumálastýrið. Vit hava spurt, hvørji stig landsstýrismaðurin ætlar at taka fyri at fáa hesi viðurskifti í rættlag.

Landsstýrismaðurin upplýsir, at hann er greiður yvir, at viðurskiftini viðvíkjandi kontering ikki eru nøktandi, og Almanna- og Heilsumálastýrið fer tí saman við Almannastovuni undir at umskipa viðurskiftini viðvíkjandi kontering og gera ein konteringarleiðbeining.

Útfarin skriv frá Almannastovuni

Í sambandi við gjøgnumgongdina av málum, ivaðust vit við hvørt í, um talan var um skriv, sum vóru send út. Leiðslan á Forsorgardeildini hevur greitt frá, at vanlig mannagongd er, at tá eitt bræv er sent, skal eitt ikki undirskrivað eintak avrit-stemplast og leggjast í málið, og brævið skal noterast í journaluppritið.

Við gjøgnumgongdina varð staðfest, at í fleiri av málunum eru útfarin brøv:

1. sum ikki eru avrits-stemplað
1. sum eru undirskrivað
2. har navn er stemplað sum "undirskrift" ella navn er skrivað við telduskrift
3. sum ikki eru noterað í journaluppritarblaðið

Mælt er tí til, at greiðar skrivligar reglur verða ásettar á hesum øki.

Landsstýrismaðurin upplýsir, at fyri at rætta uppá trupulleikan verða undirskriftsreglur gjørdar í sambandi við nýggju journalleiðbeiningini.

Skjalprógv fyri, at inntøkuviðurskiftini eru kannað

Seinnu árini hevur Forsorgardeildin havt on-line samband til T&S, og á henda hátt havt atgongd til at kanna inntøkuviðurskiftini hjá fólki. Í summum málum lógu kontoavrit, skrivað út úr skattaskipanini, men í fleiri málum var ongin ella bert lutvís (fyri ávís tíðarskeið) dokumentatión fyri, at inntøkuviðurskiftini hjá persónunum vóru kannað. Vísandi til tey krøv (viðvíkjandi eftirlitssporinum), sum roknskaparkunngerðin (K. 114/1996) setir til roknskaparligu skrásetingarnar, er mælt til at notera í journaluppritarblaðið, so tað sæst, nær og hvør hevur kannað inntøkuviðurskiftini.

Ráðgeving/endurmeting sambært § 12 í forsorgarlógini

Vit hava áður víst á, at umsitingin ikki hevur gjørt nakra endurmeting ella ráðgivið viðskiftafólki, aftaná at tey hava fingið eina veiting í 3 mánaðir, soleiðis sum ásett er í § 12 í forsorgarlógini.

Her tykist einki vera broytt, og sum heild fanst ongin dokumentatión í málunum um, at nøkur ráðgeving/endurmeting var farin fram. Forsorgardeildin hevur upplýst, at av tí at hetta ikki verður gjørt, verða málini, áðrenn hjálp yvirhøvur verður veitt, kannað meira nágreiniliga og umfatandi, enn tilætlað er í lógini. Leiðslan vísti eisini á, at nú forsorgarhjálp vegna arbeiðsloysi aftur er ein tørvsveiting, ið verður roknað út við atliti at framtíðar inntøkumøguleikum, er arbeiðið á forsorgardeildini lagt munandi um. Almannastovan hevur fingið eitt starvsfólk afturat til endurbúgvingardeildina, og er tí frægari fyri at fara undir at ráðgeva um endurbúgving. Orsakað av longu kreppuni er stórur tørvur á ráðgeving, og betraðu viðurskiftini á arbeiðsmarknaðinum gera, at tey nú síggja fleiri endurbúgvingarmøguleikar.

Leiðslan hevur upplýst, at við verandi starvsfólkaorku verður ongantíð gjørligt at gera nakra uppfylging aftaná 3 mánaðir. Hesum hevur Almannastovan eisini boðað landsstýrinum frá, ið hvussu so er hvørt ár síðani 1993 í samband við fíggjarlógararbeiðið, og annars oftari, tá ið hetta hevur ligið fyri. Tá Almannastovan kortini ikki hevur fingið fleiri starvsfólk, ella boð um at leggja annað arbeiði til viks, hevur hon skilt tað soleiðis, at landsstýrið ikki hevur mett hetta arbeiði so umráðandi. Vit hava spurt, hvørji stig landsstýrismaðurin ætlar at taka til tess at tryggja, at lógin verður hildin.

Landsstýrismaðurin hevur upplýst, at hann vil áleggja Almannastovuni at yvirhalda lógini. Vísir tað seg, at hetta ikki kann lata seg gera, verður evt. neyðugt at broyta lógina soleiðis, at ein eftirmeting verður seinni enn teir 3 mánaðirnar.

Veitingar sambært § 9, stk. 1, í forsorgarlógini

Sambært § 9, stk. 2, í forsorgarlógini kann samlaða veitingin eftir § 9, stk. 1, í mesta lagi svara til ta upphædd, sum verður goldin einum persóni, ið fær fulla dagpeningaupphædd, og sum ongar aðrar inntøkur hevur. Vit hava hesar viðmerkingar til tær útrokningar, Almannastovan hevur gjørt:

4. Almannastovan hevur roknað út fyri hvørja kommunu sær, og hevur nýtt fulla dagpeningaupphædd, í staðin fyri fyrst at runda niður til fyrsta krónutal, ið kann býtast við 100, soleiðis sum ásett er í § 47, stk. 1, í skattalógini. Hetta ber í sær, at skattur er roknaður av 88 kr. ov nógv.
5. Kirkjuskattur er ikki tikin við í útrokningina, og hevur hetta við sær, at teir persónar, sum eru limir í fólkakirkjuni, fáa ov nógv goldið út.
6. Í tveimum førum (Viðareiðis og Fámjins kommuna) var tann nýtti barnafrádrátturin í kommunuskattinum ov lágur. Barnafrádrátturin var skrásettur til ávikavist 1.600 kr. og 2.000 kr. Sambært Toll- og Skattstovu Føroya skuldi hann vera ávikavist 1.800 kr. og 2.500 kr.

Almannastovan vísir á, at feilirnir í sambandi við niðurrunding av inntøkuni og í sambandi við barnafrádráttin eru smáir, og at hesir eru rættaðir frá 01.01.99. Almannastovan er greið yvir, at ein ávísur skeivleiki verður, tá kirkjuskattur ikki verður tikin við. Tað hevði verið umsitingarliga trupult at tikið kirkjuskattin við í útrokningini av hámarksveitingini, og víst verður á, at tað er ongin, sum fær ov lítið.

Landsgrannskoðanin metir, at fyri teir persónar, sum rinda kirkjuskatt, er ikki heimild sambært § 9, stk. 2, at síggja burtur frá kirkjuskattinum, tá nettodagpeningahámarkið verður roknað út. Landsstýrismaðurin er biðin um at gera viðmerkingar til hetta.

Landsstýrismaðurin heldur ikki, at heimild er sambært § 9, stk. 2, at síggja burtur frá kirkjuskattinum, tá nettodagpeningahámarkið verður roknað út fyri teir persónar, sum rinda kirkjuskatt. Almannastovan roknar sjálv út fyri hvørja einkulta veiting, hvussu nógvur skattur skal takast av frá hvørjum persóni. Landsstýrismaðurin vísir á, at tað sum er skeivt í dag er, at Almannastovan ikki klárar at fylgja við, tá ið broytingar henda við t.d. barnafrádrátti og øðrum í eini kommunu, og landsstýrismaðurin ætlar tí at fáa samstarv í lag millum Almannastovuna og Toll- og Skattstovu Føroya, har Toll- og Skattstova Føroya leypandi skal geva Almannastovuni røttu tølini.

Veitingar sambært § 9, stk. 3, í forsorgarlógini

Í § 9, stk. 3, er ásett, at forsorgarveitingin í mesta lagi kann svara til ta upphædd, sum ein fólkapensiónistur, uttan aðrar inntøkur, fær goldið út í fólkapensión, eftir at pensiónin er skattað. Tað vil siga, at í hvørjum einstøkum føri skal roknast við tí skatti, sum vildi verið goldin, um talan var um ein fólkapensiónist uttan aðrar inntøkur enn fólkapensiónina.

Í teimum kannaðu málunum, har forsorg er veitt vegna arbeiðsloysi, svarar veitingin til bruttoupphæddina, sum ein fólkapensiónistur, uttan aðrar inntøkur, hevur í fólkapensión. Almannastovan hevur víst á, at upprunin til hesa siðvenju er, at tá ásetingin kom í 1992, varð fólkapensiónin ikki skattað. Sum støðan er nú, rinda flestu pensiónistar (alt eftir hvørji kommunu teir búgva í) ein ávísan skatt av pensiónsviðbótini. Havandi í huga, at skatturin er ymiskur frá kommunu til kommunu; men at talan í flestu førum er um minni enn 200 kr., hevur Almannastovan mett, at umsitingarligu tvørleikarnir av eini neyvari útrokning eru ov stórir, og víst er á, at landsstýrið hevur verið samt í hesari meting, tær ferðir spurningurin hevur verið frammi.

Landsgrannskoðanin metir ikki, at heimild er sambært § 9, stk. 3, at síggja burtur frá skattinum og vit hava biðið landsstýrismannin um viðmerkingar til hetta.

Landsstýrismaðurin hevur ta viðmerking, at við Ll. nr. 177 frá 30. desember 1997 var § 9 í forsorgarlógini broytt, soleiðis at stk. 3 varð tikið av.

Ikki brúktur barnafrádráttur

Almanna- og Heilsumálastýrið hevur í skrivi til Almannastovuna dagfest 18. apríl 1997 givið boð um, at "ikki brúktur barnafrádráttur" ikki skal mótroknast í teimum veitingum, sum fólk fáa eftir forsorgarlógini. Upplýst verður, at donsk praksis samsvarar við hesa tulking, tí veitingin er ætlað barninum, og tí er heldur ikki loyvt at mótrokna hesa í donsku kontanthjálpini.

Tað má verða ein misskiljing, tá Almanna- og Heilsumálastýrið førir fram, at barnafrádrátturin er ætlaður barninum, tí sambært § 2 í Ll. nr. 87/1983 v.s.b. verður barnafrádráttur veittur teimum persónum, ið hava foreldramyndugleika yvir barni undir 16 ár. Barnafrádrátturin er ætlaður tí, ið hevur foreldramyndugleikan yvir barninum og ikki barninum. Landsgrannskoðanin metir tað vera ivasamt, um grundgevingin hjá Almanna- og Heilsumálastýrinum kann nýtast í hesum sambandi. Vísandi til hesi sjónarmið, er landsstýrismaðurin spurdur, um omanfyri nevndan mannagongd, við ikki at mótroknað "útgoldnan barnafrádrátt", framvegis verður mett at vera røtt.

Landsstýrismaðurin ásannar, at barnafrádráttur er ætlaður tí, ið hevur foreldramyndugleikan yvir barninum, og vil rætta henda skeivleika yvirfyri Almannastovuni.

Mótrokning av frítíðarløn í forsorgarhjálp

Tá ið Almannastovan "mótroknar" útgoldna frítíðarløn, verður frítíðarlønin umroknað til tal av frídøgum eftir frimlinum í VR (F-III-9-7), sum tekur støði í einari arbeiðsmannaløn. Tí verður ikki samsvar millum innvunnar frídagar sambært frítíðarlógini og útroknaðar frídagar hjá Almannastovuni hjá teimum persónum, har inntøka og/ella arbeiðsvika ikki samsvarar við tað, sum er ásett í sáttmálanum millum Føroya Arbeiðarafelag og Føroya Arbeiðsgevarafelag. Viðskiftafólkini komu í trupulleikar, av tí at ALS mótroknaði dagar, meðan Almannastovan mótroknaði frítíðarløn. Tí var ógjørligt at vita, um viðskiftafólk, sum fingu ískoyti til ALS, blivu mótroknaði ov nógv ella ov lítið. Fyri at verja rættarstøðuna hjá viðskiftafólkunum fór Almannastovan yvir til at rokna frítíðarløn um til frídagar eftir frimlinum í VR.

Í einum føri førdi omanfyristandandi umrokning til, at Almannastovan mótroknaði 12 dagar, hóast viðskiftafólkið sambært frítíðarlógini hevði innvunnið 18 frídagar.

Landsgrannskoðanin metir tað vera ivasamt at nýta ein tílíkan frimil, tá frítíðarløn verður roknað um til frídagar, tí úrslitið verður í nógvum førum "skeivt" í mun til innvunnar frídagar sambært frítíðarlógini. Harumframt verður "nettoútslitið" av einari tílíkari umrokning ymiskt, alt eftir hvussu viðskiftafólk hava verið lønt. Landsstýrismaðurin er biðin um viðmerkingar til hetta.

Landsstýrismaðurin upplýsir, at Almanna- og Heilsumálastýrið í samráði við Almannastovuna er farið undir at endurskoða umrokningarháttin viðvíkjandi frítíðarløn til frídagar.

Veitingar sambært § 17 í forsorgarlógini

§ 17 í forsorgarlógini er soljóðandi:

"Personer, der i hjemmet forsørger et barn med fysisk eller psykisk lidelse, som medfører særlige udgifter ved forsørgelsen, har ret til at få dækket sådanne merudgifter, såfremt de ikke kan dækkes gennem særforsorgens hjælpeforanstaltninger. Hjælpen er betinget af, at lægelige anvisninger med hensyn til barnets pasning m.v. følges".

Ein treyt fyri stuðli eftir § 17 er, at "lægelige anvisninger med hensyn til barnets pasning v.m. følges". Í sambandi við gjøgnumgongdina í einum máli hava vit mett, at eitt tilmæli frá fysioterapeuti ikki lýkur ta lógarásettu treytina um, at "lægelige anvisninger med hensyn til barnets pasning m.v. følges".

Almannastovan hevur upplýst, at vanliga liggur ein læknaváttan í málinum, men tá ið talan t.d. er um børn, sum hava sansu/samskipanartrupulleikar, verður mett, at tilmæli frá fysioterapeuti og heilsusystir kunnu javnsetast við "lægelige henvisninger". Í lógini er ásett, at tað skal vera ein lækni, og Landsgrannskoðanin metir ikki, at Almannastovan kann víkja frá hesum. Landsstýrismaðurin er biðin um viðmerkingar til hetta.

Landsstýrismaðurin hevur upplýst, at hann yvirfyri Almannastovuni hevur lagt áherðslu á, at tað altíð skal fyriliggja ein læknaváttan.

Ein stórur partur av útreiðslunum undir § 17 er løn til stuðulsfólk. Talan kann vera um starvsfólk, sum taka sær av brekaðum barni í heiminum ella á einum stovni e.l.

Í einum máli var talan um útreiðslur, sum stóðust av einum brekaðum barni, sum um dagin, saman við øðrum børnum í líknandi støðu, varð ansað á einari sokallaðari spælistovu. Eitt serstakt mál er um hesa spælistovu, og felagsútreiðslurnar ganga fram av serligum roknskapi, sum starvsfólkini senda Almannastovuni. Útreiðslurnar verða býttar sundur, og konteraðar á hvørt barnið. Stuðulsfólkini verða sett við serligum setanarbrævi, har tað m.a. stendur, hvørjum barni tey eru knýtt at, og hvussu nógvar tímar starvið er normerað til. Lønin fer um lønarskipanina á Almannastovuni, og verður útreiðsluførd undir § 17, men verður ikki konterað á hvørt barnið. Leiðslan á Forsorgardeildini metti ikki, at talan var um ein stovn, tí spælistovan hevur ongan leiðara. Kommunan hevur latið hølini. Stuðulsfólkini eru sett at taka sær av teimum einstøku børnunum, og felagsútreiðslurnar verða konteraðar á hvørt barnið.

Vit hava fleiri ferðir sett spurnartekin við lógarheimildirnar at rinda løn til stuðulsfólk, herundir heimildina í §17, sum taka sær av brekaðum børnum í heiminum ella á stovni e.l.

Almannastovan hevur fyri fleiri árum síðani boðað frá, at farið var undir at kanna og lýsa alt økið viðvíkjandi stuðulsfólki fyri at fáa betri yvirlit yvir kostnað, kontering, heimildir herundir kravdar lógarbroytingar, men eftir øllum at døma eru ongar broytingar hendar. Sum áður nevnt, eru lønarútreiðslur til stuðulsfólk vaksandi og vóru í 1997 og 1998 ávikavist 4 og 6,5 mió.kr. Vit meta tað vera skeivt og misvísandi framhaldandi at kontera tílíkar lønarútreiðslur undir § 17, sum ikki er ætlað tílíkum útreiðslum. Landsstýrismaðurin er biðin um viðmerkingar, men hann hevur ikki svara hesum fyrispurningi.

Endurbúgving sambært § 18 í forsorgarlógini

Vit hava fleiri ferðir víst á, at sambært § 18, stk. 6, kann landsstýrið áseta nærri reglur fyri veitingum eftir § 18, og at hetta átti at verið raðfest frammarlaga, men enn eru ongar reglur ásettar.

Stórur tørvur er á neyvari reglum fyri endurbúgving, serliga fyri teir málbólkar, sum liggja á markinum. Almannastovan er samd í hesum og hevur javnan biðið landsstýrið um at koma við slíkum reglum. Tó verður hildið, at av tí at ongar vegleiðandi reglur eru, verður § 18 umsitin sera restriktivt. Vit hava spurt, hvørji stig landsstýrismaðurin ætlar at taka á hesum øki.

Sum heild er nógvur peningur nýttur at senda fólk til Danmarkar, har tað ofta verður staðfest, at hesi kundu fingið eitt virðiligt lív á einum stovni ella verkstaði, sum vit ikki hava í Føroyum, ella við einari útbúgving, sum tørvur kanska ikki er á í Føroyum. Hjá einum persóni, sum fekk hægstu avlamispensión, varð pensiónin steðgað, tá hann fór undir endurbúgving. Serskúlin í Danmark kostaði 60-70.000 kr. um mánaðin. Persónurin hóskaði ikki á skúlanum, og niðurstøðan var, at hann í staðin fyri hevði tørv á sálarligari viðgerð. Landsgrannskoðanin metir, at støðan hjá hesum persóni ikki var nóg væl kannað í Føroyum, áðrenn hann varð sendur av landinum til endurbúgvingar.

Leiðslan á Forsorgardeildini er ikki ósamd í hesum, men vísir á, at ongir møguleikar eru her á landi at greiða slík mál, og tí verða fólkini send á danskar stovnar. Stórur tørvur er á stovni, sum kann testa, eygleiða og meta um útbúgvingar-/vinnuførleika, fyri síðani at veita eitt hóskandi tilboð í Føroyum. Tað kemur ov ofta fyri, at fólk, aftaná eitt dýrt "endurbúgvingareksperiment" í Danmark, enda aftur heima uttan at hava fingið hjálp. Eisini er víst á dømi um ósamskipaða endurbúgving, t.d. klaverstemmarar. Vit hava spurt, hvørji stig landsstýrismaðurin ætlar at taka á hesum øki.

Landsstýrismaðurin hevur upplýst, at ætlanin er at seta alt ár 2000 av til at gera nýggja forsorgarlóg og barnaforsorgarlóg. Í hesum sambandi eru eisini ætlanir um at gera greiðari reglur og neyðugar kunngerðir, sum mangla á næstan øllum forsorgarøkinum, eisini viðvíkjandi endurbúgving.

ALV-skúlin

Næmingar, sum fáa játtað endurbúgving á ALV, rinda uml. kr. 11.000 um mánaðin fyri at ganga á skúlanum. Almannastovan rindar skúlanum peningin, og hesar útreiðslur verða konteraðar undir § 18. Talan er um eitt aconto gjald, og tá ið árið er liðugt, ger skúlin samlaða kostnaðin upp. "Undirskotið" verður lutað sundur á teir næmingar, sum hava gingið á skúlanum. Í einum føri rindaði Almannastovan í 1997 eitt eftirgjald fyri 1996 uppá uml. kr. 66.000 fyri ein næming. Fyri 1998/99 rindaði Almannastovan kr. 15.500 pr. næming um mánaðin.

Fyri nógvum árum síðani er staðfest, at ongin lógarheimild er í almannalógávuni at rinda fyri undirvísing á ALV-skúlanum, tí skúlin má metast at hoyra undir undirvísingarverkið. Skúlin bjóðar út fólkaskúlafrálæru upp til fráfaringarroynd fólkaskúlans umframt handilsskúlafrálæru á FHS-stigi. Vísandi til § 4, stk. 1, í "lov nr. 51/1979 for Færøerne om folkeskolen" er frálæran í fólkaskúlanum ókeypis, og sambært § 3, stk. 4, í Ll. nr. 21/1979 um fólkaskúlan og § 2, stk. 5, í Ll. nr. 49/1987 um grundútbúgving innan FHS skal serundirvísing ella annar sernámsfrøðiligur stuðul veitast, tá "tørvur er á tí".

Almannastovan er samd í hesum, men vísir á, at skúlaverkið ikki bjóðar hesa tænastu út, og hóast ALV, Almannastovan og skiftandi landsstýrismenn í almannamálum hava virkað fyri hesum, og álit er skrivað millum allar 3 partar í 1996, hevur ikki borið til at fáa skúlaverkið at átaka sær uppgávuna. Tá tørvur er á hesi tænastu, hevur Almannastovan ikki annað val enn at keypa hana, har hon kann fáast. Í endurbúgvingarhøpi verður mett, at tað ikki eigur at vera nakar munur á, hvør tað er, sum býður eina tænastu út, bert Almannastovan fær hana so góða og bíliga sum til ber, og mett verður, at hon er neyðug og ger mun fyri endurbúgvingina.

Landsgrannskoðanin má staðfesta, at umsitingin á hesum øki framhaldandi er ólóglig, og at skiftandi landsstýrismenn ikki higartil hava megnað at loyst hetta mál. Vit hava spurt, hvørjar ætlanir landsstýrismaðurin hevur um at fáa hesi viðurskifti í rættlag.

Landsstýrismaðurin hevur upplýst, at hann ætlar at taka málið um ALV-skúlan sum heild upp við landsstýrismannin í undirvísingarmálum einaferð fyrst í ár 2000. Landsstýrismaðurin vísir á, at sjálvsognarstovnurin ALV varð stovnaður í 1956 av Vanlukkutryggingarráðnum, sum hevur góðkent reglugerðina og valt stýrið øll árini. Landsstýrismaðurin upplýsir, at hann ætlar at yvirtaka leiklutin hjá Vanlukkutryggingarráðnum frá 1. januar 2000, at nýggjar viðtøkur eru sendar til stýrið fyri ALV og Vanlukkutryggingarráðið til góðkenningar, og at Almanna- og Heilsumálastýrið arbeiðir við at manna nýtt stýri.

Nettoløn uttanum A-skattaskipanina

Vegna serligar umstøður varð eitt fólk í ávíst tíðarskeið, sett at taka sær av børnum í heiminum hjá einum viðskiftafólki. Lønin varð ásett sambært sáttmálanum hjá "stuðulsfólki". Almannastovan roknaði seg fram til skattin av lønini, og nettoupphæddin varð síðani goldin út sum "forvunnin upphædd" í p-talinum hjá viðskiftafólkinum.

Almannastovan hevur víst á, at samsýningin av praktiskum orsøkum varð roknað um til nettoløn, og roknað sum ein partur av fíggjarliga tørvinum hjá viðskiftafólkinum. Tí varð upphæddin goldin út í p-talinum hjá viðskiftafólkinum, sum ein ikki skattskyldug veiting, tí sambært skattalógina eru veitingar eftir § 9 í forsorgarlógini ikki skattskyldugar.

Landsgrannskoðanin hevur víst á, at "stuðulsfólkið" ikki fær uppihaldshjálp sambært § 9, men talan er um samsýning fyri eitt arbeiði, og tískil er talan um eina skattskylduga veiting. Sambært § 60, stk. 1, nr. 1, í skattalógini er hetta A-inntøka, og sambært § 63, stk. 1, skal avrokningarstaðið rokna A-skatt og flyta hann til landskassan. Mett verður, at tað hvørki er heimild at avrokna eina nettoupphædd, ella at rinda hana umvegis p-talið hjá øðrum persóni enn tí, sum skal hava lønina. Landsgrannskoðanin hevur mælt til at ávísa tílíkar lønir, soleiðis sum ásett er í § 63, stk. 1, í skattalógini. Annars meta vit, at heimildin at rinda fólki løn, fyri at taka sær av børnum í heiminum í styttri tíðarskeið vegna serligar umstøður, er í § 32 A í forsorgarlógini. Landsstýrismaðurin er biðin um viðmerkingar til hesa mannagongd.

Landsstýrismaðurin upplýsir, at tað bert í hesum eina føri er hent, at Almannastovan hevur goldið løn uttanum A-skattaskipanina, og at hetta mistak ikki fer at endurtaka seg.

Kanning av dagslistum

Landsgrannskoðanin hevur áður mælt til eina meira skipaða nýtslu av dagslistum, so tað t.d. sæst, hvør hevur kannað hvat og nær, at øll vita, hvussu listarnir skulu nýtast, og at nakrir listar verða gjørdir til ávís eftirlit. Summi fyribrigdi áttu altíð at verið kannað, t.d. nýggj mál og broyting av bankakontonummari. Við stakroyndum áttu mál hjá teimum ymsu málsviðgerðarunum at verið kannað, fyri at tryggja at viðgerðin er einsháttað.

Leiðslan á Forsorgardeildini hevur upplýst, at tað ikki er gjørligt at gera serligar kanningar, soleiðis sum listarnir eru settir upp. Deildarleiðararnir hyggja ígjøgnum listarnar, um nakað sær "løgið út". Ongin skipað kanning verður gjørd, m.a. um tað konteraða er játtað. Ein listi fer runt til málsviðgerðararnar á deildini, og mett verður, at tá øll á deildini síggja, hvat hvør hevur játtað, er tað eitt eftirlit í sær sjálvum (sjálvjustits). Landsstýrismaðurin er biðin um viðmerkingar til hesa mannagongd.

Landsstýrismaðurin hevur upplýst, at í nýggju skipanini, sum nú er tikin í nýtslu, er møguligt at útskriva dagslistar, ið gera tað møguligt at gera skipaðar kanningar av útgjøldunum fyri bæði konteringar, broytingar v.m.

Sosiala deild

Her verður tikið samanum grannskoðanina av útgjøldunum í tveimum forsorgarmálum á sosialu deild á Tórshavnar Býráð. Harumframt eru viðmerkingarnar frá sosialu deild tiknar við.

Í kannaðu málunum vóru uppá seg nógvir útrokningar-/samanteljingarfeilir, skjalprógv vantaðu í ávísum førum, umsóknar- og journaluppritarbløð vóru ikki nøktandi, og í onkrum føri var ikki gjørligt at síggja, hvussu sosiala deild hevði roknað seg fram til ávísar upphæddir. Í einum føri hevði viðskiftafólk fingið barnaviðbót fyri 2 børn, hóast hesi vóru fylt 18 ár. Leiðarin á sosialu deild hevur upplýst, at stig eru tikin til at bøta um hesi viðurskifti.

Ongin dokumentatión var fyri, at inntøkuviðurskiftini vóru kannað so hvørt. Kontoavrit fyri 1997, sum lógu í málunum, vóru skrivað út úr toll- og skattaskipanini í januar í 1998. Sosiala deild hevur upplýst, at aftaná árslok, verður "ruddað upp" í málunum, og eitt kontoavrit fyri alt árið verður skrivað út úr toll- og skattaskipanini.

Vísandi til tey krøv (viðvíkjandi eftirlitssporinum), sum roknskaparkunngerðin (K. 114/1996) setir til roknskaparligu skrásetingarnar, hava vit mælt til at notera í journaluppritarblaðið, so tað sæst, nær og hvør hevur kannað inntøkuviðurskiftini.

Gjøgnumgongdin vísti, at ongin dokumentatión er í málunum fyri, at ráðgeving/endurmeting er gjørd aftaná 3 mðr., sum ásett í § 12 í forsorgarlógini.

Acontoútgjøld

Acontoútgjøld, sum viðskiftafólk fáa frá sosialu deild, verða latin yvir kassan á Tórshavnar Býráð. Acontoútgjøldini verða ikki skrásett í FIP-skipanini, men koma einans, tá ið árið er liðugt, við í uppgerðina frá Býráðnum til Almannastovuna. Landsgrannskoðanin metir, at acontoútgjøldini áttu at verið skrásett í FIP-skipanini, og áttu at verið umrødd í málinum. Sosiala deild var samd í hesum.

1. Dagpeningaútreiðslur (GL 1998/2 07 3-1)

Grannskoðanin er farin fram við støði í "Lov for Færøerne om dagpenge ved sygdom og fødsel" smb. lógarkunngerð nr. 102/1988" við seinni broytingum. Landsstýrið hevur ásett nærri reglur í K. nr. 51 frá 26. juni 1979 "um dagpening", seinni broytt við K. nr. 121 frá 19. desember 1986 og K. nr. 3 frá 21. januar 1998. Harumframt er talan um K. nr. 51 frá 26. mars 1993 "um læknaváttanir" og K. nr. 159 frá 6. desember 1995 "um gjald til sjálvbodnu dagpeningatryggingina". Dagpeningur verður eisini veittur við heimild í Ll. nr. 77 frá 17. mai 1994 "um dagpening vegna ættleiðing".

Dagpeningalógin fevnir um dagpening til hesar bólkar:

1. Lønmóttakarar, ið gerast sjúkir ella koma til skaða
1. Lønmóttakarar í sambandi við barnsburð, føðing, ella ættleiðing
2. Sjálvstøðugt vinnurekandi, ið hava tekna dagpeningstrygging í sambandi við sjúku, barnsburð ella føðing
3. Heimagangandi, ið hava tekna dagpeningatrygging í sambandi við sjúku, barnsburð ella føðing

1. Játtanar og roknskaparviðurskifti

Játtanin til sjúkradagpening er ein samlað lógarbundin játtan á høvuðskonto 8.21.4.01 "Dagpeningaskipanin".

Yvirlit yvir dagpeningaútreiðslur 1996 - 1998

	Játtan 1998	Roknskapur 1998	Játtan 1997	Roknskapur 1997	Roknskapur 1996
Løntakarar	41.515	43.267	32.000	39.511	33.619
Sjálvstøðug og húsarhaldsfólk: - inntøkur - útreiðslur	-1.515 3.556	-1.295 3.037	-1.515 4.000	-1.336 3.128	-1.400 3.920
Ættleiðingarhvíld	60	62	20	63	61
Gjald fyri læknaváttanir	369	296	300	395	322
Útreiðslujáttan	43.985	45.367	34.820	41.760	36.522

Í 1998 var talan um eina meirnýtslu uppá 1,4 mió.kr. Í 1997 var meirnýtslan uml. 7 mió.kr. t.v.s. umleið 20 % hægri enn játtanin á fíggjarlógini. Landsstýrismaðurin upplýsir, at orsøkin til ta skeivu metingina er, at vøksturin í føroyska búskapinum hevur verið munandi størri, enn Almannastovan væntaði.

Val av málum

Við støði í einum lista úr útgjaldsskipanini hjá Almannastovuni yvir veitingar goldnar út úr dagpeningaskipanini í 1997, vórðu 41 mál tikin út at kanna nærri. Útvaldu málini eru tey, sum fingu stórstu upphæddir goldnar út. Veitingarnar vóru umleið 3,7 mió.kr. svarandi til uml. 8,9% av goldnu veitingunum uppá 41,8 mió.kr.

Málsviðgerð í sambandi við sjálvboðin tryggjað

Sambært § 22 er umsóknarfreistin at søkja um dagpening vegna barnsburð 6 mánaðir. Í umsóknarblaðnum fyri sjálvboðin tryggjað stendur, at umsóknarfreistin er 3 mánaðir frá barnsburðardegi. Henda orðing átti at verið broytt, so hon samsvarar við orðingina í lógini.

Landsstýrismaðurin hevur upplýst, at ein umsókn, sum er dagpeningadeildini í hendi innan 6 mánaðir, verður altíð viðgjørd sum innkomin rættstundis. Almanna- og heilsumálastýrið vil bíða við at umprenta øll umsókningarbløðini, til arbeiðsbólkurin, ið er settur at endurskoða dagpeningaskipanina, hevur gjørt tilmæli um, hvussu samlaða dagpeningaskipanin - og harvið eisini umsóknarbløðini - koma at síggja út í framtíðini.

Innanhýsis eftirlit

Vit hava áður mælt til eina meira skipaða nýtslu av dagslistunum, sum verða nýttir til innanhýsis eftirlit, so tað t.d. sæst, hvør hevur kannað hvat og nær, og at øll vita hvussu listarnir skulu nýtast. Mælt er til at nakrir listar verða gjørdir til ávís eftirlit, og at stakroyndir verða tiknar hjá teimum ymsu málsviðgerunum til tess at tryggja, at málsviðgerðin er einsháttað. Støðan er óbroytt, og landsstýrismaðurin er spurdur, hvørjar ætlanir eru um ábøtur, og nær hesar verða settur í verk. Landsstýrismaðurin hevur ikki svarað hesum fyrispurningi.

Avstemman av inngjøldum

Almannastovan ávísir giroinngjøld viðvíkjandi sjálvbodnu dagpeningatryggingini. Ávísingin verður gjørd á kontoavrit frá Girostovuni og send gjaldstovuni saman við undirliggjandi skjølum til bókingar. Girokontoin verður tømd inn á konto hjá gjaldstovuni einaferð um vikuna. Flytingin er sjálvvirkandi. Girokontoin verður ikki stemmað av mótvegis skrásetingunum á gjaldstovuni. Saldoirnar stemmaðu ikki tann 1. januar 1999. Talan er um ein nettomun uppá kr. 7.023,31. Vit hava mælt til at greina og rætta munin og regluliga stemma girokontoina av.

Tá peningur verður goldin inn á peningastovnskontoir hjá gjaldstovuni, sum gjaldstovan metir hoyrir til dagpeningaskipanina, verður hann skrásettur á eini millumrokningarkonto. Dagpeningadeildin kann tó ikki altíð eyðmerkja inngjaldið, og tá verður upphæddin standandi á millumrokningarkontoini. Saldoin ársskiftið 1998/99 var kr. 173.370,05 í kredit. Í fíggjarárinum 1999 er saldoin vaksin munandi. Vit hava mælt til at geina saldoina og stemma kontoina av mánaðarliga.

2. Grannskoðan av einstøkum málum

Uppritarbløð

Vit hava áður víst á, at ongar innanhýsisreglur eru fyri málsviðgerð, harundir hvat skal skrivast í uppritarblaðið, og vit hava aftur mælt til, at hetta verður gjørt.

Umsóknarbløð

Umsókn vegna barnsburð

Vit hava víst á, at í sambandi við barnsburð átti ein teigur at verið, har umsøkjarin upplýsir, nær fráveran endar. Dagpeningadeildin er samd í hesum, men vísti á, at móttakararnir av dagpeningi fáa skriv um veitingartíðarskeiðið, og hava tí møguleika at gera vart við, um hetta ikki samsvarar fráverutíðarskeiðið.

Tá ið kannað varð um umsóknarbløðini vóru rætt fylt út og váttað, vísti tað seg at fleiri hava fingið dagpening í sambandi við barnsburð, uttan at hava latið inn umsóknarblað. Málini eru íkomin sum framhald av umsókn um dagpening vegna sjúku. Vit hava víst á, at tá deildin rindar út dagpening uttan eitt útfylt og váttað umsóknarblað, ella í øðrum lagi, tá umsóknarblaðið ikki er nøktandi fylt út, so hevur deildin ikki neyðug prógv fyri, at útgjøldini byggja á rætt grundarlag.

Umsókn vegna sjúku

Í flestu førum, tá ið spurt verður um mynstring v.m., trygging ella um umsøkjarin fær pensión, sosialar- ella aðrar veitingar, eru teigarnir als ikki fyltir út. Ein orsøk er óivað, at spurningarnir ikki eru nóg greitt bólkaðir. Dagpeningadeildin visti ikki, hví spurningarnir A til C um mynstring vóru orðaðir, sum teir vóru. Talan er helst um gamlar orðingar, sum skulu dagførast og lagast til løgtingslóg nr. 72 frá 23. mai 1997 "um Sjúkratrygd til fiskimenn", sum Lønjavningarstovan umsitur. Vit hava mælt til at dagføra umsóknarbløðini.

Umsókn vegna sjúku, sjálvboðin tryggjað

Hvørki tilmeldingarskjalið ella umsóknarblaðið, ið verða nýtt í sambandi við sjálvbodnu skipanina, er nøktandi. Vit hava fleiri ferðir áður í skrivum og grannskoðanarfrágreiðingum víst á, at landsstýrið sum skjótast átti at ásett nærri reglur um treytir/rættindi fyri hesar bólkar, bæði í sambandi við tilmeldan og útgjald, men einki er hent.

Dagpeningadeildin hevur í málsviðgerðini roynt at sett somu krøv sum T&S til, nær talan kann vera um sjálvstøðug vinnurekandi, men Kærunevndin hevur í fleiri avgerðum gingið ímóti umsitingarpraksis á dagpeningadeildini vísandi til, at landsstýrið ikki, sambært § 15, stk. 2, hevur ásett nakrar reglur á hesum øki. Fleiri avgerðir benda á, at er persónur fyrst komin inn í sjálvbodnu skipanina, er ógjørligt at "koyra" hann útaftur, vísandi til, at krøv um inntøkur frá sjálvstøðugum vinnuvirksemi og heilsuligar treytir bert er galdandi í sambandi við upptøku í skipanina. Í einum máli metti kærunevndin, at sjálvt um ein persónur fekk miðal avlamispensión, kundi hann ikki strikast úr skipanini, vísandi til at landsstýrið ikki hevur ásett reglur um upptøku og útmelding.

Landsstýrismaðurin ásannar, at ásetingarnar viðvíkjandi sjálvbodnu dagpeninga-tryggingina í K. nr. 51 frá 26.06.1979 ikki eru fullfíggjaðar, og at tørvur er á greiðari reglum. Arbeiðsbólkurin, ið er settur at endurskoða dagpeningaskipanina, fer at viðgera hendan spurning nærri, og gera tilmæli um sjálvbodnu dagpeningatryggingina.

Útrokning av dagpengum

Ivi um tulking av § 8, stk. 1

Kanningin vísti, at um miðalinntøkan skal roknast út við støði í tulkingini hjá dagpeningadeildini, so var hon skeiv í 5 málum. Í 3 málum hevði móttakarin fingið ov nógv goldið út, talan var um smærri upphæddir. Í 2 málum hevði skeiva útrokningin ongan peningaligan týdning, tí persónarnir kortini fingu hægstu upphædd.

Sambært § 8, stk. 1, í dagpeningalógini er grundarlagið fyri útrokningini miðalinntøkan tær seinastu 5 vikurnar, áðrenn sjúkan byrjar. Sambært § 20, stk. 1, fevnir § 8, stk. 1, eisini um dagpening vegna barnsburð.

Landsgrannskoðanin metir tað vera ivasamt, um heimild er til at tulka § 8, stk. 1, soleiðis, at halgidagar ella frídagar, sambært sáttmálanum millum Føroya Arbeiðsgevarafelag og Føroya Arbeiðarafelag, skulu dragast frá, tá miðalinntøkan skal roknast út. Hesin útrokningarháttur hevur við sær, at miðalinntøkan, og harvið eisini útgjøldini av dagpeningi, verður hægri, samstundis sum rindað verður fyri halgi- og frídagar í útgjaldingartíðarskeiðinum.

Landsstýrismaðurin er samdur í, at tann útrokningarháttur, Almannastovan nýtir, ikki er rættur, og hann hevur boðað dagpeningadeildini frá støðu sínari hesum viðvíkjandi.

Óneyvar reglur sambært § 8, stk. 2 og 3.

Sum meginregla er útrokningartíðarskeiðið sambært § 8, stk. 1, miðalinntøkan seinastu 5 vikurnar, men sambært § 8, stk. 2 kann landsstýrið, fyri ávísar løntakarabólkar, áseta eitt annað útrokningartíðarskeið. Sambært viðmerkingunum til lógina verður serliga hugsað um "hjemmefiskere" og fólk, ið hava "sæsonarbejde". Í § 5 í kunngerð landsstýrisins nr. 51 frá 26. juni 1979 um dagpening, hevur landsstýrið ikki ásett nakað annað útrokningartíðarskeið fyri hesar bólkar, men hevur heimilað Almannastovuni at víkja frá 5-vikuskeiðinum í § 8, stk 1.

Sambært § 8, stk. 3, kann landsstýrið áseta reglur um eitt annað útrokningargrundarlag enn tað, sum er ásett í § 8, stk 1. Í § 6 í kunngerð landsstýrisins nr. 51 frá 26. juni 1979 um dagpening, hevur landsstýrið heimilað Almannastovuni at rokna dagpengar út á øðrum grundarlagi enn ásett í § 8 stk. 1, men í kunngerðini hevur landsstýrið ikki ásett reglur um nakað annað útrokningargrundarlag.

Landsstýrismaðurin ásannar, at heimildin hjá Almannastovuni sambært §§ 5 og 6 í K. nr. 51 frá 26.06.1979, at nýta annað útrokningargrundarlag og útrokningartíðarskeið, møguliga er ov víttfevnandi og ógreið. Arbeiðsbólkurin, ið settur er at endurskoða dagpeningaskipanina, fer eisini taka henda spurning upp, soleiðis at reglurnar verða greiðari í eini framtíðar dagpeningaskipan.

Aðrar inntøkur í dagpeningatíðarskeiðinum

Vanliga kannar dagpeningadeildin ikki, um móttakarar hava fingið aðra inntøku, samstundis sum teir fáa dagpengar. Vit hava mælt til, at hetta verður gjørt. Leiðslan hevur upplýst, at orka ikki er at kanna hesi viðurskifti.

Sjúkradagpeningur frá Almannastovuni og dagpeningur frá Føroya Vanlukkutrygging

Sambært § 20 í "Anordning nr. 389 frá 15.11 1966 om forsikring mod følger af ulykkestilfælde" (Lógskyldug vanlukkutrygging v.m.), seinast broytt við A. nr. 281 frá 22.06 1979, kann dagpeningur verða veittur einum, sum er vorðin sjúkur í arbeiði, ella sum fylgja av arbeiði.

Í § 27 stendur "Der ydes ikke dagpenge efter denne anordning i en periode, hvor der ydes dagpenge efter den færøske dagpengelov. Almannastovan giver på begæring Føroya Vanlukkutrygging de fornødne oplysninger til afgørelse efter denne bestemmelse",

Almannastovan tulkar sjúkradagpening frá Vanlukkutryggingini sum "løbende kontantydelser", og hann verður tí tikin við í útrokningina. Um dagpeningurin frá Vanlukkutryggingini og Almannastovuni verður hægri enn tann inntøka, sum móttakarin hevur havt seinastu 5 vikurnar, verður dagpeningurin frá Almannastovuni minkaður lutfalsliga. Tað átti als ikki at komið fyri, at Almannastovan og Vanlukkutryggingin rinda sjúkradagpening samstundis, tí sambært § 27 í vanlukkutryggingarlógini eigur Vanlukkutryggingin ikki at veita sjúkradagpening í sama tíðarskeiði, sum Almannastovan veitir sjúkradagpening.

Sjúkratrygd frá Lønjavningarstovuni og sjúkradagpeningur frá Almannastovuni

Tá ið søkt verður um sjúkradagpening frá Almannastovuni, verður m.a. spurt, um umsøkjarin er mynstraður. Er hann tað, setir Almannastovan seg í samband við Lønjavningarstovuna fyri at fáa at vita, um hann fær sjúkratrygd.

Almannastovan tulkar ikki sjúkratrygd frá Lønjavningarstovuni sum "løbende kontantydelser", men sum løn undir sjúku. Sambært § 11, stk. 3, í dagpeningalógini verður dagpeningur veittur í 20 vikur. Almannastovan hevur upplýst, at teir 2½ mánaðirnar, fiskimaðurin fær sjúkratrygd frá Lønjavningarstovuni, fær hann ikki sjúkradagpening frá Almannastovuni. Um ein fiskimaður er sjúkur longri enn 2½ mánað, og síðani søkir um dagpening frá Almannastovuni, verða teir 2½ mánaðirnir drignir frá teimum 20 vikunum.

Í løgtingslógini um sjúkratrygd er ongin freist at søkja um sjúkraviðbót. Tí er einki til hindurs fyri hjá fiskimanni at søkja um sjúkratrygd fleiri mánaðir eftir, at hann er vorðin sjúkur. Í samband við grannskoðanina av einstøkum málum varð komið fram á eitt dømi, har fiskimaður fyrst fekk sjúkradagpening frá Almannastovuni og síðani frá Lønjavningarstovuni. Sambært læknaváttanini gjørdist maðurin sjúkur tann 8/10-98. Frá 21/10-98 fekk hann dagpening frá Almannastovuni eina ferð um vikuna fram til 3/3-99. Tann 9/3-99 søkti hann Lønjavningarstovuna um sjúkratrygd og fekk tann 13/4-99 goldið út fulla upphædd, sum er 35.630 kr.

Í hesum føri hevði maðurin ikki søkt um sjúkradagpening frá Vanlukkutryggingini. Um hann hevði havt møguleika fyri hesum, kundi hann fingið sjúkradagpening frá Vanlukkutryggingini og frá Almannastovuni umframt sjúkratrygd frá Lønjavningarstovuni fyri sama sjúkratíðarskeið.

Í sambandi við grannskoðan av sjúkratrygd eru vit komin fram á 7 dømi har fiskimaðurin í sama tíðarskeiði bæði fekk sjúkraviðbót frá Lønjavningarstovuni og dagpening frá Vanlukkutryggingini.

Manglandi samskipan av lóggávu, ábyrgd og umsiting av sjúkradagpeningi

Ásetingar um sjúkradagpening eru í trimum ymiskum lógum, sum hava hvør sína umsiting, Lønjavningarstovan, Almannastovan og Vanlukkutryggingin. Sjúkradagpeningur sambært dagpeningalógina er ein lógarbundin játtan á fíggjarlógini undir Almannamálum, sjúkradagpeningur sambært lógini um sjúkratrygd er ein lógarbundin játtan á fíggjarlógini undir Fiskivinnumálum, men sjúkradagpeningur sambært vanlukkutryggingarlógini er ikki við á fíggjarlógini. Hvørki lóggávu ella umsiting av sjúkradagpeningi er samskipað.

Landsgrannskoðanin metir, at her er stórur tørvur á at broyta og samskipa lóggávu og umsiting, umframt játtanar-, roknskapar- og ábyrgdarviðurskiftini.

Landsstýrismaðurin upplýsir, at arbeiðsbólkurin, ið er settur at endurskoða og gera tilmæli um nýggja dagpeningaskipan fyri Føroyar, eisini hevur sett sær fyri at viðgera samanspælið millum tær ymisku dagpeningaveitingarnar eftir dagpeningalógini, vanlukkutryggingarlógini og lógini um sjúkratrygd, fyri at kanna, um hesar veitingar kunnu samskipast betri í framtíðini.

Landsstýrismaðurin hevur upplýst, at væntandi verður álit um nýggja dagpeningalóggávu handað landsstýrismanninum um ársskiftið 1999/2000.

1. Heimarøktin (GL 1998/2 07 4-5)

Í grannskoðanarfrágreiðingini frá desember 1997 varð víst á, at mannagongdin viðvíkjandi tímaskráseting í sambandi við brúkaragjøld var óneyðuga tung og arbeiðskrevjandi. Hon førdi við sær dupultinntastingar og nógvar feilmøguleikar orsakað av nógvu manuellu samanteljingunum, útrokningunum, yvirføringum av tølum v.m. Almannastovan upplýsti tá, at hon var greið yvir trupulleikan og fór at skipa fyri, at hetta arbeiði varð edv-viðgjørt.

Í sambandi við grannskoðan í januar 2000 er staðfest, at umsitingin ikki er batnað og heldur ikki verður edv-viðgjørd. Tey hjálpiamboð, sum hóast alt vóru í gomlu edv-skipanini, eru burtur í nýggja skipanini, sum kom 1. januar 2000. Av tí at spurningurin um Almannastovan ella Heimarøktin skuldi bera kostnaðin ikki var loystir, vóru hentleikar til Heimarøktina ikki við í nýggju edv-skipanini.

Sambært § 8 í kunngerðini verður tímagjaldið fyri varandi heimahjálp roknað í mun til ta inntøku, sum pensiónisturin og hjúnafelagin hava umframt pensiónina. Grundarlagið fyri útrokningini er tað sama, sum tá pensiónsviðbót verður roknað út. Vit hava áður víst á, at Almannastovan ikki nýtir rættan útrokningarhátt m.a. viðvíkjandi rentuinntøkum, og tí ger sama óvissa seg galdandi í hesum føri. Í sambandi við grannskoðan av pensiónsútreiðslum er staðfest, at støðan er óbroytt.

Í seinastu frágreiðing varð upplýst, at Almannastovan hevði samskipað lønarumsitingina hjá heimahjálparskipanini, heilsu- og heimasjúkrasystraskipanini og serstovnaøkinum. Vit mæltu tá til, at ymsu eftirlitsuppgávurnar hjá lønarumsitingini, vórðu lýstar skrivliga, soleiðis at ábyrgdar- og heimildarbýtið var greitt. Hetta er ikki gjørt. Okkum kunnugt arbeiðir Almanna- og Heilsumálastýrið við hesum.

2. Stovnar undir Serstovnadeildini (GL 1997/2 07 4-4)

Vit hava í 1997 og 1998 vitjað verkstøð, bústovnar og sambýlir undir Serstovnadeildini. Endamálið var m.a. at kanna, um ymsar ásetingar í løgtingslóg nr. 33 "um landsins almenna roknskaparhald v.m." frá 23. mars 1994 og í kunngerð nr. 114 "um roknskaparverk landsins o.a." frá 22. august 1996 verða hildnar.

Sambært roknskaparkunngerðini skal stovnsleiðarin hvønn mánað stemma av og góðkenna roknskapin á einum stovni. Staðfest varð, at hetta ikki varð gjørt. Almanna- og Heilsumálastýrið hevur í skrivi dagfest 31. mai 1999 boðað Serstovnadeildini frá, at hetta skal gerast.

Ongin stovnur hevur reglugerð fyri roknskaparhaldið, soleiðis sum ásett í §5 í Ll nr. 33/1994 og í § 4, stk. 2, í roknskaparkunngerðini. Reglugerðin skal gerast samsvarandi vegleiðandi reglum frá Fíggjarmálastýrinum. Almanna- og Heilsumálastýrið hevur upplýst, at bíðað verður eftir rundskrivi frá Fíggjarmálastýrinum.

Sambært § 20 í roknskaparkunngerðini skal á stovninum vera eitt yvirlit yvir ognir og útbúnað. Vit hava áður gjørt vart við, at bert fáir stovnar høvdu eitt dagført yvirlit, og á vári 1997 vendi Serstovnadeildin sær til stovnarnar hesum viðvíkjandi. Teir flestu hava nú eitt dagført yvirlit, umframt eitt yvirlit yvir teir lutir, sum húsfólk á stovnunum eiga.

Á serstovnaøkinum vóru nógvar av peningastovnskontounum ikki skrásettar í bókhaldinum, og tí vístu fleiri stovnsroknskapir ikki eina fullfíggjaða mynd av virkseminum. Mælt varð til, at hesar kontoir vórðu skrásettar ella gjørdar upp, og at peningastovnskontoir hjá húsfólkunum vórðu tiknar við í roknskapin, sum verður gjørdur fyri felagsognina hjá húsfólkunum. Serstovnadeildin tók hetta mál upp á fundi við stovnsleiðararnar í januar 1998, og síðani eru viðurskiftini komin í rættlag.

Tá ið kannað varð, um bókingar um ársskiftið vóru farnar á rætt fíggjarár, var ikki stórvegis at finnast at.

Happadráttargrunnurin og Jólamerkjagrunnurin veita javnan stovnum undir Serstovnadeildini stuðul. Stuðulin verður ofta settur inn á peningastovnskontoir, sum ikki eru skrásettar í landsroknskapinum. Vit hava mælt frá at gera so, og hava mælt til at taka spurningin upp við hesar grunnar um at finna eina hóskandi útgjaldingar- og skrásetingarmannagongd.

3. Blákrossheimið (GL 1996/2 08 4 - 1)

Blákrossheimið í Tórshavn verður rikið sambært viðtøkun frá apríl 1983 við góðkenning landsstýrisins. Blákrossheimið í Tórshavn er stovnsett av Bláa Krossi í Føroyum, og hevur sambært § 1 "til endamáls í samsvar við viðtøkur Blá Kross og tey av landsstýrinum ásettu stevnumiðum at taka ímóti fólki, sum orsakað av rúsdrekkamisnýtslu ikki kunnu klára seg samfelagsliga, og sum ikki eftir vanligu almannalóggávunum kunnu hjálpast á annað hátt."

Vit hava spurt landsstýrismannin, hvussu "tey av landsstýrinum ásettu stevnumiðum" skal skiljast, og hvørji stevnumið landsstýrið hevur ásett.

Sambært viðmerkingunum til fíggjarlógina verður játtanin til Blákrossheimið nýtt til avrúsan, viðgerð, ambulanta viðgerð, familjuviðgerð og búfelagsskapir. § 1 í viðtøkunum saman við hesum fáu viðmerkingum, eru sostatt einastu ásetingar fyri lutfalsligu stóru studningsjáttanini. Vit meta ikki hetta vera nøktandi, og ilt er meta, um peningurin fer til rætt endamál. Í roknskapinum eru ongi hagtøl ella lyklatøl, sum kunnu lýsa virksemið.

Sambært § 2 stendur ein nevnd við 5 limum fyri rakstrinum av heiminum. Blái Krossur velur 3, Psykiatriska deild á landssjúkrahúsinum 1, og Føroya landsstýri velur 1 lim.

Sambært § 3 í viðtøkunum fyri Blákrossheimið ásetir landsstýrið gjaldið fyri búgvandi gestir, sum hava sjálvstøðuga inntøku. Vit hava spurt landsstýrismannin, nær og hvussu gjaldið er ásett.

Rakstraroknskapur 1994 - 1998:

(1.000 kr.)	1994	1995	1996	1997	1998
Lønarútreiðslur	2.821	2.920	2.805	2.955	2.826
Aðrar útreiðslur	937	874	1.063	887	1.070
Rentu-/leiguútreiðslur	278	262	260	300	240
Tilsamans	4.036	4.056	4.128	4.142	4.136
Landskassastudningur	4.020	4.000	4.000	4.000	4.200
Aðrar inntøkur	66	78	136	131	53
Munur	+50	+22	+8	-11	+117

Roknskapurin verður grannskoðaður av løggildum grannskoðara. Í grannskoðanarprotokollini fyri 1996 vísir grannskoðarin á, at 200 t.kr. umvegis eginognina eru fluttar til "Bláa Kross, Føroya". Nevndin hevði frá løgfrøðingi fingið at vita, at hon hevði fulla heimild til at flyta peningin til at niðurgjalda rakstrarskuld, tí hetta var í samsvari við endamál og viðtøkur heimsins. Við hava biðið landsstýrismannin um at greiða nærri frá heimildini at flyta umrøddu upphædd til Bláa Kross Føroya.

Í staðin fyri at rinda leigu fyri bygningar, sum Blákrossheimið leigar frá Bláa Krossi Føroya, rindaði heimið fram til 1997 rentuútreiðslurnar av einum láni, sum Blái Krossur Føroya hevur í sambandi við ognina í Lynggøtu. Galdandi frá 1997 er leiguavtala gjørd, har ein føst leiga uppá 25 t.kr. um mánaðin er ásett. Vit hava spurt landsstýrismannin, um Almanna- og Heilsumálastýrið hevur góðkent leigusáttmálan.

Fíggjarstøðan 1994 - 1998:

(1.000 kr.)	1994	1995	1996	1997	1998
Aktiv
Ogn í umferð	562	745	251	252	389
Innbúgv	392	425	392	343	429
Íalt	954	1.170	643	595	818
Passiv
Føroya Sparikassi	-	-	-	-	128
Ognarar	142	147	52	43	71
Skyldug frítíðarløn & løn	30	257	217	273	340
Millumrokning við Bláa Kross	70	110	-	-	-
Skuld í alt	242	514	269	316	539
Eginpeningur	712	656	374	279	279
Íalt	954	1.170	643	595	818

Játtanar- og roknskaparreglur

Í fíggjarlógini fyri 1996 er høvuðskonto "Viðgerð móti rúsevnismisnýtslu" ein "rakstrarjáttan". Frá 1997 er játtanarslagið broytt til "Onnur játtan". Landið fíggjar allan raksturin av Blákrossheiminum, og vit hava spurt landsstýrismannin, hví játtanarslagið "rakstrarjáttan" ikki verður nýtt.

Sambært § 2, stk. 2, í Ll. nr. 33/1994 "um landsins almenna roknskaparparhald v.m.", kann landsstýrið gera av, at almennu roknskaparreglurnar eisini skulu galda fyri stovnar sum Blákrossheimið. Vit hava spurt landsstýrismannin, hvørjar ætlanirnar eru.

4. Heilbrigdið (GL 1996/2 08 4-1)

Tá Viðgerðarheimið Heilbrigdið 1. desember 1986 byrjaði at viðgera rúsdrekkamisnýtarar, metti landsstýrið, at stovnurin kundi rekast sambært § 15, stk. 2, í forsorgarlógini, og var henda lógargrein hornasteinurin í viðtøkunum fyri stovnin.

Longu í desember 1988 gjørdu vit vart við, at vit hildu tað vera ivasamt, um heimild var at fíggja stovnsrakstur sambært nevndu grein, og í februar 1992 kom "Socialministeriet" til ta niðurstøðu, at heimild ikki var til tess, vísandi til, at henda lógargrein fevnir um hjálp til einstaklingar. Ein treyt fyri at nýta § 15, stk. 2, er, at tað í hvørjum einstøkum føri verður mett um fíggjarligu viðurskiftini hjá tí einstaka, at útreiðslan ikki kann veitast smb. aðrari lóggávu, og at útreiðslan smb. læknaligari meting er væl grundað. Staðfest varð síðani, at Almannastovan hevði játtað pening uttan at fylgja hesum treytum.

Eftir brævaskifti millum donsku og føroysku myndugleikarnar gjørdi landsstýrið av at leggja Viðgerðarheimið Heilbrigdið undir heilsuverkið frá 1. januar 1993. Stuðul til raksturin er síðani játtaður undir heilsumál á høvuðskonto "Viðgerð móti rúsdrekkamisnýtslu."

Í skrivi dagfest 16. apríl 1993 boðaði sjúkrahússtjórin okkum frá, at landsstýrið í skrivi dagfest 17. februar 1993 hevði kunnað sjúkrahússtjóran um, at roknskapirnir fyri rúsdrekkaviðgerðarstøðini Blákrossheimið, Heilbrigdið og Eftirviðgerðarheimið í J. Broncksgøtu, skuldu sendast landsstýrinum gjøgnum sjúkrahússtjóran. Tað ikki hevði verið gjørligt hjá sjúkrahússtjóranum at fingið upplýst, "um nakar leiðslurættur, og harvið fíggjarlig ábyrgd, stendst av avgerð landsstýrisins." Somuleiðis varð í skrivinum upplýst, at tað ikki hevði verið gjørligt at fingið landsstýrið at úttala seg um, hvat møguliga liggur aftanfyri slíka avgerð.

Okkum kunnugt eru ivamálini um leiðslurætt og fíggjarliga ábyrgd, sum sjúkrahússtjórin setti í 1993, ikki greidd, og Heilbrigdið er ongantíð vorðin partur av heilsuverkinum.

1. Felagið Heilbrigdið

Tað var felagið Heilbrigdið, sum í sínari tíð stovnaði Viðgerðarheimið Heilbrigdið. Sambært § 1 í viðtøkunum fyri Felagið Heilbrigdið er felagið ein sjálveigandi stovnur, hvørs endamál sambært § 3 er, "at reka eitt viðgerðarheim fyri alkoholikarar eftir "Minnesota Modellinum".

Sambært § 4 "kann limur í felagnum gerast ein og hvør einstaklingur, ið tekur undir við endamálsgrein felagsins".

Í § 13 er ásett, "fyri at felagið skal kunna lúka endamál sítt, verða húsini matr. Nr. 4 b, 3800 Velbastaður at ognast felagnum". Í § 14 er ásett at, "tann peningur, sum krevst til keyp av húsum, og annars til rakstur av virksemi felagsins, verður at útvega soleiðis:

1. eginpeningur, sum fæst til vega við innsavnan
1. lán móti veðhaldi í ognini
2. tilskot frá almennum stovnum".

Nevnast kann, at Felagið Heilbrigdið tann 21. januar 1988 og 8. februar 1989 fekk ávikavist 150 tús. kr og 100 tús. kr. í stuðli úr Hjálpargrunninum ímóti alkoholmisnýtslu.

Í einum tilmæli til landsstýrisfund frá táverandi landsstýrismanni í almannamálum, sum er dagfest 2. november 1988, verður mælt til, at ognin, sum Heilbrigdið brúkar á Velbastað, og sum higartil hevur verið ogn hjá trimum privatpersónum, verður yvirtikin av felagnum Heilbrigdið.

Á landsstýrisfundi tann 19. desember 1988 varð "samtykt at góðkenna, at Heilbrigdið yvirtekur húsini".

Grannskoðanardeildin setti í 1990 landsstýrinum nakrar spurningar um "Felagið Heilbrigdið":

3. sum sambært viðtøkunum bæði er sjálvsognarstovnur og limafelag,
4. sum sambært samtykt á landsstýrisfundi í desember 1988, skuldi yvirtaka ognina á Velbastað,
5. men sum sambært tingbókini var ogn hjá tveimum privatpersónum,
6. og spurt varð um, hvørjar løgfrøðiligar avleiðingar, omanfyrinevnda landsstýrissamtykt var ætlað at hava.

Landsstýrið svaraði ongantíð hesum fyrispurningi, og bygningurin stendur sum ogn í roknskapinum hjá Viðgerðarheiminum Heilbrigdið, men er tinglýst ogn hjá 2 privatpersónum. Nevnast kann, at Almanna- og Heilsumáladeildini á fundi í desember 1996 upplýsti, at eigaraviðurskiftini áttu at fáast uppá pláss, og í oktober 1997 varð hesin spurningur aftur umrøddur.

Rentur og avdráttir av láni í bygninginum verða framvegis útreiðsluførd í roknskapinum hjá Viðgerðarheiminum. Sambært roknskapunum hevur Viðgerðarheimið/landið árini 1.12.1986 til 31.12.1998 rindað tilsamans 5,2 mió.kr. í rentum og avdráttum av láni í bygninginum á Velbastað. Eftir okkara tykki talar nógv fyri, at landið eigur hann. Í eini frágreiðing til landsstýrismannin hava vit nærri greitt frá og grundgivið fyri hesum sjónarmiði.

Vísandi til umrøddu ivamál er ivasamt, um talan nakrantíð hevur verið um ein sjálvsognarstovn. Tað er kanska eisini ivasamt, um felagið er til.

Til tess at koma til botns í hesum máli, hava vit mælt landsstýrismanninum til at útvega allar upplýsingar um Felagið Heilbrigdið, frá tí tað var stovnað, m.a. gerðabøkur og roknskapir.

1. Viðgerðarheimið Heilbrigdið

Viðgerðarheimið Heilbrigdið verður rikið sambært "Reglugerð fyri Viðgerðarheimið á Velbastað" dagfest 24. mars 1987, við góðkenning landsstýrisins dagfest 1. apríl 1987.

Sambært § 1 er Viðgerðarheimið sjálvsognarstovnur, sum fíggjarliga og fyrisitingarliga er óheftur av øðrum.

Sambært § 2 hevur Viðgerðarheimið "til endamáls at verða viðgerðarstað eftir "Minnesota-modellinum" fyri misnýtarar av rúsdrekka o.tl.".

Sambært § 4 hevur stýrið fyri Viðgerðarheimið Heilbrigdið tríggjar limir, sum verða tilnevndir av Felagnum Heilbrigdið.

Sambært reglugerðin skal Almannastovan:

1. góðkenna tilnevningina av fyristøðufólki
1. góðkenna upptøku á heimið
2. tilnevna lim í upptøkunevnd
3. góðkenna lýsing eftir starvsfólki
4. góðkenna setan av størvum, herundir lækna og sjúkrasystir
5. seta fólk í starv, sum stýrið ikki hevur sett
6. góðkenna talið á starvsfólkum
7. góðkenna lønar- og setanarkor annars
8. góðkenna fíggjarætlan
9. góðkenna tilnevning av grannskoðara

Síðani stovnurin varð lagdur undir heilsuverkið, hevur okkum kunnugt ongin havt ábyrgdina av, ella røkt allar hesar uppgávur, og Almanna- og heilsumálastýrið hevur ongan leiklut havt viðvíkjandi visitatión.

Í § 14 er ásett, at, "um góðkenningin verður tikin aftur (um ikki longur verður játtað viðgerð á heiminum eftir grein 15, stk. 2, í forsorgarlógini), ella um heimið annars heldur uppat, ger Føroya landsstýri av, hvat skal gerast við ognirnar hjá heiminum".

Tá ið omanfyrinevnda góðkenning varð tikin aftur frá 1. januar 1993, og tá ið Almannastovan ikki hevur røkt uppgávur sínar sambært reglugerðini síðani 1. januar 1993, er ivasamt um reglugerðin yvirhøvur hevur gildi, og um Viðgerðarheimið kann sigast at vera til sum sjálvsognarstovnur, og vit hava mælt landsstýrismanninum til at greiða øll viðurskiftini í hesum trupla máli.

1. Ognar- og roknskaparviðurskifti

Rakstrarroknskapur 1993 - 1998:

(1.000 kr.)	1994	1995	1996	1997	1998
Lønarútreiðslur	2.853	2.667	2.544	2.452	2.627
Aðrar útreiðslur	1.343	1.186	1.609	1.537	1.214
Rentur & avdráttir	584	501	327	418	418
Tilsamans	4.780	4.354	4.480	4.407	4.259
Landskassastudningur	4.480	4.400	4.400	4.400	4.400
Munur	-300	+46	-80	-7	+141

Roknskapurin verður grannskoðaður av skrásettum grannskoðara. Í grannskoðanarprotokollini fyri 1998 verður m.a. víst á, at:

"Kassapeningur stendur uppførdur í roknskapinum til kr. 2.830. Hetta er óbroytt í mun til árið fyri. Vit hava ikki gjørt kassaeftirlit. Viðgerðarheimið hevur ongan kassa, tí allar inntøkur og útreiðslur verða goldnar um bankakonto. Ivasamt er, um nevndi kassapeningur er tøkur. Ymiskir ágóðar og lønarforskot eru í fíggjarstøðuni uppførdar kr. 34.595. Hetta er óbroytt í mun til árið fyri. Ivasamt er, um hesar upphæddir hava fult virði."

Grannskoðarin vísir eisini á, at í 1998 eru goldnar uml. 70.000 kr. í koyripeningi, fyri at koyra rusk, vaskiklæði, breyð og sjúklingar. Sambært grannskoðaraprotokollini verður "verulig frásøgn eftir reglum Toll- og Skattstovunnar ikki førd, men er upplýst, at kilometerpeningurin verður útgoldin sb. avlesing av kilometurteljara á bilinum".

Vit hava spurt landsstýrismannin, hvørji stig hann ætlar at taka, fyri at fáa umrøddu viðurskifti í rættlag.

Í skrivi dagfest 1. apríl 1992 frá Almannastovuni til Viðgerðarheimið Heilbrigdið varð boðað frá, at roknskapurin higartil hevði verið uppsettur og sundurgreinaður á ónøktandi hátt. Víst varð eisini á, at sambært tinglesingini eiga tveir privatpersónar bygningin á Velbastað, og er tískil ikki rætt, at rentur og avdráttir verða útreiðsluførdir, og at bygningurin stendur sum ogn í roknskapinum hjá Viðgerðarheiminum.

Roknskapirnir fyri 1992 - 1996 eru settir upp eins og árini frammanundan. Viðvíkjandi rakstrinum eru roknskapirnir fyri 1997 og 1998 settir upp sambært kontoskipan landsins við fylgjandi grannskoðaraátekning:

"Viðmerkjast skal eisini, at meirvirðisgjaldið, ið er bókað á serstaka konto, ikki er roknað av hvørji einstakari rokning, men av totalinum av viðkomandi konto. Undantikið hesar viðmerkingar er roknskapurin settur upp eftir teimum roknskaparkrøvum, sum lógir, viðtøkur og umfarsskriv frá Almannastovuna frá 1/11-94 áseta, og gevur eftir okkara tykki eina rætta mynd við atliti at ogn, skuld, eginpeningi og úrslit."

Tað skal viðmerkjast, at Almannastovan í umfarsskrivi frá 1. november 1994 hevur ásett reglur um grannskoðan av ellis-/vistar-/frítíðar-/ og umlættingarheimum, dagrøktarskipanum og dag- og døgnstovnum fyri børn og ung, men ikki fyri viðgerðarstovnar móti rúsevnismisnýtslu.

Fíggjarstøðan 1993 - 1998:

(1.000 kr.)	1994	1995	1996	1997	1998
Aktiv
Ogn í umferð	64	60	37	37	39
Bygningur	3.311	3.311	3.311	3.311	3.311
Íalt	3.375	3.371	3.348	3.348	3.350

 

Passiv
Ognarar	102	101	113	47	34
Kassakredittur	654	605	236	309	183
Húsalán	2.355	2.152	2.565	2.369	2.154
Skuld í alt	3.111	2.858	2.914	2.725	2.371
Eginogn	264	513	434	623	979
Ialt	3.375	3.371	3.348	3.348	3.350

Bygningurin er upprunaliga keyptur fyri 1. mió.kr., og seinni umbygdur fyri 1,8 mió.kr. Í 1988 og 1989 eru byggirentur uppá 0,5 mió.kr. aktiveraðar. Í 1996 er lán umfíggað. Umleið 500 t.kr., ið viðvíkja kassakredittinum, vórðu m. a. lagdar saman við einum nýggjum veðláni í Føroya Sparikassa, ið kom í staðin fyri táverandi lán í Føroya Banka. Rentan er uml. 9 pst.

Fíggjarstøðan í roknskapunum fyri 1992 - 1998 er uppsett eins og árini frammanundan við fylgjandi grannskoðaraátekning:

"Viðmerkjast skal, at ognin á Velbastað er ikki tinglisin sum ogn hjá Heilbrigdið, og at avskrivað verður ikki uppá ognina."

Sambært útskrift úr tingbókini tann 5. januar 1999 standa tveir privatpersónar sum eigarar av matr. nr. 4-b á Velbastað.

2. Játtanar- og roknskaparreglur

Í fíggjarløgtingslógini fyri 1996 er høvuðskonto "Viðgerð móti rúsevnismisnýtslu" ein "Rakstrarjáttan". Frá 1997 er játtanarslagið broytt til "Onnur játtan". Landið fíggjar allan raksturin, og vit hava spurt landsstýrismannin, hví játtanarslagið "rakstrarjáttan" ikki verður nýtt, eins og Almanna- og heilsumálastýrið hevur gjørt á øðrum økjum.

Sambært § 2, stk. 2, í Ll. nr. 33 frá 23. mars 1994 "um landsins almenna roknskaparparhald v.m.", kann landsstýrið gera av, at almennu roknskaparreglurnar eisini skulu gjalda fyri stovnar sum Viðgerarheimið Heilbrigdið. Vit hava spurt landsstýrismannin, hvørjar ætlanir eru á hesum øki.

1. Sjúkrahúsverk Føroya
1. Lógargrundarlag

Við løgtingslóg nr. 89 frá 4. juni 1996 varð nýggj lóggáva fyri Sjúkrahúsverk Føroya sett í gildi frá 29. juli 1996. Sambært § 1 fevnir Sjúkrahúsverk Føroya um trý sjúkrahús (Landssjúkrahúsið í Tórshavn, Klaksvíkar Sjúkrahús og Suðuroyar Sjúkrahús). Sambært § 2, stk. 3, ásetir Landsstýrið nærri reglur um, hvørjir serligir stovnar hoyra undir sjúkrahúsverkið og virki teirra. Hesar reglur eru ikki ásettar.

Við heimild í § 3, stk. 2, hevur landsstýrið í kunngerð nr. 124/1996 v.s.b. ásett nærri reglur um Sjúkrahúsráð.

Við heimild í §§ 7-8 hevur landsstýrið í kunngerð nr. 123/1997 v.s.b. ásett nærri reglur um flutnings- og ferðaendurgjald til sjúklingar uttanlands.

Fyri hvørt sjúkrahús velur landsstýrismaðurin í heilsumálum eitt sjúkrahúsráð, sum er ráðgevandi hjá landsstýrismanninum í málum viðvíkjandi sjúkrahúsinum. Høvuðsuppgávan er at viðgera mál av generellum og prinsipiellum týdningi fyri viðgerðina á sjúkrahúsinum. Fíggjarætlanin skal verða ummæld av sjúkrahúsráðunum, áðrenn hon verður send Almanna- og Heilsumálastýrinum.

Í sjúkrahúslógini er ásett, at nærri reglur um bygnaðin og fyrisitingarlig viðurskifti verða ásettar av landsstýrinum. Hesar reglur eru ikki ásettar.

2. Yvirlit yvir rakstrarútreiðslur 1996-1998

Nettoútreiðslur: (mió.kr.)		1998	1997	1996
Landssjúkrahúsið		228,0	220,9	214,0
Klaksvíkar Sjúkrahús		42,9	38,9	38,5
Suðuroyar Sjúkrahús		29,4	28,0	26,2
		300,3	287,8	278,7

Niðanfyri er eitt meira útgreinað yvirlit yvir útreiðslurnar hjá sjúkrahúsunum í tíðarskeiðunum 1996-1998, og eru hesar samanbornar við tað, ið játtað varð á fíggjarlógini tey einstøku árini:

		1998	1997	1996
Landssjúkrahúsið
Bruttoútreiðslur		244,0	237,2	237,2
Inntøkur		16,0	16,3	23,2
Nettoútreiðslur		228,0	220,9	214,0
Játtan á fíggjarlóg		228,0	220,7	213,5
Meir-/minninýtsla		0,0	0,2	0,5
Klaksvíkar Sjúkrahús
Bruttoútreiðslur		57,1	52,2	38,3
Inntøkur		0,8	0,7	0,1
Ellis- og røktarheimið		13,4	12,6	0,00
Nettoútreiðslur		42,9	38,9	38,2
Játtan á fíggjarlóg		42,6	38,9	38,2
Meir-/minninýtsla		0,3	0,0	0,0

Suðuroyar Sjúkrahús
Bruttoútreiðslur		40,8	38,6	36,8
Inntøkur		0,8	0,4	0,2
Ellis- og røktarheimið		10,6	10,2	10,4
Nettoútreiðslur		29,4	28,0	26,2
Játtan á fíggjarlóg		29,0	28,0	26,2
Meir-/minninýtsla		0,4	0,0	0,0

Í 1998 var upprunaliga nettoútreiðslujáttanin til Klaksvíkar Sjúkrahús 40,077 mió.kr. Við eykajáttanarlóg nr. 113 frá 29. desember 1998 varð játtanin til Klaksvíkar Sjúkrahús hækkað við 2 mió.kr. Um orsøkina upplýsti landsstýrið í viðmerkingunum, at sjúkrahúsið tann 6. november 1998 boðaði Almanna- og Heilsumálastýrinum frá, at tað kom at hava eina meirnýtslu í 1998 uppá 2,5 mió.kr.

Frá og við roknskaparárinum 1997 hevur talan verið um felagsrakstur av Norðoya Røktarheimi og Klaksvíkar Sjúkrahúsi. Í bruttoútreiðslunum fyri Klaksvíkar Sjúkrahús fyri árini 1997-1998 er Norðoya Røktarheim sostatt íroknað.

Á felags stýrisfundi hin 22. desember 1992 millum stýrini fyri Suðuroyar Ellis- & Røktarheim og Suðuroyar Sjúkrahús, samtyktu bæði stýrini at fara yvir til felagsrakstur frá 1. januar 1993. Í bruttoútreiðslunum fyri Suðuroyar Sjúkrahús er Suðuroyar Ellis- & Røktarheim sostatt íroknað.

3. Íløgur

Umframt rakstrarútreiðslur er talan um íløgur/viðlíkahald, sum ganga fram av landsroknskapinum fyri tey einstøku sjúkrahúsini:

(mió.kr.)	1998	1997	1996
Íløgur (mió.kr.)
Landssjúkrahúsið	12,1	5,0	6,7
Klaksvíkar Sjúkrahús	0,0	0,0	0,5
Suðuroyar Sjúkrahús	2,1	6,9	10,5
Íalt	14,2	11,9	17,7

Grannskoðaði byggiroknskapurin fyri útbyggingina av Suðuroyar Sjúkrahúsi í tíðarskeiðinum 1988 - 1998 vísir eina samlaða netto útgjalding uppá 117,5 mió.kr.

4. Viðmerkingar frá roknskapargrannskoðanini

Sjúkrahúsverkið verður grannskoðað av løggildum grannskoðara. Niðanfyri verður tikið samanum viðmerkingarnar frá grannskoðanini viðvíkjandi roknskapunum 1996-98 fyri tey 3 sjúkrahúsini.

Generellar viðmerkingar

Tann 29. juli 1996 kom Ll. nr. 89/1996 um Sjúkrahúsverk Føroya í gildi. Samstundis fóru úr gildi ásetingarnar í Lb. nr. 137/1991 við seinni broytingum, tó ikki §§ 17 - 19. Tað vil siga, at reglugerðin, sum var gjørd út frá Lb. nr. 137/1991 ikki er galdandi longur, og tí skulu nýggjar reglur gerast við støði í Ll. nr. 89/1996. Av tí at nýggja reglugerðin ikki er tøk enn, hevur tann gamla verið nýtt sum grundarlag í sambandi við grannskoðanina av roknskapinum fyri 1996. Henda viðmerking verður endurtikin í 1997.

Vísandi til reglugerð frá 1. september 1992 um privatar viðtalur hjá yvirlæknum innan sjúkrahúsverkið er í grannskoðanarfrágreiðingini 1996 heitt á sjúkrahúsleiðslunar, um at fáa m.a. gjald fyri lønarútreiðslur, nýtslu av hølum og tilfari, í rætta og fasta legu. Viðmerkingin verður endurtikin í 1997 og 1998.

Í grannskoðanarprotokollini frá 1995 varð víst á, í sambandi við at sjúkrahúsini rinda ferðaútreiðslur fyri persónar, sum skulu arbeiða á sjúkrahúsunum, at tær eiga at verða goldnar um A-skattaskipanina, sambært § 60, stk. 1, nr. 1, í skattalógini. Støðan er óbroytt í 1996.

1. januar 1997 varð nýggja bókhaldsskipanin tikin í nýtslu. Orsakað av sera stuttum skotbrái, fekk starvsfólkið innan sjúkrahúsverkið so at siga onga utbúgving í at nýta skipanina. Tískil var tað sera trupult hjá fyrisitingini at bóka og stemma av í 1997. Útskriftirnar úr skipanini eru ikki nøktandi.

1996:

Grannskoðanini kunnugt hevur landsstýrið ikki góðkent starvslýsingina fyri sjúkrahússtjóran, soleiðis sum ásett er í § 7, stk. 2, í reglugerð fyri Sjúkrahúsverk Føroya.

Nýttu mannagongdirnar higartil eru m.a. grundaðar á ymisk skriv og ymiskar kunngerðir. Skrivligar innanhýsis mannagongdir viðv. kassauppgerðum, útbúnaðaryvirliti og keypi verða, sum nú er, gjørdar av fíggjarleiðaranum. Grannskoðanin mælir til, at formligar skrivligar mannagongdir á øllum týðandi økjum verða gjørdar skjótast til ber. Eitt samlað yvirlit yvir galdandi innanhýsis manngongdir eigur at vera tøkt á einum staði á Landssjúkrahúsinum. Viðmerkingin verður endurtikin í 1997.

Sambært § 20 í roknskaparkunngerðini, skal eitt yvirlit gerast yvir ognir. Tílíkt yvirlit er ikki gjørt. Eftirlitið við ognarlutunum hjá Landssjúkrahúsinum kann ikki verða nøktandi fyri leiðsluna, so leingi einki samlað ognaryvirlit er gjørt. Viðmerkingin verður endurtikin í 1997 og 1998.

1997:

Í 1997 er komið fyri, at bókingar á Landssjúkrahúsinum elektroniskt verða góðkendar (valideraðar) av Klaksvíkar Sjúkrahúsi. Talan er um ein álvarsligan feil í edv-skipanini, sum hevur negativa ávirkan á eftirlitið við bókingum innan sjúkrahúsverkið. Viðmerkingin verður endurtikin í 1998.

Tann 31. desember 1997 hevði Landssjúkrahúsið 5,882 t.kr útistandandi, av hesum var 2,450 t.kr. eldri enn 360 dagar. Tann størsti skuldarin var Almannastovan við íalt 1,994 t.kr. Upplýst er, at skuldin er vaksandi orsakað av, at Almannastovan ikki hevur havt orka til at avroknað við Landssjúkrahúsið. 30. september 1998 var skuldin komin upp á smáar 4 mió.kr. Fíggjarstjórin fyri Almanna- og Heilsumálastýrið hevur upplýst, at hetta skuldi koma í rættlag í 1998. Grannskoðanin heitir á Landssjúkrahúsið, um at fáa gamlar millumrokningar av vegnum.

1998:

Mannagongdin á lønarøkinum er tann, at bert starvsfólkadeildin kann upprætta og sletta lønarkontoir, ímeðan lønarskrivstovan bókar lønir eftir lønaruppgerðum. Tó eru trupulleikar viðvíkjandi edv-skipanin, tí báðar deildirnar kunnu bóka lønir og upprætta kontoir. Grannskoðanin mælir til, at hetta verður fingið í rættlag (edv-tekniskur skilnaður má gerast millum deildirnar).

Kassaeftirlitið vísti einki óreguligt, men nógvir opnir postar vóru. Teir økja um vandan fyri, at ársroknskapurin ikki vísir allar útreiðslur og inntøkur. Avtala er gjørd við roknskaparleiðaran, at pr. 14. desember 1999, skulu allir opnir postar vera avgreiddir, kassin skal avstemmast hvønn dag, og reglugerðin fyri kassaumsitingina vera dagførd.

Tann 31. desember 1998 hevði Landssjúkrahúsið 5,099 t.kr útistandandi, av hesum var 1,276 t.kr. eldri enn 360 dagar. Grannskoðanin heitti á Landssjúkrahúsið, um at fáa gamlar millumrokningar, og ein mun uppá 143 t.kr millum fíggjar- og skuldarabókhaldið, av vegnum.

Á tveimum millumrokningarkontoum er ein saldo uppá ávikavist 22 t.kr og 343 t.kr Hesar kontoir skulu vera 0 kr., um alt er rætt bókað millum Landssjúkrahúsið og Føroya Gjaldstovu. Tann 10. november 1999 er upplýst fyri grannskoðanini, at hesir munir verða kannaðir.

1996:

Víst er á, at ein samstarvssáttmáli millum Klaksvíkar Sjúkrahús og Norðoyar Røktarheim varð góðkendur av stýrinum fyri Klaksvíkar Sjúkrahús tann 10. februar 1984 og sendur víðari tann 15. februar 1984 til stýrið fyri Norðoya Ellis- og Røktarheim til góðkenningar. Hóast rúm tíð er gingin, hevur stýrið fyri Norðoya Ellis- og Røktarheim ikki góðkent sáttmálan. Uppskotið til samstarvssáttmálan hevur tó øll árini verið nýtt í uppgerðini av felagsútreiðslunum fyri sjúkrahúsið og ellisheimið.

1997:

Frá 1997 er felagsrakstur millum Klaksvíkar Sjúkrahús og Norðoya Røktarheim. Í samráð við sjúkrahússtjóran hevur umsjónarmaðurin avgjørt, at minni- ella meirnýtsla verður tilskrivað sjúkrahúsinum. Stýrið fyri røktarheimið hevur tó ikki góðtikið, at røktarheimið hevur felags rakstur við sjúkrahúsið. Grannskoðanin heitir á leiðsluna fyri røktarheimið og sjúkrahúsið um at fáa formligu viðurskiftini viðvíkjandi felags rakstrinum í rættlag, og kanna, um formligir trupulleikar kunnu stinga seg upp í sambandi við felagsraksturin, harundir at minni- ella meirnýtslan verður tillutað sjúkrahúsinum. Viðmerkingin verður endurtikin í 1998.

1998:

Í november mánaða 1998 bað Almanna- og Heilsumálastýrið grannskoðanin um at gera eina nærri kanning av meirnýtsluni á Klaksvíkar Sjúkrahús í 1998. Kanningen vísti, at útreiðslur uppá 1.390 t.kr viðvíkjandi roknskaparárinum 1997 vóru bókaðar í 1998. Fleiri av skjølunum viðvíkjandi 1997 eru bókað medio 1998. Leiðslan av sjúkrahúsinum upplýsti, um orsøkina til flyting av útreiðslum frá 1997 til 1998, varð at játtanin fyri 1997 var ov lítil.

1996:

Vísandi til samtykt frá 22. desember 1992 um felags rakstur fyri sjúkrahúsið og ellisheimið, hevur grannskoðanin mælt til, at løgfrøðingar í landsstýrinum verða spurdir, hvørjir formligir spurningar kunnu stinga seg upp á sambandi við felagsraksturin, harundir at minni- ella meirnýtsla verður tillutað sjúkrahúsinum. Viðmerkingin verður endurtikin í 1997 og 1998.

1998:

Tann 14. november 1994 sendi Almannastovan skriv til øll ellis-, vistar-, frítíðar- og umlættingarheim viðvíkjandi reglum um grannskoðan. Í sambandi við at ellisheimið hevur felags rakstur við sjúkrahúsið, verður reglugerðin fyri Sjúkrahúsverk Føroya nýtt viðvíkjandi innanhýsis mannagongdum á ellisheiminum. Meir- ella minninýtsla á ellisheiminum verður tilskrivað sjúkrahúsinum. Av hesi orsøk verður altíð samsvar millum staðfestar og ætlaðar inntøkur og útreiðslur í roknskapinum fyri ellisheimið. Grannskoðanin hevur tí mett, at fyrisitingarlig grannskoðan ikki gevur meining har roknskaparupphæddirnar eru ein part av grundarlagnum.

1. ÚTBÚGVING OG GRANSKING
1. Miðnáms- og hægri skúlar (G.L. 1998/2 10 3-2, 1998/2 10 4-3, 1998/2 10 4-4)

Vit hava grannskoðað roknskapar- og játtanarviðurskiftini á ymsum miðnáms- og hægri skúlum og í hesum sambandi hava vit verið á ófráboðaðari vitjan á skúlunum í 1998 og 1999. Talan er um hesar skúlar:

1. Fiskivinnuskúlin í Vestmanna
1. Føroya Studentaskúli og HF-skeið
2. Studentaskúladeildin í Suðuroy
3. Eysturoyar Studentaskúli og HF-skeið
4. Klaksvíkar HF-skeið
5. Føroya Læraraskúli
6. Føroya Sjómansskúli
7. Klaksvíkar Sjómansskúli
8. Maskinmeistaraskúlin

1. Vantandi roknskaparreglugerðir

Í grannskoðanarfrágreiðing okkara frá desember 1997 varð víst á, at ongin reglugerð finst á skúlunum, hvussu roknskaparhaldið er fyriskipað, soleiðis sum ásett er í § 5 í løgtingslóg nr. 33/1994 um landsins almenna roknskaparhald v.m. Á flestu skúlum er framvegis ongin reglugerð, m.a. vísandi til, at landsstýrið ikki enn hevur gjørt vegleiðandi reglur um, hvussu hon skal gerast.

2. Roknskapargóðkenning og onnur viðurskifti

Sambært § 9 í roknskaparkunngerðini skal roknskapurin góðkennast av stovnsleiðaranum. Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur heitt á stovnarnar undir stýrinum um at senda stýrinum eitt avrit av játtanarroknskapinum við átekning um, at roknskapurin er í samsvari við bókingarskjøl. Í sambandi við grannskoðanina varð staðfest, at hetta verður gjørt.

Eisini varð kannað, um roknskaparhaldið var "ajour", og um mánaðarroknskapir, skjøl, avrit av ávísingum o.a. vórðu sett uppá pláss og goymd forsvarliga. Einki var at finnast at, men skúlarnir hava onga journalskipan.

Nøkur skjøl vórðu vald út til nærri grannskoðan, og kannað varð m.a., um kontering, upphædd, veitingarslag, ávísing og skráseting var í lagi, og um bókingar um ársskiftið vóru farnar á rætt fíggjarár. Einki var at finnast at.

3. Lønar- og starvsfólkaviðurskifti

Við stakroyndum vórðu lønarútgjøld á teimum ymsu skúlunum vald út til nærri eftirlit. Útrokningarnar av lønum til lærarar eru tengdar at hvørjum flokkum og lærugreinum lærararnir undirvísa, næmingatali, skematímum, rættisamsýningum umframt møguligum øðrum reduktiónstímum. Vit hava samanborið hesar upplýsingar við skúlaskema og næmingaprotokollir og kannað, um tímaniðurskurður, tímaútrokning, føst løn og úrtíðarløn er útroknað samsvarandi sáttmálanum. Harumframt hava vit kannað, um føst løn og starvsaldur samsvara við setanarskriv, prógv o.t. Mett verður, at á flestu skúlunum er tað gott skil á umsitingini á hesum øki.

4. Yvirlit yvir ognir

Sambært § 20 í roknskaparkunngerðini skal á stovninum vera eitt yvirlit yvir ognir og útbúnað. Vit hava áður gjørt vart við, at bert fáir av landsins stovnum hava eitt dagført yvirlit. Hetta er eisini galdandi fyri flestu miðnáms- og hægri skúlar.

- - - - -

Umframt omanfyristandandi generellu viðmerkingar, vóru nakrar serligar viðmerkingar til einstøku skúlarnar, og í stuttum verður tikið samanum hesar:

5. Fiskivinnuskúlin í Vestmanna

Tímaniðurskurðurin er ikki í samsvari við sáttmálan viðvíkjandi lærarum á Fiskivinnuskúlanum frá 1. apríl 1991. Hesin sáttmáli má dagførast. Men um støðið verður tikið í teimum tulkingum og "óskrivaðu reglunum", sum Fiskivinnuskúlin hevur fyri lønarásetingini, so eru lønirnar rættar.

Gjøgnumgongdin vísti eisini, at lærarar framvegis fáa skattafrítt endurgjald fyri at ferðast til og frá skúlanum. Vit hava fleiri ferðir áður, fyrstu ferð í sambandi við grannskoðanina í 1992, gjørt vart við, at vit ivast í, um Fiskivinnuskúlin bar seg rætt at í sambandi við lønaravgreiðslu og ferðasamsýning hjá tímalærarum. Vit hava eisini víst á, at frá og við inntøkuárinum 1997 verður stuðul latin eftir umsókn til at ferðast millum bústað og arbeiðspláss, sambært Ll. nr. 93 frá 6. juni 1997, og í kunngerð nr. 128 frá 10. juli 1997 eru ásettar nærri reglur hesum viðvíkjandi. Nýtt rundskriv nr. 9 frá 21. desember 1998 um skattafríar veitingar sambært § 29, nr. 7, í skattalógini kom í gildi frá 1. januar 1999. Her eru m.a. ásettar reglur um skattafrítt endurgjald fyri at nýta egnan bil í ørindum fyri arbeiðsgevara. Vísandi til hesar reglur er ongin heimild at rinda lærarum skattafría samsýning fyri at ferðast til og frá Fiskivinnuskúlanum.

Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur í skrivi dagfest 8. oktober 1999 boðað skúlanum frá, at skipanin viðvíkjandi ferðasamsýning, ið skúlin nýtir, verður at taka av skjótast gjørligt og ikki seinni enn 30. juni 2000. Harumframt hevur Undirvísingar- og Mentamálastýrið upplýst, at viðurskiftini viðvíkjandi lønarmálum og tímaniðurskurði fara skúlin, Undirvísingar- og Mentamálastýrið og lønardeildin í Fíggjarmálastýrinum at taka upp og loysa áðrenn næsta skúlaár.

6. Studentaskúladeildini í Suðuroy

Studentaskúladeildin í Suðuroy er deild undir Føroya Studentaskúla og HF-skeiði. Flestu lærarar á skúlanum eru í føstum starvi. Yvirtíð er rættiliga vanlig, og upplýst er, at tað kemst av trupulleikanum hjá skúlanum at fáa fleiri fólk við røttu útbúgvingini sett í starv. Skyldugt undirvísingartímatal er 21,2 tímar um vikuna, og yvirtíðin í teimum valdu lønarmálunum var úr 1,2 tímum uppí umleið 12 tímar um vikuna.

Í grannskoðanarfrágreiðing okkara frá desember 1997 varð víst á, at formligu viðurskiftini, viðvíkjandi ábyrgdar- og heimildarbýti ikki vóru formaliserað. Tað var serliga spurningurin um ábyrgd og heimild hjá dagliga leiðaranum á studentaskúladeildini í Suðuroy, mótvegis rektaranum á Studentaskúlanum í Hoydølum. Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur í skrivi dagfest 14. januar 2000 heitt á Føroya Studentaskúla um at fáa hesi viðurskifti formaliserað á skrift skjótast gjørligt.

7. Studenta- og HF-Skeiðið í Eysturoynni

Í 1997 og í 1998 gjørdi skúlin 2 sáttmálar við eina teldufyritøku um at keypa samanlagt 54 farteldur fyri íalt 0,9 mió.kr. Farteldurnar eru keyptar uppá avbetaling í sløk 3 ár, og sambært sáttmálanum eigur skúlin teldurnar, tá síðsta gjaldið er goldið. Skúlin seldi síðani farteldurnar uppá avbetaling til næmingar í tveimum sonevndum telduflokkum, umframt nakrar lærarar og skúlastjóran.

Vit hava víst á, at tá skúlin hevur undirskrivað sáttmálarnar, hevur hann roknskaparliga keypt 54 farteldur fyri uml. 0,9 mió.kr., goldið ein part kontant, og restin er eitt lán frá teldufyritøkuni. Tá sáttmálarnir millum skúlan og næmingarnar o.o. eru undirskrivaðir, hevur skúlin roknskaparliga selt 54 farteldur fyri uml. 0,9 mió.kr., ein partur er goldin kontant og restin er eitt lán til næmingar og lærarar, sum verður afturgoldið yvir 3 ár.

Skúlin hevur sostatt við læntum pengum keypt, selt og endurfíggjað umrøddu farteldur. Men einki er skrásett í roknskapinum hjá skúlanum. Øll gjøld fara um eina bankakonto, sum ikki er skrásett í bókhaldinum. Vit hava víst á, at hetta er í stríð við galdandi játtanar- og roknskaparreglur á fleiri økjum, og roknskapurin gevur ikki eina rætta mynd av inntøkum, útreiðslum, ogn og skuld hjá skúlanum. Vit meta harumframt, at nakrar av ásetingunum í sáttmálunum við næmingarnar løgfrøðiliga eru ivasamar, herímillum um næmingar undir 18 ár hava skrivað undir sáttmálar/skuldarbrøv.

Vit hava mælt til, at bankakontoin verður skrásett í bókhaldinum, at øll inn- og útgjøld verða skrásett so hvørt í kassafrágreiðing og bókað sambært galdandi reglum.

Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur í skrivi dagfest 14. januar 2000 boðað skúlanum frá, at hesi viðurskifti eiga at verða tikin upp til viðgerðar, og at nýggir sáttmálar av hesum slag ikki eiga at verða gjørdir, meðan málið verður viðgjørt.

8. Føroya Læraraskúli

Á fíggjarlógini fyri 1997 vórðu 9,759 mió.kr. játtaðar til Føroya Læraraskúla. Á eykajáttanarlóg fyri september 1997 varð játtanin hækkað við 500 t.kr. til 10,259 mió.kr. Sambært landsroknskapinum er talan um eina meirnýtslu uppá 783 t.kr., og farið er uppum lønarkarmin við 318 t.kr.

Vísandi til lutfalsliga stóru meirnýtsluna í 1997, gjøgnumgingu vit á sumri í 1998 játtanarviðurskiftini hjá Læraraskúlanum. Komið varð fram á, at nýtslan í 1998 eisini fór at verða munandi størri enn játtanin á fíggjarlógini, og tí vórðu hesi viðurskifti eisini kannað.

Gjøgnumgongdin av skrivliga tilfarinum í málinum vísti, at:

1. Lærarskúlin hevur stigvíst økt undirvísingarvirksemið úr 5 flokkum fyrra hálvár 1995 í 7 flokkar seinna hálvár 1998. Sambært rektaranum hevur skúlin fingið loyvi frá Landsskúlafyrisitingini/Undirvísingar- og Mentamálastýrinum, hvørja ferð fleiri flokkar eru tiknir inn á skúlan.
1. Hóast økta virksemið seinnu árini, er játtanin á fíggjarlógini ikki broytt stórvegis. Fíggjarárini 1994-1997 var játtanin 9,759 mió.kr., tó varð ein eykajáttan uppá 500 t.kr. veitt skúlanum í 1997. Játtanin á fíggjarlógini fyri 1998 var 10,055 mió.kr.
2. Skúlin hevur síðani 1996 havt eina vaksandi meirnýtslu. Høvuðsorsøkin tykist vera, at samsvar ikki hevur verið ímillum nógv økta virksemið og játtanina til skúlan.
3. Bæði leiðslan á skúlanum og Landsskúlafyrisitingin/landsstýrið høvdu longu í august 1996 varhugan av, at fíggjarlógaruppskotið fyri 1997 ikki kom at halda, og í apríl 1997 gjørdi skúlin aftur vart við hetta og bað um 500 t.kr. Men ikki fyrr enn í september 1997 legði landsstýrið uppskot um eykajáttan uppá 500 t.kr. fyri tingið til støðutakan. Tá var ein flokkur afturat longu tikin inn á skúlan.
4. Upphæddin uppá 500 t.kr., sum løgtingið í september 1997 varð biðið um at játta eyka, bygdi ikki á eitt dagført og eftirfarandi grundarlag, og longu áðrenn uppskotið varð samtykt við 3. viðgerð tann 18. november 1997, hevði Landsskúlafyrisitingin varhugan av, at eykajáttanin ikki rakk til, og 12. november 1997 metti skúlin, at 350 t.kr. restaðu í afturat. Roknskapurin fyri 1997 vísir, at uml. 0,8 mió.kr. restaðu í afturat eykajáttanini. Sostatt hava hvørki Landsskúlafyrisitingin/Undirvísingar- og Mentamálastýrið ella leiðslan á skúlanum havt nóg gott yvirlit yvir ella tamarhald á nýtsluni í 1997. Nevnast skal, at Undirvísingar- og Mentamálastýrið í 1998 hevur gjørt eitt stórt kanningararbeiði fyri at bøta um hetta.
5. Mannagongdin viðvíkjandi játtanini í 1998 er á mangan hátt lík gongdini í 1997. Fíggjarlógaruppskotið fyri 1998 tykist undirmett í mun til ætlaða virksemið, og í apríl 1998 metti skúlin, at 1,8 mió.kr. restaðu í. - Vit meta, at í seinasta lagi við árslok 1997, við støði í roknskapartølum fyri 1997, bar til at síggja, at játtanin á fíggjarlógini 1998 als ikki var nóg stór í mun virksemið á skúlanum.
6. Undirvísingar- og Mentamálastýrið metti í apríl 1998, at meirnýtslan í 1998 ætlandi fór at verða millum 1,2 og 1,6 mió.kr. Men hóast hetta varð hvørki løgtingið ella fíggjarnevndin kunnað um støðuna. Biðið varð ikki um eykajáttan, og stig vórðu ikki tikin til at minka um nýtsluna. Tvørturímóti varð virksemið økt 2. hálvár 1998, og 2 nýggir flokkar vórðu tiknir inn afturat í juni 1998.

Samanumtikið kann sigast, at fíggjarlógaruppskotini fyri 1997 og 1998 hava verið undirmett, og løgtingið og fíggjarnevndin hava ikki fingið neyðugar og rættar upplýsingar, sum gjørdu tað møguligt frammanundan, á einum haldgóðum grundarlag, at taka støðu til, um peningur skuldi játtast til verandi og økt virksemi á skúlanum.

Viðvíkjandi meirnýtsluni í 1997 vísir landsstýrismaðurin í skrivi dagfest 3. november 1998 á, at orsøkin til, at eykajáttanin ikki varð løgd fyri tingið fyrr enn í september 1997, var, at fíggjarskipanin var alt ov stirvin, skipanin við fíggjarnevndarskjølum var ógreið, og ongin eykajáttanarlóg var í væntu. Landsstýrismaðurin tryggjaði sær á samgongufundi, at politisk undirtøka var fyri einari eykajáttan, og um hálvan mai 1997 gav hann landsskúlastjóranum boð um at taka næmingarnar upp.

Viðvíkjandi meirnýtsluni í 1998 vísir landsstýrismaðurin á, at í mars/apríl 1998 kannaði Undirvísingar- og Mentamálastýrið fíggjarstøðuna hjá skúlanum. Henda kanning vísti, at skúlanum tørvar 1,2 - 1,6 mió.kr. afturat í 1998, um raksturin ikki skal geva hall. Tað bar ikki til at gera so nógv við henda tørv tá, av fleiri orsøkum, m.a. tí val var útskrivað, og nýggjur landsstýrismaður fyrst tók við um hálvan mai.

Í álitinum frá Fíggjarnevndini í løgtingsmáli nr. 1/3-1998 (uppskot til eykajáttanarlóg fyri oktober 1998), sum varð lagt fyri tingið 21. oktober 1998, átalar Fíggjarnevndin harðliga, at skúlin økir virksemið, uttan at neyðug játtan er fingin til økt virksemi, og í álitinum verður løgtingið kunnað um, at:

"landsstýrismaðurin hevur upplýst, at frágreiðing verður í løtuni skrivað um meirnýtsluna hjá læraraskúlanum, og landsstýrismaðurin bíðar við at staðfesta ábyrgdina, til henda frágreiðing fyriliggur".

Henda frágreiðing var liðug 15. november 1999. Niðurstøðan hjá deildarstjóranum í Undirvísingar- og Mentamálastýrinum er, at tað er ógjørligt at staðfesta, at rektarin einsamallur hevur ábyrgdina av meirnýtsluni - hetta var øllum avvarðandi myndugleikum kunnugt - og tí fær rektarin ikki nakra átalu, men eina "innskerping" um framyvir at halda játtanina.

1. Føroya Sjómansskúli

Á eykajáttanarlógini fyri oktober 1998, á fíggjarlógini fyri 1999 og í fíggjarlógaruppskotinum fyri 2000 er ein C-átekning: "Loyvt verður Føroya Sjómansskúla at flyta eitt møguligt avlop/hall av inntøkufíggjaðum virksemi til næsta fíggjarár. Henda C-átekning er nú strikað.

Leiðslan á skúlanum hevur upplýst, at roknskapurin ikki vísir eina rætta mynd, tí meginparturin av inntøkufíggjaða virkseminum er bókað undir vanliga virkseminum. Sambært eini uppgerð, sum skúlin hevur gjørt, gav inntøkufíggjaða virksemið eitt avlop uppá uml. 200 t.kr. í 1998, og ikki eitt undirskot uppá 31 t.kr., sum landsroknskapurin vísir.

Sambært sáttmálanum millum Føroya Landsstýri og Starvsmannafelagið er vanliga arbeiðstíðin 42 tímar um vikuna, íroknað 1 tíma mattíð um dagin. Vanliga arbeiðstíðin hjá skrivstovufólki á skúlanum varð ikki skrásett, og tíðin, ið er nýtt í sambandi við undirvísing o.a., var ikki mótroknað í vanligu arbeiðstíðini.

Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur í skrivi dagfest 14. januar 2000 boðað skúlanum frá, at arbeiðstíðin eigur at verða skrásett, at ongin løn eigur at verða givin fyri undirvísing í arbeiðstíðini, um arbeiðstíðin ikki verður longd tilsvarandi, og at yvirtíð eigur ikki at verða latin, fyrr enn arbeiðstíðin er farin upp um 42 tímar.

2. Klaksvíkar Sjómansskúli

Í 1998 vóru inntøkurnar hjá Klaksvíkar Sjómansskúla 931 t.kr. hægri og aðrar útreiðslur 876 t.kr. hægri enn mett í viðmerkingunum til fíggjarlógina fyri 1998. Leiðslan á skúlanum hevur upplýst, at høvuðsorsøkin er, at Sjóvinnufyrisitingin skuldi yvirtaka trygdarskeiðini, men tað varð ikki gjørt fyrr enn í januar 1999.

Lønargrannskoðanin vísti, at nakrir lærarar fáa fulla løn, hóast teir ikki undirvísa fult tímatal. Harumframt hevur skúlin rinda tímaløn/yvirtíð til ein lærara, sum hevur undirtíð, uttan at rokna hesar tímar uppí skylduga tímatalið. Mett verður ikki at hetta er rætt, og Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur í skrivi dagfest 14. januar 2000 biðið skúlan um nærri frágreiðing.

3. Undirvísingarskylda hjá skúlastjórum

Skúlastjórarnir á Maskinmeistaraskúlanum, Føroya Sjómansskúla og Klaksvíkar Sjómansskúla hava eina undirvísingarskyldu uppá ávikavist 12, 12,5 og 12,5 tímar um vikuna, men eftirlitið vísti, at ongin av hesum trimum skúlastjórum undirvístu skylduga tímatalið. Sambært tímatalvum, høvdu stjórin á Maskinmeistaraskúlanum og stjórin á Føroya Sjómansskúla als onga fasta undirvísing 1. hálvár 1999. Setanarviðurskiftini hjá skúlastjóranum á Maskinmeistaraskúlanum eru ógreið og óformlig, og bæði hann og stjórin á Føroya Sjómansskúla hava gjørt vart við, at ásetta skylduga tímatalið er ov høgt.

Fyri at fáa greiði á hesum viðurskiftum, hevur Undirvísingar- og Mentamálastýrið heitt á lønardeildina í Fíggjarmálastýrinum um at taka málið upp, soleiðis at leiðslurnar kunnu fáa heilt greið boð um teirra setanarviðurskifti, ið teir síðani eiga at fylgja. Stýrið hevur eisini boðað skúlunum frá, at áðrenn hetta verður gjørt, hava skúlastjórarnir skyldu at undirvísa ásetta tímatalið.

1. Fróðskaparsetur Føroya (G.L. 1996/2 10 4-1)

Vit hava grannskoðað roknskaparviðurskiftini á Fróðskaparsetri Føroya og hava í hesum sambandi verið á vitjan á stovninum. Fróðskaparsetrið er skipað við setursskrivstovu og trimum deildum: Føroyamálsdeildini, Søgu- og samfelagsdeildini og Náttúruvísindadeildini. Setursskrivstovan tekur sær av roknskaparhaldinum og umsitur grunnar, studning og felags rakstur fyri stovnarnar á Debesartrøð. Setursskrivarin á Fróðskaparsetrinum er eisini skrivari hjá Granskingarráðnum, og setursskrivstovan virkar sum skrivstova hjá ráðnum.

Lógargrundarlag

Lógargrundarlagið er Ll. nr. 65 frá 21. mai 1987 um Fróðskaparsetur Føroya (Universitas Færoensis), seinni broytt við Ll. nr. 78/1990 og Ll. nr. 84/1995. Við heimild í lógini hevur landsstýrið lýst hesar kunngerðir:

1. K. nr. 19/1990 um próvtalagávu á Fróðskaparsetri Føroya.
1. K. nr. 21/1990 um náttúruvísindaligar útbúgvingar á Fróðskaparsetri Føroya.
2. K. nr. 135/1993 um hugvísindaligar útbúgvingar og samfelagsvísindaligar útbúgvingar á Fróðskaparsetri Føroya.
3. K. nr. 105/1996 um Ph.D.-lestur á Fróðskaparsetri Føroya.

Í § 1 í lógini er ásett, at Fróðskaparsetur Føroya er ein "sjálvsognarstovnur". Í lógini eru aðrar ásetingar, sum benda á, at talan ikki er um ein sjálvsognarstovn. Játtanarliga og roknskaparliga er Fróðskaparsetrið øll árini viðgjørt eins og aðrir landsstovnar, og í einum dómi í Føroya Rætti í 1986 verður m.a. víst á: "At Fróðskaparsetur Føroya er en såkaldt selvejende institution vedrører i hovedsagen alene det pædagogiske og faglige område."

Einasta ítøkiliga ábending um, at ein partur av virkseminum hjá Fróðskaparsetrinum er sjálvsognarstovnur, er ein roknskapur við heitinum "Fróðskaparsetur Føroya - sjálveigandi stovnur". Roknskapurin liggur uttanfyri landsbókhaldið og verður á hvørjum ári settur upp og grannskoðaður av løggildum grannskoðara.

Tey seinastu mongu árini hevur "Fróðskaparsetur Føroya - sjálveigandi stovnur", ikki havt nakað skipað virksemi ella endamál. Rentur og avdráttir av einum láni, sum landið/Fróðskaparsetrið rindar, verður roknað sum inntøka í roknskapinum. Annars er í hesum roknskapi bert talan um smærri inntøkur og útreiðslur, sum eins væl kundu verið bókaðar í landsbókhaldinum í vanliga roknskapinum hjá Fróðskaparsetrinum. Við árslok 1998 vóru aktivini í roknskapinum ein bygningur uppá 3,3 mió.kr. umframt 5 peningastovnskontoir uppá samanlagt 1,7 mió.kr. Av hesum eru 3 kontoir, svarandi til 1,3 mió.kr., bundnar sum skuld til serlig endamál. Harumframt er talan um eitt lán í bygninginum, sum er niðurgoldið til 0,9 mió.kr.

"Fróðskaparsetur Føroya - sjálveigandi stovnur" hevur ikki øll eyðkenni og lýkur ikki allar treytir, sum vanliga verða settar einum sjálvsognarstovni. Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur heitt á Fróðskaparsetrið um at gera uppskot til viðtøkur fyri "sjálvsognarstovnin". Eftir okkara tykki er ivasamt, hvør eigur ognirnar í roknskapinum, og tað er nógv, sum talar fyri, at landið eigur flestu ognirnar. Tí er spurningurin helst, um nøkur fíggjarheimild er at stovna ein veruligan sjálvsognarstovn. Í frágreiðing til landsstýrismannin hava vit nærri grundgivið fyri hesum sjónarmiðum.

Játtanar- og roknskapartøl fyri Fróðskaparsetur Føroya

Aðrar játtanir/høvuðskontoir á fíggjarlógini 1998 sum Fróðskaparsetur Føroya umsitur eru:

- 7.23.6.22: Stovnarnir á Debesartrøð

- 7.23.7.13: Stuðul til útlendingar, ið lesa í Føroyum

- 7.23.6.20: Granskingarráð Føroya

Kannað varð, um roknskaparhaldið var "ajour", og um mánaðarroknskapir, skjøl, avrit av ávísingum o.ø. vóru sett uppá pláss og goymd forsvarliga. Einki var at finnast at, og nevnast kann, at journalviðurskiftini á stovninum eru fyrimyndarlig.

Nøkur skjøl vórðu vald út til nærri grannskoðan, og kannað varð m.a., um kontering, upphædd, veitingarslag, ávísing og skráseting var í lagi, og um bókingar um ársskiftið 1998/99 vóru farnar á rætt fíggjarár. Einki var at finnast at.

Gjøgnumgongdin vísti, at Fróðskaparsetrið hevur leigað/leasað nakrar kopimaskinur, vísandi til at ráð ikki vóru at keypa. Sambært játtanarskipanini er ikki loyvt at gera sáttmálar fyri fíggjarliga leasing, sum reelt kemur í staðin fyri keyp.

Verkætlanir - Fremmand fígging

Tá ið Fróðskaparsetrið fær gávur, granskingarstyrk o.a. frá fyritøkum, úr norðurlendskum grunnum ella frá privatum, verður peningurin skrásettur í bókhaldinum sum stuttfreistað skuld, 0881 "ikki inntøkuført - granskingarstyrkir, gávur o.a." Saldoir í fíggjarstøðuni á hesum kontoum var:

Fróðskaparsetrið umsitur harumframt fíggjarviðurskiftini í sambandi við ymisk smærri norðurlendsk tiltøk. Vit hava mælt til, at eisini hetta virksemi verður skrásett í bókhaldinum hjá Fróðskaparsetrinum.

Lønar- og starvsfólkaviðurskifti

6 starvsfólk vórðu tilvildarliga vald út, og kannað varð, um setanarskriv, avrit av prógvum o.o. skjalprógv vóru í málunum. Í 4 av málunum hava vit kannað um útgoldna lønin var sambært galdandi lønartalvum. Einki var at finnast, burtursæð frá, at lønar- og setanarviðurskiftini hjá setursskrivaranum ikki eru komin í rættlag. Mælt er til at fáa greiði á hesum viðurskiftum sum skjótast.

Umframt tær lønir, sum fara um lønarskipanina á gjaldstovuni, rindar Fróðskaparsetrið eisini lønir út um eitt serligt V-tal, sum Fróðskaparsetrið sjálvt stendur fyri. Tær størstu lønarútgjaldingarnar vóru til granskarar við fremmandari fígging, Fróðskaparsetrið hevur upplýst, at hesar lønir í 1999 fóru um gjaldstovuna. Harumframt verður løn til Ph.D.-studentar rindað um hetta V-tal. Eftir okkara tykki eiga allar tílíkar lønarútgjaldingar at fara um vanligu lønarskipanina á gjaldstovuni.

Fyrisiting av legatum og grunnum v.m.

Setursráðið hevur um hendi fyrisiting av Grunni Onnu Djurhuusar til áminnis um Sverra Fon. Viðtøkurnar fyri grunnin eru í Kunngerð nr. 1 frá 6. januar 1972. Endamálið er at veita stuðul til útgávu av bókum, ið hava bókmentaligt virði. Grunnurin hevði 31. desember 1998 163 t.kr. á konto í Føroya Sparikassa. Roknskapurin fyri grunnin verður settur upp og grannskoðaður av løggildum grannskoðara.

Setursskrivstovan og starvsfólk á setursskrivstovuni hava um hendi fyrisiting, herundir skrivara, kassa- og bókføringaruppgávur, hjá:

1. Føroya Fróðskaparfelag
1. Orðabókagrunninum
2. Grunni Kristjans á Brekkumørk
3. Grunni R. K. Rasmussens

Talan er um í alt 14 peningastovnskontoir. Samlaða innistandandi á hesum kontoum var uml. 2,3 mió.kr. við árslok 1998.

1. Granskingarætlanir og Granskingarráð Føroya (G.L. 1998/2 10 9-2)
1. Granskingarráð Føroya

Lógargrundarlagið er Ll. nr. 56 frá 20. mai 1996 um granskingarráð - seinni broytt við Ll. nr. 22 frá 21. apríl 1999. Ráðið er mannað við einum formanni og 6 limum, sum eru tilnevndir av landsstýrismanninum. Uppgávurnar hjá ráðnum eru at fylgja við gongdini í føroyskari og millumtjóða gransking, ráðgeva í granskingarpolitiskum málum o.l., viðgera umsóknir um granskingarstuðul og geva landsstýrismanninum tilmæli um, hvørjum granskingarstuðulin, sum játtaður er á fíggjarlógini, skal latast.

Játtanar- og roknskapartøl:

(1.000 kr)	Fíggjarlóg 1999	Fíggjarlóg 1998	Roknskapur 1998	Munur 1998	Roknskapur 1997
Lønarútreiðslur	10	10	5	-5	1
Aðrar útreiðslur	48	48	39	-9	23
Innanhýsis flyt.	130	130	130	0	130
Samanlagt	188	188	174	-14	154

Seturskrivarin á Fróðskaparsetri Føroya er skrivari hjá Granskingarráðnum, og setursskrivstovan virkar sum skrivstova hjá ráðnum. Fyri hetta verða 130 t.kr. fluttar Fróðskaparsetri Føroya.

2. Granskingarætlanir

Endamálið við játtanini til "Granskingarætlanir" er ikki lógarfest. Sambært viðmerkingunum til fíggjarlógina er játtanin ætlað: "at stuðla føroyskari gransking bæði í Føroyum og í millumtjóða samstarvi." Fíggjarlógin, og tær fáu viðmerkingarnar í fíggjarlógaruppskotinum, er sostatt einasta heimild fyri hesi studningsskipan. Vit meta ikki hetta vera nøktandi, og hava víst á, at tað vanliga verður mett at vera góður lóggávusiður, at nærri reglur um studningsskipanir, sum venda sær til ein so breiðan møguligan umsøkjaraskara, verða ásettar í serstakari lóg. Landsstýrismaðurin hevur upplýst, at hann hevur tikið henda spurning til viðgerðar.

Játtanar- og roknskapartøl:

(1.000 kr)	Fíggjarlóg 1999	Fíggjarlóg 1998	Roknskapur 1998	Munur 1998	Roknskapur 1997
Stuðul	3.000	1.500	1.181	+319	737

Málsviðgerð

Umsókn um stuðul verður send granskingarráðnum til viðgerðar á serligum umsóknarblaði. Ein umsøkjari lýsir í umsókn síni, hvat endamálið er við verkætlanini, og leggur við eina fíggjarætlan fyri hvørt árið sær. Sambært vegleiðing til umsóknarblaðið, skal endaligur roknskapur sendast Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. Kvittan skal leggjast við fyri allar útreiðslur. Tað, ið ikki verður nýtt av stuðlinum, skal latast Undirvísingar- og Mentamálastýrinum aftur.

Eftir tilmæli frá granskingarráðnum ger landsstýrismaðurin av, hvørjum granskingarstuðul skal latast. Undirvísingar- og Mentamálastýrið gevur síðani gjaldstovuni boð um at rinda stuðulin.

Stuðul til Ph.D.-studentar

Bróðurparturin av játtanini á fíggjarlógini til "granskingarætlanir" í 1998 varð nýttur til stuðul til Ph.D-studentar, sum landsstýrismaðurin, eftir tilmæli frá granskingarráðnum, valdi út. Hesir verða síðani innskrivaðir á Fróðskaparsetri Føroya. Størsti parturin av útreiðslunum er starvsløn til studentin sjálvan - umleið 21 t.kr. um mánaðin. Fróðskaparsetrið fær eitt sokallað "overhead" uppá 40 t.kr um árið, og harumframt er talan um smærri útreiðslur til skeið o.l. Samlaði stuðulin til ein Ph.D.-student liggur um 300 t.kr. um árið í 3 ár.

Tá ið landsstýrismaðurin hevur játtað stuðul, gevur Undirvísingar- og Mentamálastýrið gjaldstovuni boð um at rinda stuðulin fyri eitt ár í senn inn á eina ávísa peningastovnskonto hjá Fróðskaparsetrinum. Henda konto er ikki skrásett í landsbókhaldinum. Talan er um eina peningastovnskonto, sum er í roknskapinum hjá "Fróðskaparsetur Føroya - sjálveigandi stovnur". Stuðulin "millumlendir" bert á hesi konto.

Fróðskaparsetrið stovnar eina peningastovnskonto fyri hvønn Ph.D.-student, og stuðulin verður síðani fluttur víðari inn á hesa konto, ið verður nýtt til at fíggja lønina hjá studentinum, aðrar útreiðslur umframt gjaldið fyri "overhead" til Fróðskaparsetrið. Møguligur studningur frá øðrum - t.d. frá virkjum - verður eisini fluttur inn á hesa konto. Nevnast kann, at lønin verður goldin um eitt serligt A-tal hjá Fróðskaparsetrinum.

Ultimo mai 1998 mælti granskingarráðið til at játta uml. 0,9 mió.kr. í stuðli til 4 Ph.D.-studentar. Ein av hesum leyp frá, og í desember 1998 mælti granskingarráðið til ístaðin at játta pening til eina aðra Ph.D.-verkætlan, sum ráðið í mai 1998 hevði mælt frá at stuðla. Mælt varð eisini til at luta "restupphæddina" sundur millum hinar 3 studentarnar. Í januar 1999 tók landsstýrismaðurin undir við hesum tilmæli, og Undirvísingar- og Mentamálastýrið heitti síðani á gjaldstovuna um at útreiðsluføra kr. 230.000 í fíggjarárinum 1998 og flyta peningin til omanfyri umrøddu peningastovnskonto hjá Fróðskaparsetrinum.

Í flestu málum er talan um stuðul, sum er útreiðsluførdur í 1998, hóast lesturin ikki byrjar fyrr enn í 1999. Hesin peningurin er "parkeraður" á peningastovnskontoum, sum liggja uttanfyri vanliga bókhaldið hjá Fróðskaparsetrinum. Mett verður ikki, at tað er í tráð við galdandi roknskaparreglur, at stuðulin til Ph.D.-studentar verður goldin frammanundan og "parkeraður" á bankakontoum uttanfyri landsbókhaldið. Tá peningur verður játtaður á einari høvuðskonto til virksemi, sum stovnur á eini aðrari høvuðskonto á fíggjarlógini varar av, so eigur hetta at verða gjørt innan fyri sama fíggjarár, uttan at nýta bankakontoir uttanfyri bókhaldið, og mett verður, at lønin eigur at verða goldin út, sum aðrar lønir á Fróðskaparsetrinum. Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur upplýst, at mannagongdin verður broytt framyvir.

Annar stuðul

Landsgrannskoðanin hevur við stakroyndum gjøgnumgingið onnur útgjøld. Er talan um gransking, sum er knýtt at ávísum stovni, verður stuðulin í summum førum latin viðkomandi stovni at umsita, annars verður peningurin fluttur á peningastovnskonto hjá umsøkjaranum. Undirvísingar- og Mentamálastýrið ásetir ongar treytir, tá peningurin verður goldin út, og hvørki umsøkjarin ella umsitandi stovnur skriva undir nakra kontrakt e.l., har tað gongur fram hvør ábyrgd og hvørjar skyldur fylgja við stuðulsjáttanini.

Í fleiri av málunum, vit hava gjøgnumgingið, er stuðulin goldin út, hóast granskingarætlanirnar ikki eru byrjaðar. Í fleiri málum er stuðulin goldin inn á privata bankakonto hjá umsøkjaranum. Í einum føri var talan um kr. 200.000 av játtanini fyri 1998. Viðkomandi var ikki byrjaður í oktober 1999, og væntaði als ikki at fara í gongd við granskingarætlanina, tí hann ikki hevði stundir.

Umframt at talan er um vánaliga studningsumsiting, kann tað vera sera óheppið fyri umsøkjaran, bæði roknskaparliga og skattliga, at Undirvísingar og Mentamálastýrið uttan fyrilit flytir eina studningsupphædd beinleiðis inn á eina privata bankakonto.

Eftir okkara tykki hevur tann fíggjar-/roknskaparligi parturin av málsviðgerðini hjá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum als ikki verið nøktandi. Vit hava umrøtt henda spurning við stýrið, sum vísir á, at umsitingin í 1999 er "strammað upp", og at farið verður yvir at nýta nýggj umsóknarbløð og standardsáttmálar.

Landsstýrismaðurin hevur upplýst, at ætlanin hevur verið at menna hesa málsviðgerð, men av ymsum orsøkum er hetta ikki gjørt í 1999. Tó hevur Undirvísingar- og Mentamálastýrið, saman við Granskingarráðnum, gjørt ávísar broytingar í málsviðgerðini í 1999. Síðani er Undirvísingar- og Mentamálastýrið í 2000 farið undir at endurskoða grundarlagið undir ganskingarráðnum og granskingarætlanum. Uppskot til eftirfylgjandi lógarbroytingar verða lagdar fyri tingið í heyst.

2. Undirvísingartilfar
1. Skúlabókagrunnurin (G.L. 1997/2 10 6-2)

Lógargrundarlagið undir Skúlabókagrunninum er Ll. nr. 36 frá 13. mai 1959 um útgávu av skúlabókum, seinni broytt við Ll. nr. 84/1978 og Ll. nr. 67/1996.

Sambært § 1 "skipar landsstýrismaðurin saman við Løgtingsins Skúlabókanevnd fyri og hevur ábyrgdina av útgávu av skúlabókum. Hesa útgávu verður farið undir beinan vegin, í fyrstu syftu fyri barnaskúlan og síðani fyri hinar hægru skúlarnar".

Um peningurin, sum er tøkur til hetta endamál, er ov lítil, verður landsstýrismanninum sambært § 2 "heimilað til at taka lán at gjalda tað, ið neyðugt er í sambandi við skúlabókaútgávu, her uppií samsýning fyri handrit".

40 ára gamla lógin tykist avoldað, og heimildin at taka óavmarkað lán til skúlabókaútgávu er neyvan í samsvari vi𠧧 42 og 43 í stýrisskipanarlógini.

Vísandi til heimildina í Ll. nr. 36/1959 hevur landsstýrið síðani 1959 í kunngerðum ásett nærri reglur fyri Føroya Skúlabókagrunn, hóast ongin beinleiðis heimild er í lógini at áseta tílíkar reglur. Seinasta kunngerðin á hesum øki er K. nr. 64 frá 22.08.1985 "um reglugerð um útgávu av skúlabókum og øðrum undirvísingartilfari".

Í § 1 í kunngerðini verður víst á, at sambært lógini skipar landsskúlastjórin saman við Løgtingsins Skúlabókanevnd fyri og hevur ábyrgdina av útgávu av skúlabókum. Sambært § 2 setir landsstýrið skúlabókanevndina við 5 limum fyri 4 ár.

Sambært § 4 søkir Skúlabókanevndin á hvørjum ári, í samráð við landsskúlastjóran, um peningajáttan á fíggjarlógini til útgávu av skúlabókum og øðrum undirvísingartilfari, og tann játtaði peningurin fer í grunn, sum verður nevndur Føroya Skúlabókagrunnur. Nevnast kann, at Landsskúlastjórastarvið, ið víst verður til í kunngerðin, er tikið av.

Okkum kunnugt hevur landsstýrismaðurin sett ein arbeiðsbólk, sum m.a. skal koma við uppskoti um møguligar broytingar í lóg og reglugerð fyri Føroya Skúlabókagrunn.

Játtanarviðurskifti

Síðani farið varð yvir til nýggja játtanarskipan í 1996, við ymiskum játtanarsløgum, er játtanin til Skúlabókagrunnin flokkað sum "rakstrarjáttan", og á fíggjarlógini fyri 2000 er ongin C-átekning longur, sum loyvir grunninum at flyta møguligt avlop/hall til næsta fíggjarár. Eftir hesum at døma er tí ivasamt, um talan longur er um ein grunn.

Skúlabókanevndin metir, at talan hevur verið um eina óhepna gongd. Síðani 1936 hevur Føroya Skúlabókagrunnur verið roknaður sum ein eksternur grunnur, bæði av skúlabókanevndini og av myndugleikunum, men hvørki nevndin, dagliga leiðslan ella kassameistarin vórðu kunnað, tá játtanarviðurskiftini vórðu broytt.

Skúlabókanevndin heldur tað hevði verið rættast, at vanligt virksemi helt fram sum rakstrarjáttan, men at útgávuvirksemið verður gjørt til ein eksternan grunn, soleiðis sum tað var frá fyrstan tíð. Hetta eigur at verða staðfest, nú lóg og reglugerð fyri Skúlabókagrunnin skulu endurskoðast.

Høvuðstøl fyri rakstur seinastu árini

(1.000 kr)	Fíggjarlóg 1999	Fíggjarlóg 1998	Roknskapur 1998	Munur 1998	Roknskapur 1997
20. Vanligt virksemi
Lønarútreiðslur	2.366	1.520	1.512	+8	1.383
Aðrar útreiðslur	310	310	323	-13	241
Útvegan av løgu*	-	1.500	1.500	-	-
Íalt	2.676	3.330	5.335	-5	1.624
40. Útgávuvirksemi
Inntøkur	1.700	1.500	1.705	+205	2.088
Lønarútreiðslur	-	-	1.007	-1.007	1.141
Aðrar útreiðslur	3.543	3.343	2.620	+723	3.410
Íalt	1.843	1.843	1.922	-79	2.463
Samanlagt	4.519	5.173	5.257	-84	4.087

* Í 1998 eru nýttar 1,5 mió.kr. at keypa hús til virksemið hjá Skúlabókagrunninum. Hesin peningur varð játtaður við Ll. nr. 113 frá 29. desember 1998 "Eykajáttanarlóg fyri desember 1998".

Viðmerkingar til rakstur v.m.

Í sundurgreiningini á fíggjarlógini fyri 1998 av játtanini til útgávuvirksemið eru ongar lønarútreiðslur, men sambært roknskapinum er talan um lønarútreiðslur uppá uml. 1 mió.kr.

Inntøkurnar hjá "Útgávuvirksemi" er peningur frá Bókamiðsøluni fyri seldar bøkur. Sølan verður inntøkuførd, so hvørt Bókamiðsølan rindar peningin - ikki so hvørt hon selir bøkurnar. Bókamiðsølan rindar peningin eftir gjaldførinum hjá sær. Inntøkan í ársroknskapinum hjá Skúlabókagrunninum er sostatt ikki sølan av bókum í árinum, men tað, Bókamiðsølan hevur goldið Skúlabókagrunninum.

Inntøkurnar hjá Skúlabókagrunninum eru ikki natúrliga knýttar at virkseminum. Útreiðslur av útgávuvirkseminum í einum ári eru ikki vanlig vørunýtsla ella framleiðslukostnaður fyri seldar bøkur, men tað, sum er goldið út til lidnar bókaútgávur ella bókaútgávur í gerð.

Gongdin í fíggjarstøðuni 1995 -1998.

(1000 í kr.)	1998	1997	1996	1995
Aktiv:
Bøkur á goymslu	6.514	7.929	20.239	20.308
Onnur áogn, tíðaravmarkingar	138
Kassakredittur	935	1.851	746	1.143
Meirvirðisgjald	252	689	-	-
Íalt	7.839	10.469	20.985	21.451
Passiv:
Millumrokning við landskassan	2.312	2.312	2.312	2.326
Eginogn	5.527	8.157	18.673	19.125
Íalt	7.839	10.469	20.985	21.451

Bøkur á goymslu.

"Bøkur á goymslu" eru tær bøkur, ið ikki eru seldar við árslok. Prísurin á hesum bókum í 1995 og 1996 er tann skrásetti framleiðslukostnaðurin. Í 1997 og 1998 er prísásetingin broytt til metta søluvirðið.

Í frágreiðing frá Grannskoðanardeild landskassans dagfest 23. februar 1994 varð m.a. víst á, at tað kann tykjast óheppið, at túsundvís av góðum bókum og undirvísingartilfari, sum er framleitt og goldið yvir fíggjarlógina, liggur á goymslu til onga nyttu í áravís. Mett varð, at býtið millum land og kommunu av útreiðslum til fólkaskúlan helst var ein orsøk. Læraraløn er ein landsútreiðsla, meðan undirvísingartilfar er ein kommunal útreiðsla, og mett varð, at stórar sparingar á hesum øki í nógvum kommunum/skúlum lækka dygdina av undirvísingini munandi.

Vísandi til hetta, og til serskipanina fyri kommunur viðvíkjandi bíligum keypi av undirvísingartilfari, varð mælt landsstýrinum til at umhugsa, hvussu spurningurin kundi loysast framyvir, so útgáva av skúlabókum og øðrum undirvísingartilfari í størri mun varð skúlanæmingum, og harvið eisini samfelagnum sum heild, til gagns.

Kassakredittur

Skúlabókagrunnurin hevur ein kassakredit, sum í 1985 varð hækkaður til kr. 700.000. Landsstýrið er sjálvskuldarakautiónistur. Í fleiri ár er kassakreditturin ikki brúktur, men hinvegin stendur peningur á kontoini. Stovnurin rindar provisión fyri at hava kredittin, og innistandandi peningurin verður sera lágt rentaður. Leiðslan hevur upplýst, at grunnurin í eina tíð hevur havt í umbúna at siga kassakredittin upp, men hevur aftrað seg, tí hann hevur staðið sum ein trygd í sambandi við gjaldføri grunsins. Tó verður upplýst, at nevndin framvegis ætlar at siga kassakredittin upp, so skjótt umstøðurnar eru til tað, væntandi um eini 2-3 ár.

Skuldarar/ognarar ikki við í roknskapinum

Eitt, sum eisini sermerkir roknskapin, er at skuldarar og ognarar ikki eru tiknir við, og fíggjarstøðan er sostatt ikki fullfíggjað. Skuldarar og ognarar hjá Bókamiðsøluni eru fyri stóran part skuldarar og ognarar hjá Skúlabókagrunninum.

Millumrokning við landskassan

Millumrokningin við landskassan stavar upprunaliga frá fyrst í 70’unum. Talan er um eina meirnýtslu, sum ikki varð útreiðsluførd í landsroknskapinum. Í fíggjarárinum 1983/84 var saldoin komin uppá 4,7 mió.kr., og tann 31. desember 1998 var saldoin 2,3 mió.kr. Í hesum sambandi greiðir Skúlabókanevndin frá, at tá kreppan var upp á tað ringasta, gjørdi Skúlabókagrunnurin av í samráð við Føroya Landsstýri at lata ókeypis bøkur til skúlarnar í tvey ár. Hetta var ein stórur missur av inntøkum. Tá ið grunnurin í 1997 samtykti at taka málið um millumrokningina upp, skuldu hesi viðurskiftini eisini takast við. Fundur var avtalaður við landsstýrið, men varð av ongum, tí tað ikki bar landsstýrinum til at møta. Skúlabókanevndin fer nú at taka málið uppaftur.

Onnur viðurskifti

Ongin reglugerð finst á stovninum, hvussu roknskaparhaldið er skipað, soleiðis sum ásett er í § 5 í Ll. nr. 33 frá 23. mars 1994 "um landsins almenna roknskaparhald v.m.", og í § 4, stk. 2, í kunngerð nr. 114 frá 22. august 1996 "um roknskaparverk landsins o.a." Reglugerðin skal gerast samsvarandi vegleiðandi reglum frá Fíggjarmálastýrinum, men tær eru ikki gjørdar.

Kannað varð, um roknskaparhaldið var dagført, og um mánaðarroknskapir, skjøl, avrit av ávísingum o.a. vóru sett uppá pláss og goymd forsvarliga. Við stakroyndum vórðu nøkur lønarútgjøld og nøkur útreiðsluskjøl vald út at grannskoða. Einki var at finnast at.

2. Bókamiðsølan

Bókamiðsølan virkar sambært viðtøkum frá 9. oktober 1978. Hon er stovnað av Føroya Skúlabókagrunni og Føroya Lærarafelag. Føroya Landsstýri góðkendi viðtøkurnar 1. desember 1978. Í § 1 stendur, at endamálið hjá Bókamiðsøluni er at vera millumlið millum føroysk forløg og bókasølu í Føroyum og uttanlands. Sambært § 2 eru í nevndini 3 limir, valdir av Føroya Landsstýri, Føroya Skúlabókagrunni og Føroya Lærarafelag. Sambært § 3 setir nevndin dagliga leiðaran. Hann er eisini nevndarskrivari og kassameistari. Í § 8 er ásett, at um Bókamiðsølan gevst við arbeiði sínum, falla ognirnar til Føroya Skúlabókagrunn.

Skúlabókagrunnurin, Føroya Lærarafelag og Undirvísingar- og Mentamálastýrið fóru í fjør undir at endurskoða viðtøkurnar fyri Bókamiðsøluna.

Inntøkur og útreiðslur 1995-1998

(1.000 kr)	1998	1997	1996	1995
Inntøkur:
Sølugjald	613	689	596	701
Landskassastudningur	398	398	398	400
Rentuintøkur	21	14	8	18
	1.032	1.101	1.002	1.119
Útreiðslur
Lønir	575	622	481	499
Aðrar útreiðslur	292	320	296	370
Úrslit	165	159	225	250

Á fíggjarlógini fær Bókamiðsølan ein árligan "Landskassastudning" uppá 398 t.kr. Talan er um játtanarslagið "Onnur játtan". Vísandi til omanfyristandandi bendir alt á, at Bókamiðsølan síðani stovnsetanina í 1967 hevur verið ein almennur stovnur. Nevnast kann eisini, at avtala er gjørd millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið um ásetan av løn hjá starvsfólkunum.

Vit hava sett spurningin, um ikki rættast hevði verið, at játtanin var ein rakstrarjáttan, ella at Bókamiðsølan og Skúlabókagrunnurin játtanarliga og roknskaparliga verða mett sum ein og sami stovnur.

Fíggjarstøðan 1995-1998

(1.000 kr)	Roknskapur 1998	Roknskapur 1997	Roknskapur 1996	Roknskapur 1995
Aktiv:
Kassa/bankapeningur	1.260	774	1.088	1.088
Skuldarar	1.184	1.138	1.007	1.367
Íalt	2.444	1.912	2.095	2.455
Passiv:
Ognarar	1.863	1.493	1.824	2.406
Eginpeningur	581	419	271	49
Íalt	2.444	1.912	2.095	2.455

3. Landsmiðstøðin fyri Undirvísingaramboð (G.L. 1998/2 10 6- )

Vit hava grannskoðað roknskaparviðurskiftini á Landsmiðstøðini fyri Undirvísingaramboð og í hesum sambandi eisini verið á ófráboðaðari vitjan á stovninum í apríl 1999. Vit gjøgnumgingu eisini nøkur lønarmál. Einki var at finnast at.

4. Rationaliseringar og sparingar.

Meirilutin í fíggjarnevndini hevur fleiri ferðir ført fram, at tað virkar skilaleyst við teim ymsu játtanunum til skúlabókaútgávu, og at ein samanlegging eigur at verða gjørd fyri at spara pening. Eisini er spurningurin, um ikki ein partur av hesum virksemi kann samskipast við virksemið hjá Landsbókasavninum, fólkabókasøvnunum, skúlunum, forløgum og bókahandlum. Meirilutin hevur mælt landsstýrinum til at taka henda spurning upp.

Útreiðslur til skúlabókagerð árini 1995 - 1999:

Nettoútreiðslur	1999	1998	1997	1996	1995
(t.kr.)	J	R	R	R	R
Landsmiðstøð fyri undirvísingaramboð	2.490	2.631	2.636	2.634	2.621
Skúlabókagerð	451	211	270	278	296
Skúlabókagrunnurin	4.519	5.257	4.087	3.661	3.647
Stuðul til rakstur av Bókamiðsølu	398	398	398	398	400
Stuðul til barnabløð	170	162	170	170	100
Stuðul til barnabókaútgávu	1.000	1.000	1.000	1.000	970
Fjølrit	200	200	200	200	200
Tilsamans	9.228	9.859	8.761	8.341	8.234

Landsstýrismaðurin í undirvísingarmálum setti tann 14. desember 1995 eina nevnd at gera álit viðvíkjandi uppskoti til rationaliseringar og sparingar á fólkaskúlaøkinum, sum fevnir um fólkaskúlan, sernámsfrøðiliga virksemið, frítíðarundirvísingina, skúlabókaútgávu o.a.

Tann 15. februar 1996 varð álit handað landsstýrismanninum. Í álitinum varð víst á ítøkilig uppskot til rationaliseringar og sparingar. Mælt varð eisini til at seta nevndir m.a. til at endurskoða virksemið og kunngerðina fyri Skúlabókagrunnin, og at kanna Bókamiðsøluna gjøllari.

3. Stuðulsstovnurin (G.L. 1997 / 2 10 1-1)

Í grannskoðanarfrágreiðingini frá desember 1997 var m.a. víst á, at Stuðulsstovnurin seinnu árini ikki hevur havt neyðuga orku at krevja inn og røkja tey lán, sum stovnurin hevur veitt, og víst var eisini á at síðani 1994 hevur Stuðulsstovnurin ikki sent rykkjarar út.

Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur síðani arbeitt við at fáa viðurskiftini í rættlag, starvsfólk eru sett, og við Ll. nr. 45 frá 23. apríl 1999 um útbúgvingarstuðulsskipan kom nýggj lóggáva í gildi 1. august 1999, har m.a. heimild verður givin Toll- og Skattstovu Føroya at krevja inn mishildin lán.

Nevnast skal, at enn er ongin rykkjari sendur út, men stovnurin hevur upplýst, at hetta verður gjørt í mars 2000.

Við árslok 1998 vóru lestrarlánini uml. 60 mió.kr. Avstemmanin av lánum millum bókaðu lánsupphæddina og lánskipanina á Stuðulsstovninum ultimo 1998 er ikki liðug, men verður væntandi liðug seint í vár. Tekniskir trupulleikar við lánsskipanini eru ein orsøk til, at arbeiðið ikki er liðugt. Arbeitt verður fram ímóti at fáa eina nýggja lánsskipan.

4. Føroya Læruráð (G.L. 1998 / 2 10 3-2)

Vit hava grannskoðað roknskaparviðurskiftini á Føroya Læruráði, og hava í hesum sambandi verið á ófráboðaðari vitjan á stovninum í mars 1999. Endamálið við grannskoðanini var eisini at kanna, um tey viðurskifti vóru komin í rættlag, sum vórðu umrødd í frágreiðing til Undirvísingar- og Mentamálastýrið dagfest 25. juli 1997. Føroya Læruráð varð tikið av 1. august 1999, í sambandi við at nýggj lóg, Ll. nr. 94/1998 um yrkisútbúgvingar, kom í gildi.

Studningur til lærupláss

Hóast Læruráðið í skrivi til Undirvísingar- og Mentamálastýrið dagfest 26. november 1998 boðaði frá, at játtanin í 1998 til endurgjald fyri skúlagongd kom at halda, eru útreiðslurnar nærum 1,3 mió.kr. hægri enn játtanin.

Sambært Ll. nr. 49/1995 skal landskassin endurrinda arbeiðsplássinum 75% av lærlingalønini, meðan lærlingur fær ta til læruna hoyrandi skúlagongd. Vit hava áður gjørt vart við, at nærri reglur ikke eru ásettar um hesa endurrindan. Eisini hava vit ivastí, um heimild er at afturhalda partar av endurgjaldinum til læruplássið vegna fráveru hjá lærlinginum undir skúlagongd. Mælt varð til at fáa greiði á hesum spurningi, men okkum kunnugt er einki hent.

Ferðaendurgjald til lærupláss

Í seinastu frágreiðing varð víst á, at ongar reglur eru fyri, hvussu ferðaendurgjaldið til læruplássið skal umsitast. Upplýst er, at ein lógarbroyting er á veg, sum heimilar landsstýrismanninum at seta nærri reglur um ferðaendurgjald. Víst varð eisini á, at játtanin í fleiri ár hevur verið ov lítil. Goldið hevur verið út, so leingi peningur var tøkur, og síðani varð tað, ið eftir var, "goymt" og goldið av játtanini næsta fíggjarár. Roknskapurin hevur tí ikki givið røttu myndina av virkseminum í einum fíggjarári.

Á fíggjarlógini fyri 1998 vórðu 350 t.kr. játtaðar til ferðaendurgjald. Í eykajáttanarlóg frá desember 1998 vórðu harumframt játtaðar 531 t.kr., ein partur eru útreiðslur fyri árini 1997, 1996, 1995, 1994 og eldri. Sostatt hava roknskapartølini ikki verið eftirfarandi í eitt langt áramál.

2. MENTANAR- OG KIRKJUMÁL
1. Mentanarstovnar

Vit hava grannskoðað roknskapar- og játtanarviðurskiftini hjá nøkrum stovnum innan mentanarøkið, og í hesum sambandi verið á ófráboðaðari vitjan á stovnunum í 1998 og 1999. Talan er um hesar stovnar:

1. Føroya Náttúrugripasavn
1. Jarðfrøðissavnið
2. Føroya Fornminnissavn
3. Føroya Landsbókasavn
4. Føroya Landsskjalasavn
5. Mentunargrunnur Føroya Løgtings

1. Vantandi roknskaparreglugerðir

Í grannskoðanarfrágreiðing okkara frá desember 1997 varð víst á, at ongin reglugerð finst á stovnunum, hvussu roknskaparhaldið er fyriskipað, soleiðis sum ásett í § 5 í Ll. nr. 33 frá 23. mars 1994 um landsins almenna roknskaparhald v.m. Omanfyrinevndu stovnar hava framvegis onga reglugerð, m.a. vísandi til, at landsstýrið ikki enn hevur gjørt vegleiðandi reglur um, hvussu hon skal gerast.

2. Roknskapargóðkenning og onnur viðurskifti

Sambært § 9 í roknskaparkunngerðini skal roknskapurin góðkennast av stovnsleiðaranum. Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur heitt á stovnarnar undir stýrinum um at senda stýrinum eitt avrit av játtanarroknskapinum við átekning um, at roknskapurin er í samsvari við bókingarskjøl. Í sambandi við grannskoðanina varð staðfest, at hetta verður gjørt.

Kannað varð, um roknskaparhaldið var "ajour", og um mánaðarroknskapir, skjøl, avrit av ávísingum o.a. vórðu sett uppá pláss og goymd forsvarliga. Harumframt vórðu nøkur skjøl vald út til nærri grannskoðan, og kannað varð m.a., um kontering, upphædd, veitingarslag, ávísing og skráseting var í lagi, og um bókingar um ársskiftið vóru farnar á rætta fíggjarár. Einki var at finnast at.

3. Lønar- og starvsfólkaviðurskifti

Við stakroyndum vórðu nøkur lønarútgjøld vald út at kanna nærri. Kannað varð um setanarskriv, próvskjøl o.o. skjalprógv vóru í málunum, um útgoldin løn var sambært lønartalvum, og um lønirnar vóru rætt skrásettar/bókaðar. Í nøkrum málum manglaðu setanarskriv og prógv, annars var einki at finnast at. Í sambandi við grannskoðanina, hava vit mælt stovnunum til at finna fram til eina hóskandi skipan at skráseta arbeiðstíð og fráveru.

4. Yvirlit yvir ognir

Sambært § 20 í roknskaparkunngerðini skal á stovninum vera eitt yvirlit yvir ognir og útbúnað. Vit hava áður gjørt vart við, at bert fáir av landsins stovnum hava eitt dagført yvirlit. Hetta er eisini galdandi fyri fleiri mentanarsøvn.

- - - - -

Umframt omanfyristandandi generellu viðmerkingar, vóru nakrar serligar viðmerkingar til einstøku stovnarnar, og í stuttum verður tikið samanum hesar:

5. Føroya Náttúrugripasavn (GL 1998/2 11 2-2)

Orsøkin til økta virksemið í 1998 stavar frá verkætlanum. Árini frammanundan hevur Náttúrugripasavnið ikki verið við í so nógvum verkætlanum, og tá hava tær verið skrásettar í roknskapi og á peningastovnskonto uttan fyri landsbókhaldið.

Í sambandi við grannskoðanina í 1998 varð mælt til, at allar inntøkur og útreiðslur viðvíkjandi verkætlanum vórðu skrásettar í bókhaldinum. Hetta tilmælið varð fylgt, men fíggjarlógin fyri stovnin varð løgd frammanundan, og tí vórðu verkætlanirnar ikki tiknar við á fíggjarlógini fyri 1998. Hetta tykist heldur ikki vera gjørt á fíggjarlógini fyri 1999 og 2000. Mælt er til at fáa hetta í rættlag framyvir.

Náttúrugripasavnið hevur eina sølubúð í sambandi við framsýningarhøllina, har m.a. bøkur, gávulutir, postkort v.m. verða seld. Vit hava áður víst á, at ongin skráseting er av hesum virksemi, og at banka- og girokonto í sambandi við sølubúðina ikki eru skrásettar í bókhaldinum. Hetta er síðani komið í rættlag.

6. Jarðfrøðissavnið

Jarðfrøðissavnið er partur av játtanini á høvuðskonto 4.24.3.13 Føroya Náttúrugripasavn. Á hesi høvuðskonto er í 1998 ein meirnýtsla uppá 1,6 mió.kr., sum stavar frá útreiðslunum á undirkonto 21 "Verkætlan, vanligt virksemi". Á eykajáttanarlógini fyri desember 1997 er ein C-átekning, sum heimilar Føroya Náttúrugripasavni at flyta ónýtta játtan uppá kr. 1.665.000 til næsta ár.

7. Føroya Fornminnissavn (GL 1998/2 11 2-4)

Játtanir/høvuðskontoir á fíggjarlógini 1998 við tilknýti til Fornminnissavnið eru :

(1.000 kr)	Játtan	Roknskapur	Munur
Føroya Fornminnissavn (Rakstrarjáttan)	5.418	5.767	349
Føroya Fornminnissavn (løgujáttan)	1.400	1.338	- 62
"Bygdarsøvn"	1.039	1.039	0
"Friðað hús og Fornminni"	511	362	- 149
"Viðlíkahald-Mentan" (sambært viðmerk. vórðu 800 t.kr. ætlaðar til Føroya Fornminnissavn og friðaðar bygningar)	2.300	1.075	- 1.225

Sambært viðmerkingunum til fíggjarlógaruppskotið var løgujáttanin uppá 1,4 mió.kr. ætlað til útbygging og ábøtur á bygningin í Brekkutúni í Hoyvík, serliga til uppseting av framsýning í sambandi við 100 ára haldið hjá stovninum.

Á eykajáttanarlógini fyri oktober 1998 varð játtanin til Fornminnissavnið hækkað 350 t.kr. til 5.418 t.kr. Sambært viðmerkingunum stóðst hetta av meirútreiðslum í sambandi við 100 ára haldið. Samstundis varð játtanin til "Bygdarsøvn" lækkað samsvarandi, vísandi til at hetta ikki nervaði virksemið hjá bygdarsøvnunum.

Hóast Fornminnissavnið í oktober 1998 fekk eina eykajáttan, er talan um eina meirnýtslu uppá 349 t.kr. Um orsøkina hevur stovnsleiðarin víst á, at útreiðslur, sum Fornminnissavnið metti hoyrdu til løgujáttanina, eftir áheitan frá landsarkitektinum "fyribils" vórðu bókaðar undir Fornminnissavninum. Hesar útreiðslur vórðu tó ongantíð umbókaðar til løgujáttanina. Stovnsleiðarin vísir eisini á, at landsarkitekturin hevði "umkonterað" útreiðsluskjøl frá serligu viðlíkahaldsjáttanini til løgujáttanina, sum tískil var "uppbrúkt", meðan lítið var "brúkt" av "viðlíkahaldsjáttanini".

Á fíggjarlógini 1999 er soljóðandi C-átekning: "Loyvt verður Føroya Fornminnissavni at flyta møguligar inntøkur frá sølu av prentaðum tilfari til næsta fíggjarár". Leiðslan á stovninum dugir ikki at siga, hvat ætlanin er við hesi C-átekning, og hvussu hon skal skiljast. C-átekningin er strikað á fíggjarlógini fyri 2000.

Í seinastu frágreiðing varð víst á, at Fornminnissavnið hevði fleiri peningastovnskontoir, sum ikki vóru skrásettar í bókhaldinum. Tvær kontoir eru framvegis ikki skrásettar. Ultimo 1998 stóðu góðar 155 t.kr. á hesum kontoum. Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur í skrivi dagfest 29. november 1999 heitt á Fornminnissavnið um at fáa hesi viðurskifti í rættlag.

8. Føroya Landsbókasavn (GL 1998/2 11 2-3)

Føroya Landsbókasavn virkar eftir Ll. nr. 31/1952 við seinni broytingum. Samlaða játtanin til bókasøvn var 9,650 mió.kr. og nýtslan var 9,577 mió.kr. Játtanin er í viðmerkingunum til fíggjarlógina sundurliðað á 3 undirkontoir:

20. Føroya Landsbókasavn

21. Fólkabókasøvn

40. Inntøkufíggjað virksemi

Landsbókasavnið røkir eisini umsitingarligu uppgávurnar í sambandi við rakstrarstudningin til tey 26 fólka- og skúlabókasøvnini, sum virka eftir Ll. nr. 56/1988.

Bókasavnsgjaldið, sum er ásett í § 11 í Ll. nr. 56/1988, er 8% av samlaðu játtanini til øll bókasøvnini, og verður bókað sum lønarútreiðslur. Gjaldið, sum verður býtt til føroyskar týðarar og rithøvundar, hvørs bøkur eru til taks á bókasøvnunum, verður goldið út um A-skattaskipanina.

Fólka- og skúlabókasøvnini fáa 60% av rakstrarútreiðslunum endurgoldnar, tá ið endaligir roknskapir fyri søvnini fyriliggja. Hetta endurgjald verður skrásett sum flyting til kommunur á undirkonto hjá fólkabókasøvnum. I 1998 var talan um 4,3 mió.kr.

Í 1996 var ein bókavørður settur til at skráseta bókasøvn á t.d. almennum stovnum og skúlum. Arbeiðið verður gjørt fyri rokning, og inntøkan verður bókað á inntøkufíggjað virksemi.

9. Mentunargrunnur Føroya Løgtings (G.L. 1998/2 11 9-2)

Mentunargrunnur Føroya Løgtings varð upprunaliga stovnsettur við reglugerð frá 12. september 1947. Verandi reglugerð fyri grunnin er lýst í K. nr. 61/1991. Í § 2 í kunngerðini er ásett, at endamál grunsins er "at styðja starv fyri føroyskum máli, bókmentum, list, vísindum og øðrum mentunarmálum".

Í viðmerkingunum til fíggjarlógina fyri 1999 varð løgtingið kunnað um, at nýggj reglugerð verður gjørd við gildi frá 1. januar 1999. Hetta er ikki gjørt. Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur upplýst, at uppskot til løgtingslóg um Mentanargrunnin verður lagt fyri løgtingið í hesi tingsetuni.

Við Ll. nr. 33/1992 um "avtøku av landskassagrunnum" varð Mentunargrunnurin umskipaður til ein eksternan grunn. "Grunnur til ymisk mentanarlig endamál" og "Grunnur fyri lán og studning til bókaútgávu" vórðu lagdir saman við Mentunargrunninum, og peningaognirnar hjá hesum báðum grunnum vórðu fluttar Mentunargrunninum. Við Ll. nr. 94/1997 um "avtøku av landskassagrunnum", varð grunnurin "Jarðabøkur o.a." tikin av, og ogn og skuld flutt Mentunargrunninum.

Sambært § 3 í reglugerðini verður grunnurin stýrdur av eini 5 mannanevnd, sum verður vald av Føroya Løgtingi, Føroya Landsstýri og Listafólkasambandi Føroya.

Sambært § 35 í stýrisskipanarlógini kann løgtingið ikki velja limir í nevndir, stýri og ráð, ið taka endaligar fyrisitingarligar avgerðir. § 3 í kunngerð nr. 61/1991 er sostatt ikki í tráð við stýrisskipanarlógina.

Roknskaparviðurskifti

Vit hava grannskoðað roknskapirnar hjá Mentunargrunni Føroya Løgtings fyri fíggjarárini 1997-1998. Grunnurin nýtir bókhaldsskipanina á Føroya Gjaldstovu, og roknskapurin verður tikin við í landsroknskapin undir fylgiskjal E: "Roknskapir, eksternir grunnar." Á hvørjum ári verður harumframt ein meira útgreinaður eksternur roknskapur settur upp.

Høvuðstøl

Vísandi til omanfyristandandi, er so at siga samsvar ímillum inntøkur og útreiðslur hjá grunninum seinastu árini.

Játtanir á fíggjarløgtingslógini 1990 - 2000

Játtanin seinastu árini hevur verið 1,3 mió.kr., men síðani 1998 er hon stigvíst hækkað til 2,5 mió.kr.