Skjal d) Ein meting av tķ rįšgeving nevndin fęr frį fiskifrųšingum
Rįšgevingin frį fiskifrųšingum stavar ķ hųvušsheitum frį fólki į Fiskirannsóknarstovuni og tęr grundleggjandi stovnsmetingarnar vera eftirhugdar į arbeišsbólkum og ķ Rįšgevandi nevndini, ACFM, ķ millumlandastovninum ICES.
Formašurin ķ Skipanarnevndini hevur gjųlla kannaš rįšgevingina hjį ICES ķ 2000. Talan er um frįgreišingin hjį arbeišsbólkinum, sum fęst viš botnfiskastovnarnar undir Fųroyum og frįgreišingina hjį Rįšgevandi nevndini hjį ICES, ACFM .
Frįgreišingin hjį Arbeišsbólkinum
Arbeišsbólkurin hevur drśgva frįgreišing og fer gjųgnum umfatandi śtrokningar fyri at fįa til vega bestu stovnsmeting, sum er mųgulig viš tķ tilfari, sum er tųkt. Ein trupulleiki hjį arbeišsbólkinum er at stovnsmetingarnar eru ręttuliga ymiskar ymisk įr. Nišanfyri eru stovnmetingarnar seinastu 3 įrini samanbornar og vķsir hetta teir trupulleikar arbeišsbólkurin hevur. Broytingar hava veriš ķ hvųrjum dįturųšum arbeišsbólkurin leggur til grund fyri metingar av gongdini (dagbókatilfar og royndarveiša viš Magnusi Heinasyni). Ašrir trupuleikar eru viš fiskidagatalinum. Hetta vķsir seg ķ samanberingini millum įr. Vanliga veršur roknaš viš, at stovnmetingarnar vķsa somu mynd nųkur įr aftur ķ tķšina. Men vit sķggja hetta er ikki so, uttan fyri upsa.
Fyri upsan vķsir myndin, at stovnsmetingar bęši įrini 1998 og 1999 yvirmetir veišitrżstiš ķ seinasta įrini. T.d. metti stovnsmetingin ķ 1998, at veišitrżstiš ķ 1997 tók 33 % av stovninum, stovnsmetingin 1999, 25 % og stovnsmetingin 2000, 23 %.
Arbeišsbólkurin hevur, sum įrini undan, eisini roynt at meta um sannlķkindini fyri, at taš įsetta dagatališ fųrir til eitt veišitrżst, sum er oman fyri taš, sum mišaš veršur ķmóti. Óvissan um fiskidagatališ og įstųšiligir spurningar gera tó, at henda meting neyvan er eftirfarandi ķ frįgreišingini ķ 2000.
Ķ ųšrum sambandi, hevur ICES eftirhugt sonevndu vķsutųlini fyri veišitrżst og gżtingarstovn, sum verša nżtt til at meta um veišan er buršardygg undir fyrivarnisregluni. Frįgreišingin vķsir, at hesi vķsutųl ikki eru vęl undirbygd yvirhųvur ķ teimum nógvu stovnum ICES rįšgevur um. Heldur ikki fyri fųroysku stovnarnar er grundarlagiš nųktandi. Dentur veršur antin lagdur į um gżtingarstovnurin er lęgri enn sęš ķ stovnsmetingunum fyrr ella um taš ber til at rokna seg fram til, at taš įvirkar tilgongdina um gżtingarstovnurin fer nišur um eitt vist. Hesar sonevndu stovn/tilgongd śtrokningar (stock/recruitment) hava oftast sera stórar óvissur. Ķslendingar hava fyri toskin valt ein heilt annan śtrokningarhįtt.
Upsastovnurin undir Fųroyum veršur av ICES mettur at vera uttan fyri lķvfrųšiligt mark. Henda meting byggir ķ hųvušsheitum į stovn/tilgongd śtrokningar. Vit kunnu hyggja at gongdini ķ gżtingarstovninum hjį upsa sambęrt seinastu stovnsmeting.
Myndin vķsir at sķšan 1996 er gżtingarstovnurin vaksin frį uml. 65.000 tons til uml. 80.000 tons. Lękkingin frį 1998 og 1999 er ein fylgja av, at arbeišsbólkurin į hvųrjum įri, sum vķst į omanfyri, yvirmetir veišitrżstiš. Taš kunnu vera nógvar góšar grundir fyri at hava ein stóran gżtingarstovn, men tęr eru heldur bśskaparligar enn lķvfrųšiligar.
ACFM frįgreišingin byggir nógv į arbeišsbólkafrįgreišingina, men óvissurnar koma ikki so gjųlla fram, sum ķ arbeišsbólkafrįgreišingini. Rįšgevingin er oršaš į sama hįtt, sum rįšgevingin um veišikvotu. Eitt, sum tekur nógv trśvirši frį frįgreišingin er tann ivin um góšskuna ķ stovnsmetingunum og óvissa metingin av, hvat er buršardygg og hvat ikki er buršardygg veiša. Hetta ger taš sera neyšugt, at fųroyskir myndugleikar greitt įseta endamįliš viš fiskidagaskipanini og įseta greišar veišieftirlitsreglur.
Eftirlitsreglan hjį Skipanarnevndin kundi tį t.d. veriš, at er veišan av einum fiskaslag 3 įr į raš meira enn 5 % omanfyri 25 % ķ vekt, mugu tiltųk setast ķ verk fyri at avmarka veišina. Er veišan av ųllum trimum fiskaslųgum 2 įr į raš, yvir 25 % ķ vekt, so mį fiskidagatališ yvirhųvur eftirroknast.
Um veišireglan veršur, at fiskidagar og stongdar leišir vera įsettar so, at veišan ikki fer upp um 25% av stovnsvektini av fiski omanfyri 3 įra aldur, hvųrji eru so sannlķkindini fyri at veišan er buršardygg.