Val til Lųgtingiš

A. Upprunauppskot
B. 1. višgerš
C. Oršaskifti viš 1. višgerš
D. Nevndarskjųl
E. Įlit
F. 2. višgerš
G. Oršaskifti viš 2. višgerš
H. 3. višgerš (Einki oršaskifti)

Įr 2002, 19. februar, legši Hųgni Hoydal, landsstżrismašur, vegna landsstżriš fram soljóšandi

§ 1

Ķ lųgtingslóg nr. 49 frį 20. juli 1978 um val til Fųroya lųgting, sum seinast broytt viš lųgtingslóg nr. 24 frį 6. mars 1998, verša gjųrdar hesar broytingar:

1. § 15, stk. 1 veršur oršaš soleišis:

"Lųgtingsmenn verša valdir fyri fżra įr ķ senn. Lųgtingsumboš, iš veriš hava, falla burtur, tį iš nżvalda Lųgtingiš er sett."

2. § 20, stk. 2 veršur oršaš soleišis:

"Stk. 2 Atkvųšugreišsla fer fram ķ einum ella fleiri hųlum, sum bygda(r)rįšiš/bżrįšiš įvķsir, har atkvųšurśm ķ neyšugum tali eru sett upp. Atkvųšurśmini skulu vera soleišis hįttaš, at ongin hevur mųguleika fyri uttanķfrį at sķggja, hvussu avvaršandi hevur atkvųtt. Atkvųšurśmini skulu vera śtgjųrd viš tķ, sum er neyšugt fyri at atkvųša."

3. § 22 veršur oršaš soleišis:

"§22 Atkvųšugreišslan byrjar kl. 10.00 fyrrapart og heldur fram til kl. 20.00, ella so leingi veljarar mųta uttan stešg."

4. Ķ § 26 veršur ķ litra a sett sum pkt. 2:

"Blindur ella sjónveikur persónur kann tó krevja hjįlp frį persóni, iš veljarin sjįlvur vķsir į."

5. Ķ § 27 veršur sett sum stk. 3:

"Stk. 3 Valstżriš skal sķggja til, at veljararnir ikki verša órógvašir ella įvirkašir av valagitatión ella ųšrum ķ valhųlinum, ella beint viš valhųliš. Ųll, sum eru ķ valhųlinum, skulu annars gera eftir bošum frį valstżrinum."

6. § 39, stk 2, nr. 2 veršur oršaš soleišis:

"Eina vįttan frį tķ ella teimum, iš hjįstųdd hava veriš, tį iš fylgibręviš er undirskrivaš, um, at undirskriftin er sonn, og at stašar- og dagfestingin er bein, og at atkvųšugreišslan er farin fram, uttan at onnur hava veriš hjį. Vįttanin skal vera undirskrivaš viš egnari hond og viš tilskilan av fullum navni, starvi og bśstaši."

7. Allastašni har oršiš "stk." hevur tilvķsing til eitt tal, skal tališ standa aftan fyri oršiš.

§ 2

Henda lųgtingslóg kemur ķ gildi dagin eftir, at hon er kunngjųrd.

Almennar višmerkingar
Arbeišsbólkurin, sum kom viš tilmęli um rašfesting og stašfesting av uppgįvu- og įbyrgdarbżtinum millum land og kommunur, męlti til, at lųgtingsvallógin og kommunuvallógin įttu at veršiš endurskošašar viš tķ ķ hyggju, at tęr verša samanskrivašar ķ eina lóg, hetta fyri at tryggja, at ongin óneyšugur munur er į, hvussu hesi val verša fyriskipaš.

Ein tķlķk samanskriving veršur ikki gjųrd ķ hesum umfari, men eigur at verša havd ķ huga, um vallógirnar verša endurskošašar ķ sķni heild.

Viš taš at landsstżriš ikki metir, at tķš er at endurskoša lųgtingsvallógina ķ sķni heild, veršur viš tilmęlinum frį arbeišsbólkinum ķ huga męlt til, at bert smęrri og meira įtrokandi broytingar verša gjųrdar ķ lųgtingsvallógini į hesum sinni.

Endamįliš viš broytingunum er m.a. at bųta um mųguleikan hjį blindum og sjónveikum til sjįlvi at gera av, hvųnn tey ynskja at hjįlpa sęr at greiša atkvųšu, at bera soleišis ķ bandi, at atkvųšugreišslan fer fram uttan stešg frį kl. 10.00 til 20.00, og at valstżriš fęr stašiliga heimild at halda skil į valhųlinum. Harumframt eru nakrar tekniskar broytingar og śtgreiningar.

Spurningurin um sjónveik varš av fyrsta sinni reistur viš eini įheitan frį MBF, og spurningurin er eisini reistur ķ einum munnligum fyrispurningi ķ Lųgtinginum 14. november 2001.

At stešgur er ķ atkvųšugreišsluni frį kl. 14.00 til 16.00 hevur veriš fųrt fram at vera óheppiš, viš taš at veljarar, iš koma į stongdar dyr, ikki allir koma aftur seinni.

Spurningurin um, hvat iš órógvar ella įvirkar veljaran ķ valhųlinum, hevur eisini veriš reistur ķ sambandi viš, at sokallaš exitpoll kanning hevur veriš framd ķ valhųlinum. Viš taš, at slķkar kanningar ikki verša mettar at vera ķ samsvari viš vanligu valręttarligu ašalregluna um neutralitet, er ikki neyšugt viš stašiligum įsetingum, iš banna tķlķkum kanningum, men bert at stašfesta, at valstżrini hava stašiliga heimild til at skipa višurskiftini ķ valhųlinum, sķ nišanfyri.

Ein annar spurningur, sum eisini hevur veriš reistur, er, ķ hvųnn mun t.d. veljarar, valevni og tķšindafólk eiga at sleppa heilt fram til uppteljingarboršiš fyri at kanna eftir, hvussu atkvųšuteljingin gongur.

§ 28, stk. 1 įsetir, at atkvųšuteljingin er almenn. Hetta gevur borgarunum rętt til at vera hjįstaddir, tį upptalt veršur, soleišis at stašfestast kann, um uppteljingin fer rętt fram. Rętturin heimilar tó ikki ųšrum enn teimum, sum tilnevnd eru, at handfara atkvųšusešlarnar. Įsetingin foršar sostatt ikki fyri, at valstżriš t.d. byrgir uppteljingarboršiš ella tann partin av hųlinum, har uppteljingin fer fram, av viš snóri ella lķknandi.

Ķ framhaldi av hesum veršur mett, at er ivi um, um persónar handfara ella ętla sęr at handfara atkvųšusešlarnar, foršar įsetingin ķ § 28, stk. 1 ikki fyri, at valstżriš ger taš, sum neyšugt er fyri at tryggja, at atkvųšusešlarnir ikki verša handfarnir av ųšrum enn teimum, sum skulu telja upp.

Hinvegin veršur mett neyšugt at gera vart viš, at valstżrini hava stašiliga heimild til at skipa višurskiftini ķ valhųlinum soleišis, at vissa fęst fyri, at veljarin frameftir ikki veršur órógvašur ella įvirkašur ķ valhųlinum t.d. av tķlķkum kanningum. Įsetingin um, at ųll, sum eru ķ valhųlinum annars, skulu gera eftir bošum frį valstżrinum, er tķ eisini viš til at tryggja, at valstżrini kunnu bera so ķ bandi, at atkvųšusešlarnir bert verša handfarnir av teimum, sum skulu telja upp.

Uppskotiš hevur veriš til višmerkingar hjį Fųroya Kommunufelag (FKF) og Kommunu Samskipan Fųroya (KSF).

FKF hevur ongar višmerkingar. KSF tekur fult undir viš uppskotinum og kann višmęla, at uppskotiš veršur sett ķ verk.

Avleišingar av uppskotinum
Uppskotiš hevur fķggjarligar avleišingar viš sęr fyri landskassan, tķ samsżning skal veitast, tį atkvųšuhųlini eisini vera opin millum kl. 14.00 og 16.00.

Uppskotiš hevur ongar ašrar fķggjarligar avleišingar.

Uppskotiš hevur viš sęr, at lógin veršur nakaš einfaldari at umsita, bęši fyri land og kommunur, men praktiski tżdningurin av hesum veršur helst sera avmarkašur.

Uppskotiš fęr harumframt bert įvirkan į ręttindini hjį blindum og sjónveikum. Annars eru ongar avleišingar fyri landiš, kommunur, vinnuna, umhvųrviš, serstųk ųki ķ landinum, įvķsar samfelagsbólkar ella felagsskapir.

Višmerkingar til einstųku broytingarnar

Til § 1
Nr.1
Verandi § 15, stk. 1 er ikki ķ samljóši viš § 6 ķ stżrisskipanarlógini. Ķ § 6, stk. 2 ķ stżrisskipnarlógini er įsett, at lųgtingsumbošini, iš hava veriš, falla burtur, tį nżvalda Lųgtingiš er sett, men ķ galdandi § 15, stk. 1 ķ lųgtingsvallógini er įsett, at vališ er galdandi frį valdegnum. Viš hesi broyting veršur henda įseting ķ lųgtingsvallógini ķ samljóši viš stżrisskipanarlógina.

Nr.2
Verandi § 20, stk. 2, pkt. 2 til 4 eru soleišis oršaš: "Atkvųšurśmini skulu vera soleišis hįttaš, at persónur kann standa uppręttur inni, og soleišis at ongin hevur mųguleika fyri uttanķfrį at sķggja, hvussu avvaršandi hevur atkvųtt. Tey skulu vera nóg ljós til, at lęttliga sęst at lesa. Harumframt skulu svartur blżantur og fųst plįta sum skriviundirlag vera ķ hvųrjum atkvųšurśmi."

Męlt veršur til, at oršingin veršur broytt til: "Atkvųšurśmini skulu vera soleišis hįttaš, at ongin hevur mųguleika fyri uttanķfrį at sķggja, hvussu avvaršandi hevur atkvųtt. Atkvųšurśmini skulu vera śtgjųrd viš tķ, sum er neyšugt fyri at atkvųša."

Viš hesum veršur męlt til, at įsetingarnar til atkvųšurśmiš verša gjųrdar lišiligari, uttan tó at krųvini verša linkaš. Taš er framvegis įsett, at tryggjast skal, at atkvųšugreišslan skal vera loynilig, og at atkvųšurśmini skulu hava neyšuga śtgerš. Hetta merkir m.a., at tey skulu vera nóg ljós, at skrivireišskapur skal vera tųkur, og at eitt undirlag skal vera at skriva į, mešan taš hinvegin veršur mett, at taš kann vera óheppiš, at krųvini eru so ķtųkilig, sum t.d. at blżanturin skal vera svartur.

Nr. 3
Męlt veršur til, at stešgurin frį kl. 14.00 til 16.00 veršur avtikin, fyri at geva veljarunum mųguleika at greiša atkvųšu frį kl. 10.00 og til kl. 20.00 uttan stešg, og harviš geva veljarunum betri mųguleika at śtinna sķn valrętt.

Nr. 4
Ķ § 26, litra a er įsett, at:"Um persónur mųtir til val og sigur frį, at hann er ikki fųrur fyri einsamallur at greiša atkvųšu į fyriskrivašan hįtt, kann hann fįa hjįlp til hetta frį tveimum av valstżrinum til hetta endamįl tilnevndum persónum, sum eru undir tagnarskyldu."

Allir veljarar, uttan blind og sjónveik, sum hava tųrv į hesi hjįlp, hava mųguleika at hava eftirlit viš, at hjįlparfólkini gera, sum veljarin įleggur teimum viš at hyggja eftir, hvar hjįlparfólkiš setur krossin. Henda mųguleika hava blind og sjónveik ikki. Um gjųrdar verša serligar įsetingar um śtgerš ella atkvųšusešlar til sjónveik og blind veršur mett, at hetta lęttliga kann koma at undirgrava įsetingina um, at atkvųšugreišslan er loynilig, tķ at atkvųšusešlarnir hjį sjónveikum og blindum lęttliga hųvdu kunnaš veriš eyšmerktir. Męlt veršur tķ til, at blind og sjónveik, um tey ynskja taš, sjįlvi kunnu vķsa į persón, iš tey ynskja sum hjįlparfólk. Hesi hjįlparfólk verša tį eisini fevnd av įsetingini um tagnarskyldu.

Nr. 5
Fyri at tryggja, at veljarin ikki veršur órógvašur ella įvirkašur av valagitatión ella ųšrum ķ valhųlinum ella beint viš valhųliš, fįa valstżrini viš hesi įseting stašiliga heimild til at skipa višurskiftini ķ og beint viš valhųlini.

Heimildin hjį valstżrinum er tó bert ętlaš til at verša nżtt ķ sambandi viš, at t.d. valagitatión meira greidliga veršur givin til kennar. Smęrri merkir av ymiskum slagi, iš t.d. męla til at velja įvķsan flokk ella valevni, og sum veljari ber ķ sambandi viš, at hann kemur at velja, eru sostatt vanliga ikki ķ sjįlvum sęr orsųk til, at valstżriš trķvir inn viš heimild ķ hesi įseting.

Nr. 6
Orsųkin til broytingina er, at sambęrt § 39, stk.2, nr. 2 skal ein vįttan frį tķ, iš hjįstaddur hevur veriš, tį iš fylgibręviš er undirskrivaš um, at undirskriftin er sonn, at stašar- og dagfestingin er bein,og at atkvųšugreišslan er farin fram, uttan at onnur hava veriš hjį, vera ķ fylgibręvinum.

Vanliga skal bert ein įvķsur persónur (konsulentembętismašur, ein, sum landsstżriš hevur tilnevnt, avvaršandi skipari ella nęstimašur hansara, mynstringarstjóri, avvaršandi manntalsskrivari ella varamašur hansara ella lęknin), vera hjįstaddur, men sambęrt § 39, stk.2, nr. 1, kunnu tveir av valstżrinum til tess uppnevndir persónar eisini avgreiša tķlķkar uppgįvur. Verša stk. 2, nr. 1 og nr. 2 samanborin, er taš eftir oršaljóšinum ivasamt, um bįšir teir av valstżrinum til tess uppnevndu persónar skulu skriva undir fylgibręviš, ella um undirskriftin frį tķ eina er nokk.

Viš broytingini veršur tķ stašiliga įsett, at tį hjįstaddir eru tveir av valstżrinum til tess uppnevndir persónar, skulu bįšir vįtta, at veljarin sjįlvur, sjįlvbošin og uttan at nakar annar er hjįstaddur, hevur śtfylt atkvųšusešilin, lagt hann ķ bręvbjįlvan og latiš bręvbjįlvan aftur.

Til § 2
Eingin višmerking

Yvirlit yvir broytingar samanboriš viš galdandi lóg

1. višgerš 21. februar 2002. Mįliš beint ķ ręttarnevndina, sum tann 8. mars 2002 legši fram soljóšandi

Landsstżriš hevur lagt mįliš fram tann 19. februar 2002, og eftir 1. višgerš tann 21. februar 2002 er taš beint ręttarnevndini.

Nevndin hevur višgjųrt mįliš į fundum tann 28. februar, og 7. og 8. mars 2002, og hevur undir višgeršini havt fund viš Hųgna Hoydal, landsstżrismann.

Nevndin hevur umhugsaš, hvųrt broytingaruppskot eigur at verša sett fram soleišis, at ikki er neyšugt at hava opiš allan dagin į minni valstųšum, Landsstżrismašurin męlir frį at gera slķkar broytingar. Hann sigur um hetta, at:

"Einfaldasta umsitingarliga loysnin er at hava eins almennar reglur fyri ųll valstųš. Veršur lógin broytt soleišis, at "upplatingartķširnar" ikki skulu verša eins fyri ųll valstųš, veršur taš mett at vera óheppiš, viš taš at sama val veršur fyriskipaš į ymsan hįtt, alt eftir stųddini į valstašnum.

Hetta kann einans elva til praktiskar trupulleikar, og tķ veršur męlt frį slķkum broytingum.

Hóast taš ikki framgongur av višmerkingunum, kann verša skoytt uppķ, at taš harumframt kann verša óheppiš, at fólk ikki er į atkvųšustašnum alla tķšina, til talt veršur upp. Frį praksis er eisini einstakt dųmi um, at kommunuval er ógildaš orsakaš av, at veljarar hųvdu veriš inni og valt, mešan stešgur var ķ og valnevndin ikki var ķ atkvųšuhųlinum. Hetta talar sostatt greitt fyri, at fólk alla tķšina er til stašar ķ valhųlinum, og m.a. kann hava eftirlit viš atkvųšukassanum, til atkvųšugreišslan er lišug."

Nevndin tekur hesi sjónarmiš til eftirtektar og įsannar, at ov stutt skotbrį er at fremja hesa broyting jśst nś, og setir tķ einki broytingaruppskot fram hesum višvķkjandi.

Somuleišis hevur nevndin umhugsaš, um minni smįplįss varšveita valstašin, men at almannkunngeršingin fer fram saman viš einum stųrri plįssi, soleišis at anonymiteturin veršur varšveittur. Landsstżrismašurin sigur um hendan spurning, at:

Višvķkjandi tķ at almannakunngera valśrslitiš į minni plįssum saman viš einum stųrri plįssi fyri at tryggja veljarunum anonymitet skal fyrst verša višmerkt, at ein tķlķk broyting krevur gjųllar fyrireikingar, og mett veršur ikki, at stundir ella hųvi eru til tess ķ sambandi viš tęr smęrru teknisku broytingarnar, sum nś liggja ķ tinginum til višgeršar.

Spurningurin er annars, um anonymiteturin sum so veršur tryggjašur viš at almannakunngera śrslitiš saman viš stųrri plįssum, viš taš at ųll stakśrslit skulu gerast upp og skjalprógvast, og śrslitiš frį tķ minna plįssinum veršur tį mųguliga ikki boriš beinleišis ķ śtvarpi ella sjónvarpi, men hvussu nógv hava atkvųtt fyri einstųku valevnunum ella listunum kann og skal altķš sķggjast aftur ķ valtilfarinum.

Ein annar trupulleiki er, at skulu smįu plįssini teljast upp saman viš stųrru plįssunum, mį valtilfariš flytast ķ sambandi viš uppteljingina valdagin.

Skulu veruligar įbųtur gerast ķ sambandi viš anonymitetin hjį veljarunum į smįu plįssunum mį tķ m.a. umhugsast, um valstųš skulu verša sligin saman/nišurlųgd, og tķlikar broytingar krevja gjųllari fyrireiking.

Somuleišis sum omanfyri tekur ręttarnevndin hesi sjónarmiš til eftirtektar og įsannar, at ov stutt skotbrį er at fremja hesa broyting jśst nś.

Ein samd nevnd tekur sostatt undir viš uppskotinum og męlir Lųgtinginum til at samtykkja taš.

2. višgerš 12. mars 2002. §§ 1 og 2 samtyktar 28-1-1. Uppskotiš fer soleišis samtykt til 3. višgerš.

3. višgerš 14. mars 2002. Uppskotiš, sum samtykt viš 2. višgerš, endaliga samtykt 29-1-0. Mįliš avgreitt.

Ll.nr. 27 frį 21.03.2002